Przepis prawa karnego Norma sankcjonowana i norma sankcjonująca Typ czynu zabronionego

Przepis prawa karnego Prawo karne materialne: „zbiór przepisów, który obejmuje katalog czynów karalnych i przewidywanych przez ustawodawcę kar, grożących za popełnienie takich czynów, a także zasady odpowiedzialności karnej” (K.Buchała, A.Zoll) Zbiór norm odnoszących się do stosowania kary

Charakterystyczna syntaktyka przepisu prawa karnego Kto, (……), podlega karze (…).

Przepis prawa karnego Art. 148 § 1 Kodeksu karnego Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności

Przepis prawa karnego s.s.: Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności Przepis prawa karnego s.s.: Jednostka tekstu prawnego, w formie zdania oznajmującego, w trybie niedokonanym opisująca określone zachowanie i przewidzianą za to zachowanie sankcję o charakterze represyjnym Przepis prawa karnego s.l.: Jednostka tekstu prawnego stanowiąca podstawę rekonstrukcji treści normy prawnokarnej

Struktura normatywna przepisu prawa karnego Normy sprzężone Norma sankcjonowana Norma sankcjonująca Przepis prawa karnego stanowi podstawę dekodowania dwóch odmiennych norm – normy sankcjonującej i normy sankcjonowanej

Norma sankcjonowana Zakaz lub nakaz określonego zachowania (norma merytoryczna) Elementy normy sankcjonowanej: zakres normowania zakres zastosowania

Norma sankcjonowana Art. 148 k.k. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Czy każdy przepis prawa karnego daje podstawę do dekodowania normy sankcjonowanej?

Norma sankcjonująca Właściwa norma prawa karnego, o strukturze normy kompetencyjnej Norma dwuelementowa: zakres zastosowania (hipoteza) zakres normowania (dyspozycja)

Norma sankcjonująca Adresat: sąd (wyjątkowo prokurator lub inny organ wymiaru sprawiedliwości) Hipoteza: opis zachowania karalnego (typ czynu zabronionego), inne przesłanki odpowiedzialności karnej (np. z części ogólnej k.k.) Dyspozycja: kompetencja do orzeczenia sankcji karnej (obowiązek orzeczenia sankcji karnej)

Normatywna interpretacja przepisu prawa karnego Nie wszystkie elementy zawarte w przepisie prawa karnego mają znaczenie w perspektywie obu struktur normatywnych tj. normy sankcjonowanej i sankcjonującej dla treści normy sankcjonowanej nie ma znaczenia: znamię zaistnienia skutku, okoliczności dotyczące winy i strony podmiotowej dla treści normy sankcjonującej znaczenie ma naruszenie normy sankcjonowanej – bezprawność zachowania

Naruszenie normy sankcjonowanej u podstaw normy sankcjonowanej znajduje się określone rozstrzygnięcie w zakresie aksjologii sytemu prawnego (dobro prawne, interes prawny) – wartościująca funkcja normy sankcjonowanej norma wyraża także powinność określonego zachowania (rozkazodawcza funkcja normy sankcjonowanej)

Naruszenie normy sankcjonowanej Istotna z punktu widzenia normy sankcjonującej ocena (bezprawia czynu) czynu musi zawierać te dwa aspekty: zachowanie musi naruszać polecenie zachowanie musi być negatywnie oceniane w perspektywie chronionego normą sankcjonowaną dobra prawnego

Naruszenie normy sankcjonowanej Dobra prawne o charakterze względnym i charakterze bezwzględnym Reguły postępowania z danym dobrem prawnym „Jeżeli dane zachowanie jest zgodne z regułami postępowania z danym dobrem, to nawet jeżeli zagraża dobru lub je niszczy, nie może być ujemnie oceniane” (A.Zoll)

„Sprzeczne z normą sankcjonowaną będzie więc tylko takie zachowanie, które naraża na niebezpieczeństwo dobro prawne lub je narusza i jednocześnie narusza wykształconą przez wiedzę lub doświadczenie regułę postępowania z tym dobrem prawnym” A.Zoll

Typ czynu zabronionego Hipoteza normy sankcjonującej Art. 149 k.k. Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu

Rozwinięcie hipotezy normy sankcjonowanej: Matka (która ukończyła 17 rok życia – art. 10 § 1), która (umyślnie - art. 9) zabija (przez działanie lub zaniechanie – w tym drugim przypadku w warunkach określonych w art. 2) dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu (o ile spełnione są warunki obiektywnego przypisania skutku)

Terminologia Typ czynu zabronionego Opis zachowania stanowiący element hipotezy normy sankcjonującej Znamię typu czynu zabronionego Podstawowy element opisu zachowania karalnego, z którego zbudowany jest typ czynu zabronionego Desygnaty znamion typu czynu zabronionego Konkretne zachowania w rzeczywistości społecznej spełniające ustawowy opisy typu czynu zabronionego

Funkcje typu czynu zabronionego Wyznaczenie granicy pomiędzy zachowaniami karalnymi a innymi zachowaniami bezprawnymi lub legalnymi Wyznaczenie granicy pomiędzy poszczególnymi kategoriami zachowań karalnych z uwagi na konieczność różnicowania sankcji

Typ czynu zabronionego Znamiona typu czynu zabronionego powinny wskazywać tylko na te cechy czynu, które mają znaczenie w perspektywie społecznej szkodliwości (naganności) danej klasy zachowań

Znamiona typu czynu zabronionego Wyraźnie zaznaczone w tekście ustawy karnej Dorozumiane, inferowane z innych regulacji prawa karnego i unormowań konstytucyjnych Naruszenie dobra prawnego, kryteria obiektywnego przypisania itp

Typy znamion znamion Obligatoryjne Fakultatywne: Matka która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu Określenie podmiotu Czynność wykonawcza Dobro prawne Naruszenie reguły postępowania z dobrem prawnym Określenie strony podmiotowej (stosunku psychicznego sprawcy do czynu skutek czas miejsce sposób Podmiot czynności wykonawczej Przedmiot czynności wykonawczej Cel, motyw, inne

Klasyfikacje znamion Strukturalny podział z uwagi na znaczenie dla: bezprawności (naruszenia normy sankcjonowanej ) karalności Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu

Klasyfikacja znamion – sposób opisu Znamiona potoczne (matka) Znamiona odsyłające (choroba nieuleczalna) Znamiona definiowane w określonej dziedzinie wiedzy Znamiona definiowane przez ustawę (osoba najbliższa) Znamiona normatywne (poseł)

Klasyfikacja znamion – sposób opisu Znamiona pozytywne – znamiona negatywne Znamiona opisowe – znamiona ocenne Znamiona ostre – znamiona nieostre Znamiona przedmiotowe – znamiona określające przeżycia psychiczne (znamiona podmiotowe)

Klasyfikacja typów czynów zabronionych - strukturalna Typ zasadniczy Typ zmodyfikowany

Znamię uprzywilejowyujące Typ zmodyfikowany Typ uprzywilejowany Znamię uprzywilejowyujące Typ kwalifikowany Znamię kwalifikujące

Art. 148 Kto zabija człowieka Kto zabija człowieka ze szczególnym okrucieństwem ze szczególnym okrucieństwem Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami

Klasyfikacja typów czynów zabronionych 1. Z uwagi na stronę podmiotową 2. Z uwagi na wagę przestępstwa 3. Z uwagi na określenie sprawcy 4. Z uwagi na stopień zagrożenia dla dobra prawnego 5. Z uwagi na skutek 6. Z uwagi na formę czynności wykonawczej 7. Z uwagi na tryb ścigania

Z uwagi na stronę podmiotową Kryterium: klauzula nieumyślności w przepisie w zespole znamion W odrębnym przepisie (samodzielna klauzula) Art. 9 paragraf 3 k.k. umyślne nieumyślne umyślno - nieumyślne nieumyślno - nieumyślne = nieumyślne

. Z uwagi na wagę przestępstwa Zbrodnie (art. 9 § 2 k.k.) Występki (art. 9 § 3 k.k.) Kryterium – wyoskość ustawowego zagrożenia (dolna granica i rodzaj kary)

3. Z uwagi na określenie sprawcy Powszechne Indywidualne Indywidualne właściwe Indywidualne niewłaściwe Kryterium: bliższe określenie sprawcy w typie czyny zabronionego (ew. w typie podstawowym i zmodyfikowanym)

. Z uwagi na stopień zagrożenia dla dobra prawnego Naruszenia dobra prawnego Narażania dobra prawnego abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo powszechne Indywidualne Typ czynu zabronionego może być równocześnie typem naruszenia dobra prawnego (np. zdrowia) i narażenia ( np. życia)

Z uwagi na skutek Skutkowe (materialne) Bezskutkowe (formalne) Kryterium – skutek (dająca się oddzielić od zachowania sprawcy (czynności wykonawczej) zmiana w świecie zewnętrznym Przestępstwa konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo – skutkowe Możliwość przekształcenia czasownika wyrażającego czynność wykonawczą na czasownik „powodować określony stan rzeczy – co do zasady skutkowe

Z uwagi na formę czynności wykonawczej Kryterium: sposób ujęcia czynności wykonawczej Przestępstwa materialne co do zasady z działania albo z zaniechania Wyłącznie z działania Wyłącznie z zaniechania Z działania albo z zaniechania

Z uwagi na tryb ścigania Przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego (publicznoskargowe) Ścigane na wniosek (wnioskowe) Ścigane z urzędu Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego Kryterium: Domniemanie ścigania publicznoskargowego z urzędu, chyba że zaznaczono wyraźną klauzulę innego trybu ścigania