Franz Waxman chorzowski laureat Oskarów Projekt edukacyjny przygotowany pod kierunkiem p. Małgorzaty Pieniek Autorzy: Joanna Nowrotek, Alicja Czapla Gimnazjum nr 2 Chorzów

Franz Waxman, wówczas jeszcze jako Franz Wachsmann, urodził się 24 grudnia 1906 r. w dzisiejszym Chorzowie, w rodzinie żydowskiej. Rodzice Franza zajmowali się głównie skupem surowców wtórnych. Mieszkali przy obecnej ulicy 11-go listopada.

Jako małe dziecko Franz uległ wypadkowi, którego skutkiem było poważne uszkodzenie wzroku. Niektórzy twierdzą, że to ten nieszczęśliwy wypadek wpłynął na rozwój słuchu i zdolności muzyczne małego Franza. Faktem jest, że w jego rodzinie nie było osób zajmujących się muzyką. To dopiero Franz, po przeprowadzeniu się rodziny do Opola w 1915 roku, rozpoczął pobieranie lekcji gry na fortepianie.

Ojciec, chcąc zadbać o syna, pomógł mu w zdobyciu pracy w banku Ojciec, chcąc zadbać o syna, pomógł mu w zdobyciu pracy w banku. Jednak przyszłość zawodowa w charakterze kasjera nie bardzo przypadła do gustu miłośnikowi muzyki. Już jako siedemnastolatek Franz wyjechał – najpierw do Drezna, później do Berlina – na studia muzyczne. Tam, by mieć na opłacenie nauki i życie, wkrótce zatrudnił się w kinie jako taper, a dodatkowo grywał w popularnych wtedy nocnych lokalach, jako klawiszowiec w jazzbandach.

Wkrótce związał się z najpopularniejszą wówczas orkiestrą jazzową w Europie – Weintraub's Syncopators, pod kierunkiem Friedricha Hollaender'a, co miało znaczący wpływ na jego dalszą karierę. To właśnie Hollaender przekonał producenta Ericha Pommera (wytwórnia UFA), by zatrudnił Waxmana do orkiestracji muzyki do filmu Błękitny Anioł, z początkującą wówczas Marleną Dietrich.

Sukces filmu pomógł Franzowi w założeniu rodziny Sukces filmu pomógł Franzowi w założeniu rodziny. W 1934 roku poślubił Alice Schachmann. Już wkrótce sytuacja polityczna w Niemczech spowodowała, że zdecydował się wraz z świeżo poślubioną żoną opuścić Berlin. Postanowił uciec do Paryża. Podczas pobytu we Francji Waxman współpracował w szczególności z dwójką twórców, którzy podobnie jak on wkrótce wyjadą do Stanów i zdobędą uznanie Hollywood. Byli to: Billy Wilder i Robert Siodmak (prawdziwe nazwisko Fritz Lang).

Franz otrzymał swoją pierwszą propozycję w Hollywood dzięki zadomowionemu już tam Pommerowi. Został odpowiedzialnym za muzykę w musicalu ,,Music in the Air’’, opowiadającym o młodym kompozytorze z Bawarii. To wtedy nazwisko Wachsmanna uległo zamerykanizowaniu.

Wkrótce, James Whale, znany już z ekranizacji powieści Mary Shelly zaproponował Waxmanowi skomponowanie muzyki do Narzeczonej Frankensteina. Sukces filmu zaowocował propozycją objęcia przez Franza stanowiska kierownika muzycznego wytwórni Universal na 2 lata.

W czasie swej pracy w Hollywood Waxman miał możliwość spotkać wiele ówczesnych gwiazd filmu. Jedną z pierwszych hollywoodzkich gwiazd, z którymi współpracował Franz był idealny kandydat do roli monstrum w filmie James'a Whale'a Narzeczona Frankensteina. Był to oczywiście nikt inny jak Boris Karloff. W innym nagrodzonym Oskarem filmie - Miejsce pod Słońcem poznał Elizabeth Taylor.

Waxman poznał Gene'a Kelly'go, podczas gali oskarowej Waxman poznał Gene'a Kelly'go, podczas gali oskarowej. Aktor wręczył nagrodę kompozytorowi za Bulwar Zachodzącego Słońca. Chorzowski kompozytor pracował również przy muzyce do westernu Indiański Wojownik , poznał tam Kirk'a Douglas'a. Franz miał również okazję grać epizodyczne role w kilku filmach. Na planie Miłości po południu, filmu swojego starego przyjaciela Bill'ego Wilder'a z 1957 r. poznał Gary'ego Cooper'a.

Waxman współpracował z wieloma wytwórniami

Muzyka poważna Franz Waxman nie tylko zajmował się komponowaniem muzyki filmowej lecz również tworzył muzykę współczesną, czego przykładem jest utwór poświęcony zmarłej żonie Alice - Oratorium „Joshua” oraz cykl pieśni „The Song of Terezin”. Waxman był również inspiratorem i organizatorem Los Angeles Music Festiwal – festiwalu, który promował współczesną muzykę poważną. Franz próbował również swoich sił w tworzeniu opery. Zafascynowany powieścią Roberta Luisa Stevensona „Dr Jekyll i Mr Hyde” oddawał się kompozycji niestety nigdy nieukończonej opery. Nierzadko zdarzało się, że wykorzystywał muzykę współczesną w kompozycjach filmowych. W filmie „In Our Time” z 1944 r. – zabrzmiał Polonez A-Dur Fryderyka Chopina, a w „Humoresce” Hitchocock'a z 1946r. utwory Czajkowskiego, Dworzaka i Brahmsa.

Trudno niedoceniać dorobku tego chorzowianina

Do śmierci w 1967 roku współpracował przy muzyce do ponad 200 filmów. Nominowany do Oskara za muzykę do 12 filmów. Dwukrotnie zdobył Nagrodę: "Bulwar Zachodzącego Słońca "– 1950, "Miejsce pod słońcem " - 1951. Dwukrotnie nominowany do Złotych Globów. Nagrodzony Złotym Globem w 1951 r. za "Bulwar Zachodzącego Słońca". Nominowany do Nagrody Grammy za muzykę do "Historii zakonnicy". Muzyka do "Bulwaru Zachodzącego Słońca" znalazła się na liście najlepszych filmowych ścieżek dźwiękowych wszechczasów Amerykańskiego Instytutu Filmowego.

Tu o nim pamiętają Franz Waxman zmarł na raka w wieku 60 lat. W rodzinne strony nigdy nie wrócił. Żył w przekonaniu, że po wojnie nic z nich nie zostało. To jednak w tych rodzinnych stronach pamięta się o nim. W Chorzowie jest ulica jego imienia.

Przy kinie "Panorama" wisi pamiątkowa tablica, na której odsłonięciu w 2006 roku był obecny m.in. syn kompozytora.

Pojawiły się publikacje książkowe i prasowe Pojawiły się publikacje książkowe i prasowe. Organizowane są konferencje i przeglądy filmów z muzyką Waxmana. A w 2011 roku powstał również film według scenariusza Marka Kosmy Cieślińskiego: Bulwar Franza Waxmana. Historia wędrówki z Górnego Śląska do Hollywood.

Warto zachować w pamięci tego chorzowianina, który sprawia że możemy być dumni z naszego miasta i jego mieszkańców.

Spis ilustracji i materiałów multimedialnych: Podkład muzyczny: muzyka z filmu „Bulwar Zachodzącego Słońca” Slajd 1: Intro Universalu Slajd 4: Domy przy obecnej ulicy 11-go Listopada Slajd 5: Franz(trzeci z lewej) z rodzeństwem Slajd 7: Marlena Dietrich – kadr z „Błękitnego Anioła” Slajd 9: Plakat do filmu „Music in the Air” Slajd 10: Plakat do filmu „Narzeczona Frankesteina” Slajd 11: Boris Karloff i Elizabeth Taylor Slajd 12: Gene Kelly, Kirk Douglas, Gary Cooper Slajd 13: Czołówki wytwórni filmowych Slajd 15: Franz Waxman Slajd 17: Ulica nazwana imieniem Franza Waxmana Slajd 18: Kadr z filmu „Bulwar Franza Waxmana”

Źródła Chorzowianie w kinie polskim i światowym. T.1. Pod red. Marka Kosmy Cieślińskiego. Chorzów 2008 Marek Kosma Cieśliński: Franz Waxman zdobywca Oskarów z Königshütte. Chorzów 2006 chorzow.naszemiasto.pl www.film.org.pl www.filmweb.pll mubi.com www.chorzowianin.pl en.wikipedia.org pl.wikipedia.org www.filmweb.pl wiadomosci.gazeta.pl www.celebritux.com www.gemesis.com www.fineanddandyshopblog.com

Dziękujemy za uwagę i zachęcamy do wsłuchiwania się w wciąż piękną muzykę stworzoną przez naszego krajana.