PRAWO MEDYCZNE Eutanazja. KATEDRA MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE WROCŁAWIU ZAKŁAD PRAWA MEDYCZNEGO Prof. dr hab. Barbara Świątek PRAWO MEDYCZNE Eutanazja.

EUTANAZJA Kodeks Etyki Lekarskiej – 2004 r. Rozdział – Pomoc chorym w stanach terminalnych: Art. 32. W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych. 2. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych.

EUTANAZJA Wykładnia art. 150 par. k.k. – eutanazja to wszelkie działania i zaniechania zmierzające do pozbawienia życia człowieka pod wpływem współczucia i na jego żądanie. W polskim prawie karnym eutanazja to zabójstwo człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego.

EUTANAZJA W literaturze prawniczej brak jednolitego nazewnictwa tego przestępstwa. Używane są, przez różnych autorów, określenia: -      zabójstwo na żądanie, -         zabójstwo ze współczucia, -         zabójstwo eutanastyczne, -         zabójstwo na żądanie zabitego, -         zabójstwo z litości, -         eutanazja.

EUTANAZJA Eutanazja to uprzywilejowany typ zabójstwa: - Eutanazja jest czynem przestępnym, który musi obligatoryjnie spełniać dwa warunki: żądanie przez przyszłą ofiarę pozbawienia jej życia oraz współczucie u sprawcy. Nie wystarczy tu zgoda ofiary na pozbawienie jej życia, musi być żądanie, nawet z elementami presji, ale wyrażone z pełnym rozeznaniem co do znaczenia tego żądania (Zoll – Komentarz do kk).

EUTANAZJA Brak jest w przepisach jakichkolwiek wskazówek jaki stan fizyczny i psychiczny człowieka może uzasadniać tak silne współczucie dla niego, iż uzasadnia ono zabójstwo. Wszyscy automatycznie przyjmują , że eutanazja może mieć miejsce tylko w przypadku nieuleczalnej , śmiertelnej choroby, powodującej znaczne cierpienia fizyczne i psychiczne.

EUTANAZJA Sąd Najwyższy w wyroku z 1936 roku orzekł: „o współczuciu, które uzasadniałoby art. 227 k.k. (obecnie art. 150 kk) może być mowa tylko w przypadku, gdy sprawca przekonany jest o tym, że osoba żądająca śmierci, cierpi tak silnie, iż ze względu na jej cierpienia śmierć stanowi dla niej raczej dobrodziejstwo i że śmierć może ją od tych cierpień wybawić”. (za D. Kowalską, Prokuratura i Prawo 1, 2002 r).

EUTANAZJA Żądanie może wynikać nie tylko z cierpień fizycznych, bezpośrednią jego przyczyną może być także – jak wskazał Sąd Najwyższy (jak wyżej) – tzw. zawód miłosny, który może wywołać cierpienia duchowe. Prezentowane były w literaturze prawniczej poglądy, że przyczyna eutanazji może być „groza hańby”. Takie stanowiska przyjmowane były tylko w okresie międzywojennym.W okresie późniejszym doktryna prawna przyjęła iż okolicznościami usprawiedliwiającymi popełnienie eutanazji mogą być tylko ważne powody, związane z cierpieniami fizycznymi a zatem : stan psychiczny chorych śmiertelne, cierpiących w związku z silnymi bólami , beznadziejny stan zdrowia itp. Obecnie zatem usprawiedliwieniem eutanazji są cierpienia ofiary, spowodowane nieuleczalną chorobą i agonią (za D. Kowalską j.w.)

W doktrynie prawnej wyróżnia się eutanazję czynną i bierną. EUTANAZJA W doktrynie prawnej wyróżnia się eutanazję czynną i bierną. Eutanazja czynna - jest to postępowanie świadome, zmierzające do skrócenia życia chorego (M. Nesterowicz). W art. 150 k.k. ofiara eutanazji nie jest określona jako „chory”. Eutanazja bierna – przyśpieszenie śmierci poprzez zaprzestanie stosowania wobec osoby cierpiącej odpowiednich, podtrzymujących życie środków, odstąpienie od przedłużania życia np. przez odłączenie chorego od aparatury.

EUTANAZJA Nowy kodeks karny stworzył możliwość odstąpienia przez sąd od wymierzenia kary sprawcy eutanazji w „wyjątkowych wypadkach”. Przez „wyjątkowy wypadek” Zoll (Komentarz do k.k.) rozumie: „wyjątkowo silny nacisk motywacyjny na sprawcę, a więc wyjątkowo uzasadnione powody do współczucia dla ofiary”. Wg innych autorów (W. Szkotnicki) ustawodawca miał na myśli zapewne „takie sytuacje, w których terapia, często pozorna, przedłuża agonię, kiedy cierpienia chorego przekraczają zdolności ich znoszenia”.

EUTANAZJA Eutanazji nie wolno dokonać lekarzowi, gdyż jego powołaniem jest ratowanie życia człowieka. Moim zdaniem do tak głębokiego współczucia, które uzasadniałoby zadanie śmierci, jest zdolna tylko osoba bliska przyszłej ofierze. W niektórych krajach zalegalizowano eutanazję i w akcie tym – niestety – uczestniczą lekarze. Jest to możliwe ze względu na inne znaczenie tego określenia. Stosowne artykuły kodeksów karnych w tych krajach stawiają tylko jeden warunek uzasadniający eutanazję – żądanie śmierci przez przyszłą ofiarę tego uprzywilejowanego zabójstwa.

EUTANAZJA Art. 151 kk. Kto namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

EUTANAZJA w Holandii (za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94) Holenderski kodeks karny eutanazję pojmuje jako celowe działanie polegające na pozbawieniu życia człowieka na jego wyraźne i poważne żądanie (eutanazja sensu stricto). Eutanazja sensu largo to „eutanazja bierna” czyli skrócenie życia człowieka poprzez dyskontynuację leczenia na wyraźne żądanie pacjenta, czy też bez takiego żądania w przypadkach leczenia bezcelowego z medycznego punktu widzenia i „eutanazja pośrednia”: zaaplikowanie środków medycznych w celu zmniejszenia doznawanych cierpień gdy niejako skutkiem ubocznym jest przyspieszenie śmierci człowieka. Eutanazja sensu largo traktowana jest jako normalna działalność lekarska a naruszenie reguł w takich przypadkach pociąga za sobą jedynie odpowiedzialność dyscyplinarną.

EUTANAZJA w Holandii (za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94) Karalne jest wspomaganie samobójstwa. Pojęcie to oznacza zamierzony akt udzielenia pomocy na życzenie danej osoby w czynie kończącym jej życie i przez nią dokonanym. Kodeks karny przewiduje sankcję za pomoc w samobójstwie lub dostarczenie do tego środków, gdy samobójstwo zostało dokonane.

EUTANAZJA w Holandii (za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94) Z orzecznictwa Sądów można wyprowadzić następujące kryteria uchylające bezprawność eutanazji: poważne, wyraźne żądanie dokonania przez pacjenta będącego w stanie podejmować decyzję może być ono wyrażone, jasno w sposób pisemny lub ustny, pisemne żądanie nie jest ważne dopóki pacjent jest w stanie nadal wyrażać wolę żądanie to nie jest wiążące dla lekarza, jest jedynie upoważnieniem żądanie musi mieć charakter trwały, lekarz powinien sprawdzić, czy nie wynika z chwilowej depresji czy impulsu.

EUTANAZJA w Holandii (za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94) sama nieuleczalność choroby nie jest wystarczająca, musi jej towarzyszyć cierpienie „nie do wytrzymania” – co ocenia lekarz pacjent nie musi znajdować się w stanie pre-agonalnym pacjent musi dysponować dokładną i nie budzącą wątpliwości wiedzą o swoim stanie zdrowia i rokowaniach sytuacja zdrowotna w której się znajduje to taka gdy nie ma szans na poprawę procedurę może przeprowadzić lekarz leczący lub specjalista decyzja musi być podjęta po konsultacji z innym lekarzem, który nie zajmował się tym pacjentem.

EUTANAZJA w Belgii (za K. Poklewski-Koziełł, PiP,7-8,2002,s.102-109) W 2002 r. uchwalono „Ustawę o eutanazji”. Eutanazja według niej to: „działania osoby trzeciej, która umyślnie odbiera życie osobie tego żądającej” Lekarz nie popełnia przestępstwa dokonując eutanazji gdy: pacjent jest pełnoletni lub ma zdolność do czynności prawnych oraz pełną świadomość w chwili wyrażania żądania, żądanie jest dobrowolne, wyrażone z rozwagą, powtarzane, na piśmie sytuacja zdrowotna pacjenta jest bez wyjścia i wiąże się ze stałym cierpieniem, nie do zniesienia, fizycznym lub psychicznym, nie dającym się uśmierzyć i będącym wynikiem wypadku lub choroby organicznej

EUTANAZJA w Belgii (za K. Poklewski-Koziełł, PiP,7-8,2002,s.102-109) pacjent przestrzega warunków i trybu postępowania ustawy Lekarz ma wówczas obowiązek: poinformować pacjenta o stanie zdrowia i nadziei na utrzymanie przy życiu, uzgodnić z nim wspólne stanowisko i rozważyć możliwości terapeutyczne, wspólnie dojść do przekonania o braku innych rozwiązań upewnić się, że cierpienie fizyczne lub psychiczne jest trwałe podobnie jak jego wola zakończenia życia przeprowadzić konsultację z innym niezależnym lekarzem na życzenie pacjenta omówić sprawę z jego bliskim