Narzędzia analizy ekonomicznej Metoda naukowa – prawa ekonomiczne Modele ekonomiczne, kategorie ekonomiczne Wizualizacja szeregów czasowych danych

1. Metoda naukowa – prawa ekonomiczne Wprowadzenie: 1. Ekonomia formułuje, wykrywa i opisuje ogólne prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi. Wykryte, wybrane i opisane w sposób naukowy (patrz metoda) prawidłowości (zależności) nazywamy prawami ekonomicznymi. 2. Ekonomia będąca nauką, dla prowadzenia rzetelnych, dokładnych i obiektywnych badań, potrzebuje odpowiednich metod i narzędzi.

Metoda Metoda – sposób postępowania, zespół celowych czynności i środków, w szczególności prowadzących do wykonania określonego zadania lub rozwiązania danego problemu.[Encyklopedia] Metoda – sekwencja świadomie, systematycznie i konsekwentnie podejmowanych działań prowadzących do osiągnięcia zamierzonego celu. Zespół technik stosowanych w określonym celu. [Słownik Języka Polskiego]   Metoda naukowa – ściśle określony sposób postępowania w celu naukowego zbadania danego fragmentu rzeczywistości. [Słownik Języka Polskiego]

Ekonomia posługuje się następującymi metodami: obserwacja rzeczywistości analiza faktów eksperyment – określenie istotności poszczególnych zależności ze względu na ogólny charakter danej prawidłowości

Metodyka badań w ekonomii W nauce o ekonomii możemy wyróżnić, w wielkim uproszczeniu, trzy etapy prowadzenia analizy ekonomicznej poszczególnych zagadnień: Obserwacja danego zjawiska i sformułowanie problemu; Konstruowanie teorii lub modelu; Weryfikacja wniosków płynących z teorii, dokonana na podstawie danych ekonomicznych. Na potrzeby analizy ekonomicznej wykorzystywane są jako narzędzia zarówno modele, jak i zestawy danych ekonomicznych.

Modele ekonomiczne, kategorie ekonomiczne Model (teoria) - to uproszczony obraz rzeczywistości, który zawiera interesujące nas aspekty zachowania się ludzi, zachowań jednostek gospodarczych oraz funkcjonowanie gospodarki jako całości. Model - jest uproszczoną konstrukcją teoretyczną, porządkującą i systematyzującą sposób naszego myślenia o jakimś problemie. [D. Begg]

Modele ekonomiczne mogą mieć postać:   opisów słownych równań matematycznych wykresów (tzw. modele graficzne) Przykład: Modele ekonomiczne mogą być zapisane jako funkcje zmiennej x = f(a,b,c) gdzie: zmienna x zależy od czynników a, b i c.

Wyróżniamy:   modele mikroekonomiczne modele makroekonomiczne Liczba zmiennych w modelu i występujących między nimi zależności może być bardzo różna: modele złożone – charakteryzują się dużą liczbą zmiennych i zależności między nimi modele proste – niewielka liczba zmiennych i zależności między nimi

Wśród zmiennych występujących w modelach ekonomicznych można wyodrębnić dwie grupy:   zmienne w postaci zasobów – przedstawiają wartości pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie, np.: wartość majątku danej osoby, rodziny, firmy na określony dzień, wartość zapasów przedsiębiorstwa, wartość jego kapitału itd. zmienne w postaci strumieni – wyrażają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś okresie, np. wydatki danej rodziny na produkty i usługi w ciągu miesiąca czy roku, produkcja, sprzedaż lub inwestycje danej firmy w pewnym okresie, wpływy państwa z podatków lub handlu zagranicznego w danym roku itd.

Ponadto wyróżniamy:   zmienne endogeniczne – zmienne określone w ramach danego modelu – inaczej są to wartości, które możemy określić na podstawie zależności między elementami modelu. zmienne egzogeniczne – zmienne determinowane przez czynniki (siły) zewnętrzne w stosunku do modelu, a więc zmienne, których wartości możemy traktować jako dane.

KATEGORIE EKONOMICZNE – abstrakcyjne pojęcia wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów procesu gospodarowania. Np. wyróżniamy takie kategorie jak: praca, produkcja, wymiana, rynek, pieniądz, towar, cena, płaca, dochód, popyt, podaż, kapitał, procent, zysk itd.   Ustalanie istotnych (koniecznych), stale powtarzających się związków i zależności między kategoriami ekonomicznymi jest równoznaczne z formułowaniem praw ekonomii, a łączenie tych praw w zwarte, powiązane ze sobą logiczne systemy z konstruowaniem teorii ekonomicznych.

WSKAŹNIKI (indeksy)- wyrażają wartości względne w odniesieniu do wielkości bazowej. Wykorzystujemy je do porównania poziomów zmiennych mierzonych w różnych jednostkach lub gdy chcemy połączyć takie zmienne w jeden wskaźnik. Wielkości nominalne (bieżące wartości zmiennych) - wartości obliczane według cen występujących w okresie, kiedy pomiar zmiennej miał miejsce.   Wielkości realne (stałe wartości zmiennych) - wartości obliczane metodą korygowania wartości nominalnych w taki sposób, aby wyeliminować wpływ zmian cen (inflacji).

Wskaźniki obliczamy w sposób następujący: 1) Wskaźnik (indeks) o podstawie stałej: Wskaźnik (podst.stała) = (bieżąca wartość zmiennej / wartość zmiennej w okresie podstawowym) x 100 2) Wskaźnik (indeks) o podstawie łańcuchowej: Wskaźnik (podst.łańcuchowa) = (bieżąca wartość zmiennej / wartość zmiennej w okresie poprzedzającym) x 100

Wizualizacja szeregów czasowych danych

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE SZEREGU CZASOWEGO SZEREG CZASOWY jest zbiorem obserwacji zmiennej, uporządkowanych względem czasu (dni, tygodnie, miesiące, kwartały, lata) SZEREG CZASOWY SKŁADOWA SYSTEMATYCZNA SKŁADOWA PRZYPADKOWA TENDENCJA WAHANIA WZROSTOWA ADDYTYWNE WAHANIA OKRESOWE SPADKOWA MULTIPLIKATYWNE WAHANIA CYKLICZNE POZIOM STAŁY

TENDENCJA Tendencja rozwojowa – zwana trendem, jest długookresową skłonnością do jednokierunkowych zmian (wzrostu lub spadku) wartości badanej zmiennej. Jest rozpatrywana jako konsekwencja działania stałego zestawu czynników. Może być wyznaczana, gdy dysponuje się długim ciągiem obserwacji. Stały poziom prognozowanej zmiennej występuje wówczas, gdy w szeregu czasowym nie ma tendencji rozwojowej, wartości zaś prognozowanej zmiennej oscylują wokół pewnego (stałego) jej poziomu.

WAHANIA OKRESOWE Wahania cykliczne wyrażają się w postaci długookresowych, rytmicznych wahań wartości zmiennej wokół tendencji rozwojowej lub stałego (przeciętnego) poziomu tej zmiennej. W ekonomii są one na ogół związane z cyklem koniunkturalnym gospodarki. Wahania sezonowe są wahaniami wartości obserwowanej zmiennej wokół tendencji rozwojowej lub stałego poziomu tej zmiennej. Mają skłonność do powtarzania się w określonym czasie, nie przekraczającym jednego roku, odzwierciedlają wpływ pogody lub kalendarza na działalność gospodarczą. Proces wyodrębnienia poszczególnych składowych danego szeregu czasowego określa się mianem dekompozycji szeregu. Identyfikację poszczególnych składowych szeregu czasowego konkretnej zmiennej umożliwia ocena wzrokowa sporządzonego wykresu.

WAHANIA OKRESOWE cd… W modelu addytywnym zakłada się że, obserwowane wartości zmiennej prognozowanej stanowią sumę (wszystkich lub niektórych) składowych szeregu czasowego. yt =f(t)+g(t)+f(t) +ξt f(t)-funkcja czasu charakteryzująca trend g(t)-funkcja czasu charakteryzująca wahania okresowe f(t)-funkcja czasu charakteryzujące wahania cykliczne ξt – składnik losowy W modelu multiplikatywnym przyjmuje się że, obserwowane wartości zmiennej prognozowanej stanowią iloczyn składowych szeregu czasowego. yt =f(t) · g(t) · f(t) · ξt f(t)-funkcja czasu charakteryzująca trend g(t)-funkcja czasu charakteryzująca wahania okresowe f(t)-funkcja czasu charakteryzujące wahania cykliczne ξt – składnik losowy