Motyw potopu w literaturze i sztuce Przygotowała Olga Leszkiewicz

Początek idei Motyw potopu bardzo często pojawiał się w literaturze. Uważa się, że inspiracją było wydarzenie biblijne. Późniejsi artyści być może korzystali właśnie z dorobku największej z ksiąg. Noe był bohaterem starotestamentowym. Czytając Biblię poznajemy go jako człowieka uczciwego i niezwykle wierzącego. Bóg był wówczas niezadowolony z mieszkających na ziemi ludzi. Zaczęli się oni buntować i zachowywać niegodnie. Stwórca postanowił ukarać ich za niegodziwość. Zdecydował, że najgorszą karą dla człowieka będzie potop, który zniszczy wszystko na swojej drodze. Noe wraz z rodziną mieli być jedynymi ludźmi zasługującymi na ocalenie. Pan bowiem docenił ich miłość i oddanie. Zadaniem mężczyzny było wybudowanie arki, która miała pełnić funkcję schronu. Noe zgromadził tam zapasy żywności oraz wszystkie gatunki zwierząt. W końcu Bóg zesłał zapowiedziany powódź. Wody zalały wszystko, z powierzchni ziemi zniknęły nawet najwyższe góry. Pozostali na lądzie ludzie nie uszli z życiem. Natomiast Noe wraz z bliskimi wzięli udział w tworzeniu nowego, lepszego świata.

Dzieła literackie bazujące na potopie Stanisław Wyspiański „Wesele” Rozświetlony dom, w którym odbywa się wesele przypomina Racheli arkę Noego. Do takiego skojarzenia przyczynia się błoto znajdujące się wokół domu. Dziewczynie przychodzą na myśl potopy. Miejsce, mimo pijanych chłopów i hałasu wydaje się jej tajemnicze i zachęcające. Arka jest na tyle pozytywnym skojarzeniem, że Rachela zostają zwabiona do domu: „[…] ta chałupa rozświecona Grająca muzykę w noc ciemną, Jako arka na kształt czarów łodzi, I przyszłam.”

2. Jan Kochanowski „Pieśń o Potopie” Parafraza biblijnego opisu potopu 2. Jan Kochanowski „Pieśń o Potopie” Parafraza biblijnego opisu potopu. Burza i ulewne deszcze sprawiają, że w rzece wzbierają wody. Podmiot liryczny stwierdza, że należy zbudować korab, bo nie wiadomo, czy nie wrócą czasy wielkiego zniszczenia, a wtedy żadne stworzenie nie ocaleje. Autor wiąże wylew rzeki z potopem, z którego uratował się bogobojny Noe wraz z rodziną oraz część zwierząt. Gdy mija żywioł, pozostaje tylko śmierć i zniszczenie. Bóg obiecuje więc Noemu, że już nigdy nie ześle potopu na świat. Mężczyzna staje się protoplastą nowej ludzkości.

3. Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” Autor porównuje karczmę w Soplicowie do biblijnej arki Noego. Według niego przód karczmy wygląda jak statek, natomiast z tyłu budynek przypomina świątynię. Mickiewicz przywołuje też na myśl skojarzenie ze stodołą, w której przebywają różne zwierzęta: „Karczma z przodu jak korab, z tyłu jak świątynia: Korab, istna Noego czworogranna skrzynia, Znany dziś pod prostackim nazwiskiem stodoły; Tam różne są zwierzęta: konie, krowy, woły, Kozy brodate; w górze zaś ptastwa gromady I płazów choć po parze, są też i owady.”

4. Włodzimierz Zagórski „Historia Patriarchy Noego” Żartobliwy wiersz, w którym Noe jest określony mianem „praszczura”. Jego ulubionym trunkiem jest wino, a Bóg go za to miłuje i nie pozwala mu zginąć w potopie. Noe nawet podczas czterdziestu dni ulewy nadużywa alkoholu, a arka służy mu za miejsce odpoczynku. Gdy Cham zauważa, że jego ojciec jest urżnięty, zostaje wyklęty przez Boga.

5. Antoni Słonimski „Potop” Autor nawiązuje do biblijnego potopu bardzo osobiście. Prosi Boga, żeby spuścił na niego deszcze. Pragnie też śmierci zwierząt i ludzi, którzy wywołują w nim negatywne odczucia. Chce mieć spokój od tych, którzy przyczyniają się do cierpienia, są dla niego ciężarem lub problemem. Słonimski przywołuje motyw gołębicy, którą Noe wypuścił z arki, aby sprawdziła, czy jest w pobliżu suchy ląd.

Motyw potopu w sztuce 1. Michał Anioł Buonarotti „Ofiara Noego” Noe składa ofiarę przy ołtarzu (buduje go natychmiast po opuszczeniu arki). Dziękuje Bogu za to, że został ocalony od potopu. Asystują mu: żona i młody mężczyzna. Swoją wdzięczność wyraża, dokonując ofiary całopalenia – przy ołtarzu płonie ogień, w darze składane są zwierzęta. Po tym akcie Bóg obiecał, że nigdy już nie zniszczy wszystkiego, co żyje. Sprawił, że na niebie pokazała się tęcza, co miało być znakiem przymierza.

1. Edward Hicks „Arka Noego” Obraz przedstawia zwierzęta wchodzące do arki. Ptaki wlatują do statku górnym wejściem, zwierzęta lądowe wchodzą parami po kładce. Niebo jest zachmurzone, co zapowiada nadchodzące czterdzieści dni ulewy – potop, w wyniku którego zginie cała ludzkość poza Noem i jego rodziną. Dzięki arce również większość gatunków zwierząt przetrwa – Noe zabiera na swoją łódź samicę i samca z każdego gatunku.

3. Francis Danby „Potop” Dzieło ukazuje bezradność ludzi wobec mocy Bożej. Sprawiedliwość dosięgnie wszystkich. Dobro zostanie wynagrodzone, natomiast zło ukarane.