STYLE KLASYCZNE W ARCHITEKTURZE

- STYL GRECJI -STYL RENESANSOWY -STYL KLASYCYZMU

STYL GRECJI -Sztuka starożytnej Grecji powstała i rozwijała się po upadku kultury mykeńskiej, spowodowanym w głównym stopniu najazdem Dorów. Za czas jej trwania przyjmuje się okres od ok. 1200 p.n.e. do I w. p.n.e. -Jednak wraz z podbojem rzymskim, nie skończył się definitywnie okres sztuki greckiej. Artyści nadal tworzyli, ale przede wszystkim na potrzeby kolekcjonerów rzymskich.

-Najczęściej ich dzieła były kopiami znanych wcześniej dzieł greckich -Najczęściej ich dzieła były kopiami znanych wcześniej dzieł greckich. Dzięki tej działalności znamy wygląd wielu rzeźb, których oryginały zaginęły lub zostały zniszczone. -Sztuka grecka (m.in. właśnie dzięki kopiom) wywarła przeogromny wpływ na rozwój sztuki rzymskiej. Jednak wraz ze zmianami politycznymi skończyła się jej samodzielność.

STYL GRECJI – MALARSTWO CZARNOFIGUROWE, CZERWONOFIGUROWE RODZAJE NACZYŃ Naczynia stołowe: - do picia: kylix (czara) (14, 15), kantaros (11), skyfos (3) i ryton, - do czerpania: kyatos (2), - do nalewania: ojnochoe (9), - do mieszani wina i wody: krater (8, 18, 19), dejnos i stamnos (1), - do chłodzenia wina: psykter (20) (wstawiany do krateru), - do przechowywania wody: hydria (dzban) (10), - do przechowywani oliwy: lekyt (16) i askos, - do przechowywania innych płynów: amfora (6, 7, 17) i pelike (4), Numer przypisany danemu naczyniu będzie odzwierciedlony na następnym slajdzie

Naczynia toaletowe: - do przechowywania perfum: aryballos (12) i alabastron (5), - szkatułka do biżuterii: pyksis (13), Naczynia kultowe: - do ofiar płynnych: fiala, - przy zaślubinach: lutroforos i lebes gamikos, - w kulcie zmarłych: lekyt (16). Numery przypisane naczyniom odzwierciedla powyższa ilustracja.

Styl czarnofigurowy (około 560 do 530r. p.n.e.) W związku z dekoracją malarską naczyń greckich wyróżnia się; STYL CZARNOFIGUROWY . Styl czarnofigurowy (około 560 do 530r. p.n.e.) Zerwano całkowicie z wielokolorowymi zdobieniami na rzecz czarnych figur występujących na czerwonym tle. Malarz malował pokostem elementy dekoracyjne i figury, pozostawiając nie pomalowane tło. Podczas wypalania zachodziły procesy chemiczne (redukcja tlenku żelaza z gliny w pokoście), które sprawiały, że figury stawały się czarne i szkliste, a tło przybierało ceglastą barwę wypalonej gliny.

Dekoracje były niezwykle trwałe, ze względu na szklistą powierzchnię i stopienie z gliną podłoża. Generalnie kontynuowano z poprzednich okresów pasowy układ dekoracji. Coraz częściej jednak zdarzały się naczynia z dużą, centralnie umieszczoną sceną o tematyce z życia codziennego lub mitologii. Głównymi ośrodkami produkcyjnymi były Ateny i Chalkis.

Świadomość artystów co do znaczenia ich twórczości wzrosła na tyle, że zaczęto powszechnie podpisywać wazy imieniem garncarza i malarza. Najbardziej znane nazwiska to: Sofilos, Klitias, Ergotimos, Amasis, Nikostenes, Ekseskias czy Andokides. Chociaż styl czarnofigurowy stosowany był jeszcze przez cały Vw. p.n.e., to dominował już wówczas nowy styl: czerwonofigurowy.

STYL CZARNOFIGUROWY Wiadomości w pigułce: użycie dwóch barw: czarnej i czerwonej; skromne dekoracje; przejrzysta kompozycja (na czerwonym tle widnieją czarne sylwetki); zdobienia przedstawiające bogów i herosów, sceny mityczne i biesiadne.

Styl czerwonofigurowy (530-400r. p.n.e.) W związku z dekoracją malarską naczyń greckich wyróżnia się; STYL CZERWONOFIGUROWY Styl czerwonofigurowy (530-400r. p.n.e.) Około 530r. p.n.e. w Atenach została wynaleziona nowa technika dekoracyjna - tło malowano połyskującą czernią, natomiast postacie miały naturalny, czerwony kolor gliny. Nowy styl czerwonofigurowy umożliwił wykonywanie bardziej realistycznych szczegółów (dokładniejsze odtworzenie muskulatury, cieniowanie itp.), toteż szybko się upowszechnił. Łatwiej bowiem było nanosić drobne szczegóły pokostem, niż pozostawiać drobne miejsca nie zamalowane.

Oprócz scen "przyzwoitych" zdarzały się też skandalizujące (pijacy, ludzie z marginesu społecznego). Ze znanych mistrzów malarstwa czerwonofigurowego największą sławą cieszyli się, rywalizujący ze sobą Eutymides i Eufronios. Wśród motywów królowała tematyka mitologiczna i sceny z  życia codziennego.

STYL CZERWONOFIGUROWY Wiadomości w pigułce: użycie dwóch barw: czarnej i czerwonej; przejrzysta kompozycja (na czarnym tle widnieją czerwone sylwetki); zdobienia sceny mityczne  i sytuacje z życia codziennego, dokładność, precyzja odwzorowywanych postaci

TRZY PORZĄDKI ARCHITEKTURY GRECKIEJ: Porządek dorycki Porządek joński Porządek koryncki

PORZĄDEK DORYCKI Porządek dorycki (styl) Charakteryzuje się on; *ciężkimi proporcjami, *surowością * monumentalizmem. Walory artystyczne ustępowały w nim miejsca funkcjonalizmowi.

PORZĄDEK JOŃSKI Porządek Joński ( Styl) Charakteryzuje się: *smukłością *lekkością *bogate zdobienia *proporcjonalnością

PORZĄDEK KORZNCKI Porządek Koryncki ( styl) Charakteryzuje się: *smukłością *zdobnictwem głowic * baza *gościa w kształcie kosza * trzon ozdobiony 24 kanelurami połączonymi listewkami

Rzeźba Grecka - pierwsze rzeźby pochodzą z XVII w.p.n.e. -rzeźby były uproszczone, bardzo proste schematycznie -problem z rozstrzygnięciem płci rzeźby -kamienne przedstawienie kurosów- stylizowanych sztywno stojących, nagich mężczyzn - z czasem pojawiły się rzeźby przedstawiające kobiety - na przełomie VII I VI wieku p.n.e nastąpiło ożywienie rzeźby (polegało ono na stopniowych zmianach postawy będącego w ruchu) - olbrzymie znaczenie miały: rytm, harmonia oraz matematyczne proporcje

Przykłady rzeźby greckiej Dyskobol Agasjasz z Efezu Doryforos

ŚWIĄTYNIA GRECKA -Grecy postrzegali świątynie jako dom boga -obrzędy odbywały się przed świątynią -świątynia wzniesiona była na polu prostokąta, rzadziej na planie koła -świątynia miała kamienną podbudowę - dom bogów otoczony był kolumnadą wspierającą dach

Przykład świątynie greckiej Akropol, Parteon

STYL RENESANSU Renesans nazywany również odrodzeniem: – okres w historii kultury europejskiej, -obejmujący przede wszystkim XV i XVI wiek, - określany jako "odrodzenie sztuk i nauk". Początek epoki odrodzenia zasadniczo pokrywa się z końcem średniowiecza. -Renesans rozwinął się we Włoszech.

RELIGIA RENESANSU -Za formalny początek renesansu uznaję się ogłoszenie REFORMACJA -Sprzyjała kształtowaniu się stosunków wczesnokapitalistycznych i republikańskich teorii pochodzenia władzy. -Powstały nowe prądy religijne. - Reformacja była powodem wybuchu długoletnich wojen religijnych np. wojnę chłopską rozpętano w 1525 roku poprzez nietolerancję religijną. -Rozbiła ona wspólnotę wyznaniową Europy. W renesansie utworzyła się REFORMACJA -Oderwała ok. 1/3 Europy od kościoła katolickiego. -Przyczyniła się ona do rozwoju: * tolerancji religijnej, *rozkwitu kultur, *języków, *literatur narodowych. Powstałe nurty reformacji to m.in : * luteranizm, *kalwinizm, *anglikanizm. 

ARCHITEKTURA Dla architektury wzorem idealnych proporcji i podziałów były: - liczne zabytki rzymskie. -Stosowano antyczne proporcje architektoniczne operując kolumnami i belkowaniem. -Rozpowszechnia się schemat łuku triumfalnego oraz portyk  z trójkątnym tympanonem. -Występują często ornamenty  o rodowodzie grecko-rzymskim m.in.: liście akantu, rozety, wieńce, układy kandelabrowe. Nowością były wprowadzone przez  D. Bramantego centralnych budowli kopułowych.

Najważniejsze typy architektoniczne to: -pałac miejski z arkadowym dziedzińcem wewnętrznym, - willa podmiejska z kondygnacją reprezentacyjną na parterze, -ponadto wznoszone poza miastami pałace otoczone fortyfikacjami ziemnymi, tzw. palazzo in fortezza. Wawel – Kaplica Zygmuntowska

W budownictwie sakralnym charakterystyczne były : -kaplice na planie centralnym, -w świeckiej architekturze miejskiej renesansowe formy nadawano ratuszom, giełdom, sukiennicom, -w konstrukcjach budowlanych szeroko stosowano: * łuk półkolisty, *kolumnady arkadowe, *proste belkowania, *kopuły, *sklepienia kolebkowe lub krzyżowe, *stropy kasetonowe, *a w elewacjach rustykę  i boniowanie. Sukiennice + Krakw P. Lescot, zachodnie skrzydło Luwru

MALARSTWO Malarstwo renesansowe koncentrowało się na: - problematyce konstrukcji przestrzeni i brył przedstawianych przedmiotów, czerpiąc z badań nad perspektywą linearną  (Masaccio, P. Uccello) oraz barwną (m.in. P. Della Francesca). Pojawiająca się często tematyka: - religijna - mitologiczna (stanowiła w wielu przypadkach pretekst do przedstawiania życia współczesnego. ) Pejzaże - dawały szczególne możliwości eksperymentowania w zakresie trójwymiarowej przestrzeni. Perspektywą barwną zajmował się też Leonardo da Vinci, który nadał kierunek rozwojowi malarstwa w końcu XV w., wprowadził komponowanie postaci w układach symetrycznych, m.in. trójkąta równobocznego, opracował też zasady sfumato, które zastąpiły dotychczasowy twardy, konturowy modelunek.

- Czystym, nasyconym kontrastowo barwom towarzyszyło rozproszone światło. -W zakresie techniki szczególne znaczenie miało stopniowe zastępowanie tempery techniką olejną - jako podobrazie obok dotychczasowej deski pojawiło się płótno. -Charakterystyczny dla malarstwa był: -zwrot ku naturze ugruntowany jej obserwacją. -Największymi mistrzami koloru i światła byli wenecjanie. - Rozwijało się też malarstwo portretowe - najpierw w ujęciu profilowym, a następnie ukazujące półpostaci. W okresie dojrzałego renesansu wyjątkowe znaczenie miała wszechstronna, twórczość trzech najwybitniejszych indywidualności epoki: Leonarda da Vinci (Mediolan) oraz Michała Anioła i Rafaela (Rzym). -W malarstwie ściennym powszechna była technika fresku.

PRZYKŁADY MALARSTWA Leonardo da Vinci "Dama z gronostajem„ , Mona Lisa, by Leonardo da Vinci -> Leonardo da Vinci – Madonata ->

RZEŹBA RENESANSU Mojżesz - Michał Anioł -Tworzono popiersia portretowe, -posągi konne, - akty , - przyścienne nagrobki niszowe. Płaskorzeźby pełniły rolę dekoracyjną i ornamentalną. Najważniejszym przedstawicielem rzeźby wczesnego renesansu był : florentczyk Donatello, którego Dawid (ok. 1430) to pierwszy akt w rzeźbie pełnej od czasów antyku. Tego samego dłuta jest pierwszy od starożytności wielki posąg konny - pomnik Gattamelaty w Padwie (1453).  L. della Robbia, który wprowadził do rzeźby technikę glazurowanej terakoty (biało-błękitne reliefy i tonda). Mojżesz - Michał Anioł

Rzeźbie renesansu dał początek konkurs w 1401 na brązowe drzwi do baptysterium przy katedrze florenckiej, którego zwycięzcą został L. Ghiberti - wskrzeszono wówczas antyczną technikę odlewu w brązie. Najpowszechniejszym materiałem rzeźb stał się jednak: - kamień (głównie marmur). -Rzeźba oderwała się od tła i stanowiła coraz częściej samodzielną kreację wolno stojącą. Pieta – Michał Anioł

ROZWÓJ PAŃSTWA POLSKIEGO Renesans -okres rozkwitu kultury polskiej. Państwo polsko-litewskie było duże i silne, a wpływy włoskie, które nasiliły się wraz ze ślubem Zygmunta I Starego z Boną Sforzą, przyczyniły się do rozkwitu: - malarstwa, -architektury, -sztuki kulinarnej.

Do Polski przybyli sławni poeci i myśliciele: -Włoch Filip Kallimach (Filippo Buonaccorsi), -Niemiec Konrad Celtis. W roku 1488 powstało pierwsze w Europie towarzystwo literackie – Nadwiślańskie Bractwo Literackie. Jego członkami zostali -Celtis, - profesorowie Akademii Krakowskiej, -dworzanie, -studenci.

Polska stała się azylem tolerancji religijnej, powstały dzieła: -Reja i Kochanowskiego. Akademia Krakowska stała się jednym z ważniejszych ośrodków naukowych Europy. W późniejszych latach powstały również kolejne uniwersytety: -1544 w Królewcu, -1579 w Wilnie, -1594 w Zamościu.

WZBITNE POSTACIE RENESANSU Filippo Brunelleschi Donato Bramante Rafael Santi Andrea Palladio Leonardo da Vinci

KLASZCZYM Klasycyzm (z łac. classicus – doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) – *styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze * odwołujący się do kultury starożytnych Rzymian, Greków oraz Żydów. * Styl ten nawiązywał głównie do antyku.

Klasycyzm trwał do końca wieku XVIII, w niektórych krajach do lat 30 *Klasycyzm trwał do końca wieku XVIII, w niektórych krajach do lat 30. następnego stulecia, a nawet dłużej. *Klasycyzm jako styl panował w epoce oświecenia. Najpełniejszy rozkwit klasycyzmu nastąpił w I poł. XVIII wieku. * W dziedzinie literatury swoisty kres klasycyzmu przyniosła walka klasyków z romantykami.

Cechy klasycyzmu wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu (rzymski Panteon i Partenon w Atenach), chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury Antyku, statyka zamiast dynamizmu, oszczędność wyrazu, spokój - przeciwieństwo barokowej ekspresji,

uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności, obraz idealistyczny, kształt ważniejszy niż barwa, tematyka moralizatorska, często propagandowa (np. Jacques-Louis David Śmierć Marata), ukazywanie momentu przed ważnym wydarzeniem lub akcją (np. Jacques-Louis David Przysięga Horacjuszy), używanie silnego strumienia, "snopu" światła (np. Jacques- Louis David Śmierć Sokratesa).

Architektura klasycystyczna, podstawowe cechy wzorowanie się na starożytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych budowlach odrodzenia; kopiowanie elementów architektury starożytnej; budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta; stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu; pilastrów, dużych okien; tympanon przeważnie dekorowany płaskorzeźbą; kolor przyporządkowany rysunkowi; dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii;

w opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów; oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze, skrzyżowane sztandary nawiązujące do tradycji cesarstwa rzymskiego; rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły, zakładane wówczas muzea;

we wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity, okna duże, kwadratowe; kościoły – często na planie koła, przekryte kopułą; dwory wraz z ogrodami i parkami wzbogacone: alejami z drzewami, stawami rybnymi; w obrębie dworu były: młyn oraz browar; wnętrza dworów ozdabiano portretami rodzinnymi, trofeami myśliwskimi, a na ścianach wieszano tkaniny ozdobne zwane arrasami. pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem;

Najważniejsi przedstawiciele klasycyzmu Muzyka Wiedeń: Józef Haydn Wiedeń: Wolfgang Amadeusz Mozart Wiedeń: Ludwig van Beethoven Architektura Francja: Jacques Germain Soufflot, Anglia: Robert Adam Niemcy: Karl Friedrich Schinkel, Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff Włochy: Giovanni Battista Piranesi Rosja: Carlo Rossi Polska: Dominik Merlini, Jan Chrystian Chrystian Piotr Aigner, Stanisław Zawadzki, Wawrzyniec Gucewicz. Malarstwo i grafika Cechy: *Statyczne oparte na układach pionowych. *Kontur. *Chłodny koloryt. *Miękki światłocień. *Gładka faktura. *Wzniosłość. *Malarstwo wyraziło się głównie w tematyce historycznej (starożytnej), mitologicznej, alegorycznej i portrecie.

PRZYKŁADWE FOTOGRAFIE BUDOWLI W KLASYCYŹMIE Brama Brandenburska dniem... Łazienki Królewskie Belweder w Warszawie Pałac Potockich w Warszawie