2013 ROK JULIANA TUWIMA Uchwała Sejmu VII Kadencji z dnia 7 grudnia 2012 r.

Julian Tuwim 1894 - 1953 Poeta, pisarz, tłumacz, satyryk, autor tekstów kabaretowych 2

Rys biograficzny Urodził się 13 września 1894 r. w Łodzi, przy ulicy Widzewskiej 44 (obecnie J. Kilińskiego 46) w rodzinie mieszczańskiej pochodzenia żydowskiego. W latach 1904-1914 był uczniem Męskiego Gimnazjum Rządowego z siedzibą przy ul. Mikołajewskiej 44. W 1911 r. nieformalnie zadebiutował przekładem wiersza Leopolda Staffa W jesiennym słońcu na język esperanto. 6 stycznia 1913 r. opublikował w „Kurierze Warszawskim” wiersz Prośba. Utwór podpisał inicjałami St. M. (Stefania Marchew) - poznanej w 1912 r. swojej przyszłej żony. Dom przy ulicy Andrzeja Struga 42, w którym w młodości mieszkał Julian Tuwim. 3

Lata warszawskie W 1916 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie rozpoczął studia wyższe. W latach 1916-1918 studiował na Uniwersytecie Warszawskim, ale ukończył tylko po jednym semestrze prawa i filozofii. Studia porzucił aby zająć się poezją W 1918 r., po opublikowaniu w akademickim piśmie „Pro Arte et Studio” kontrowersyjnego wiersza Wiosna, szybko zdobył rozgłos. W tym samym roku założył razem z grupą kolegów kawiarnię literacką „Pod Picadorem”, z siedzibą na Nowym Świecie 57. Od 1919 r. pracował jako kierownik literackich kabaretów artystycznych Qui Pro Quo, Banda, Cyrulik Warszawski. „Pod Pikadorem” 4

„Skamander” W 1919 r. wspólnie z Jarosławem Iwaszkiewiczem, Janem Lechoniem, Kazimierzem Wierzyńskim i Antonim Słonimskim założyli grupę poetycką „Skamander”. Nazwa pochodziła od mitologicznej rzeki Skamander opływającej Troję. Wydawali także miesięcznik o tej samej nazwie - najważniejsze czasopismo literackie dwudziestolecia międzywojennego. Członkowie Grupy: Kazimierz Wierzyński Jan Lechoń Julian Tuwim Jarosław Iwaszkiewicz Antoni Słonimski 5

Na emigracji 1939 - 1946 5.09.1939 r., po napadzie hitlerowskim na Polskę, Tuwim wraz z żoną opuścił kraj i przez Rumunię dostał się do Francji. W 1940 r., w obliczu kapitulacji Francji Tuwimowie wyjechalii do Brazylii i zamieszkali w Rio de Janeiro. W 1942 r. przenieśli się do Nowego Jorku, gdzie pozostali do końca wojny.Towarzyszyli im przyjaciele: Jan Lechoń i Kazimierz Wierzyński. Z manuskryptem „Kwiatów Polskich w White Plains w 1942 r. Na emigracji w Rio de Janeiro w latach 1940-1941 6

OKRES POWOJENNY 1946-1953 12.06.1946 r. powrócił do kraju, gdzie był witany uroczyście przez władze komunistyczne, które okrzyknęły go poetą państwowym i zapewniły mu liczne przywileje (m. in. rodzina Tuwimów otrzymała willę w Aninie, przy ulicy Zorzy 19). W latach 1947–1950 był kierownikiem literackim w Teatrze Nowym w Warszawie i członkiem zarządu Związku Zawodowego Literatów Polskich. Po wojnie zajmował się tłumaczeniami, działalnością społeczną, pisał artykuły do prasy, zbierał ciekawostki literackie. Zmarł nagle 27.12.1953 r. w Zakopanem. Został pochowany w wojskowej części cmentarza na Powązkach w Warszawie. 7

Rodzina Dziadek, Leon Krukowski był właścicielem łódzkiej drukarni i wydawcą pierwszego w Łodzi pisma codziennego. Babka, Ewelina z Łapowskich Krukowska, mocno związana z kulturą polską, kultywowała tradycje 1863 r. Ojciec, Izydor Tuwim, urodził się 22 lipca 1858 r. Ukończył szkołę w Królewcu, a następnie studiował w Paryżu. Był urzędnikiem i korespondentem Azowsko-Dońskiego Banku Handlowego. Zmarł w 1935 r. Matka, Adela z KrukowskichTuwimowa urodziła się 1871 r. Pochodziła z rodziny inteligenckiej, głęboko wrośniętej w kulturę polską. Jej czterej bracia byli lekarzami i adwokatami. Po śmierci męża popadła w chorobę psychiczną i próbowała popełnić samobójstwo. Ostatni okres życia spędziła w szpitalu dla psychicznie chorych w Otwocku. W 1942 r. została zastrzelona przez Niemców podczas likwidowania otwockiego getta. Młodsza siostra, Irena, urodziła się 22 sierpnia 1899 r. Była również poetka, prozaikiem i tłumaczką literatury dla dzieci i młodzieży. Od 1939 do 1947 przebywała na emigracji. Po powrocie do kraju osiadła w Warszawie. Zmarła tamże 7 lipca 1987r.

Rodzina Żona, Stefania Tuwimowa, z domu Marchew, urodziła się 23 lutego 1894 r. w Tomaszowie Mazowieckim w rodzinie żydowskiej, jej ojciec Jakub Ber był handlowcem a matka Gustawa Gitla śpiewaczką. Tuwim poznał ją w 1912 r., a 30 kwietnia 1919 r. poślubił w Wielkiej Synagodze w Łodzi. W tym samym roku małżonkowie zamieszkali w Warszawie. Stefania zmarła 12 marca 1991 r. Pochowana jest obok męża na Powązkach. Córka Ewa, adoptowana w 1946 r. po powrocie z emigracji.

TWÓRCZOŚĆ JULIANA TUWIMA 10

O twórczości Juliana Tuwima Poeta, autor tekstów kabaretowych, rewiowych oraz tekstów o charakterze politycznym. Współautor i redaktor pism literackich i satyrycznych (Skamander, Wiadomości Literackie, Cyrulik Warszawski, Szpilki). Tłumacz (głównie z języka rosyjskiego). W młodości zajmował się także tłumaczeniami poezji L. Staffa i J. Słowackiego na język esperanto. W późniejszych latach przełożył m. in. teksty A. Puszkina (Jeździec miedziany, Połtawa, zbiór Lutnia Puszkina), M. Lermontowa, A. Błoka, B. Pasternaka, W. Majakowskiego (Obłok w spodniach) oraz klasykę rosyjskiego dramatu autorstwa M. Gogola (Rewizor) i A. Gribojedowa Mądremu biada).

O twórczości Juliana Tuwima Bibliofil, pasjonat i zbieracz ciekawostek z zakresu kultury obyczjowej, które opublikował w zbiorach: Czary i czarty polskie oraz Wypisy czarnoksięskie (1923) Tajemnice amuletów i talizmanów (1926) Polski słownik pijacki i antologia bachiczna (1935) Pegaz dęba, czyli panopticum poetyckie (1950) cykl Cicer cum caule, czyli Groch z kapustą (1958-63). Autor poezji dla dzieci (zbiory wyd. w 1938 r. i wielokrotnie wznawiane: Lokomotywa, O panu Tralalińskim, Słoń Trąbalski, Zosia Samosia), w której osiągnął mistrzostwo formalne i nowatorstwo artystyczne.

Dzieła wybrane Zbiory: Poematy: Czyhanie na Boga (1918) Sokrates tańczący (1920) Siódma jesień (1922) Wierszy tom czwarty (1923) Rzecz czarnoleska (1929) Biblia cygańska i inne wiersze (1933) Jarmark rymów (1934) Treść gorejąca (1936) Poematy: Bal w operze (1936) Kwiaty polskie (1949) 13

Julian Tuwim dla dzieci 14

Julian Tuwim dla dzieci 15

Śpiewana twórczość Juliana Tuwima Utwory poety, od początku swojego powstania, były chętnie wykorzystywane jako teksty piosenek przez wielu artystów teatralnych i estradowych, popowych, rockowych a nawet punkowych. Przed wojną sięgali po nie Mieczysław Fogg czy Hanka Ordonówna. Później wiersze Tuwima wykonywali piosenkarze kojarzeni z nurtem poezji śpiewanej: Ewa Demarczyk, Leszek Długosz, Czesław Niemen, Grzegorz Turnau, Marek Grechuta. Teksty Tuwima pojawiają się nawet w aranżacjach rockowych (Akurat, Strachy na Lachy, Buldog), a także hip-hopowych (L.U.C., Lilu, Fokus). Albumy, na których można znaleźć piosenki ze słowami Juliana Tuwima 16

Twórczość Juliana Tuwima symfonicznie Karol Szymanowski latem 1921 r. skomponował Słopiewnie do słów Juliana Tuwima na głos i fortepian op. 46 bis. Witold Lutosławski opracował w 1947 r. Piosenki dziecinne na głos i fortepian. Napisał także muzykę do wierszy o Spóźnionym słowiku i O panu Tralalińskim. Mikołaj Górecki skomponował w 1956 r. pieśń Ptak oraz w 1958 r. Epitafium op. 12 na chór i orkiestrę do ostatnich słów poety. Krzysztof Meyer w 1967 r. napisał II Symfonię do fragmentu Biblii cygańskiej. W roku 1974 skomponował Śpiewy polskie na sopran i orkiestrę. 17

Odznaczenia i nagrody Order Sztandaru Pracy I klasy (1949) Złoty Wawrzyn Akademicki (1935) Nagroda Literacka miasta Łodzi – dwukrotnie (1928, 1949) Nagroda polskiego PEN Clubu (1935) Nagroda Państwowa I stopnia (1952) Doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (1949) 18

Związki Tuwima z Ziemią Łódzką W Łodzi, przy ul. J. Kilińskiego 46 (d. Widzewska 44), w dwupokojowym mieszkaniu z kuchnią, urodził się przyszły poeta. Udając się na aleję 1 Maja pod numer 5 (d. Pasaż Szulca), znajdziemy dom, w którym przyszła na świat jego siostra Irena. W 1902 lub 1903 r. Tuwimowie zamieszkali przy ul. A. Struga 42 (d. św. Andrzeja 40). Z tym miejscem wiąże się najwięcej wspomnień Tuwima z okresu dziciństwa. Na łódzkim cmentarzu żydowskim, przy ul Brackiej 40, znajdują się mogiły rodziców poety: Adeli z Krukowskich i Izydora Tuwimów. Przy ulicy Piotrkowskiej 104 stoi słynna “ławeczka Tuwima”. 19

ZwiązkiTuwima z Ziemią Łódzką Przy ul. Mikołajewskiej 44 (obecnie Sienkiewicza 46) mieściło się Męskie Gimnazjum Rządowe (obecnie III Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki), w którym Tuwim uczył się od 1904 r. przez dziesięć lat. Młodość poety była związana nie tylko z Łodzią, ale również z prowincją, gdzie rodzina Tuwimów spędzała wakacje. Źródłem natchnień Tuwima były takie miejscowości jak Tomaszów Mazowiecki, Sieradz – tu mieszkała ciotka Rozalia Charnasson, Bedoń, Krzyżówka a przede wszystkim Inowłódz. Okolice wsi Teofilów i wzgórze kościelne w Inowłodzu ulubione miejsca Juliana Tuwima 20

Cytujemy Juliana Tuwima „Miłość ci wszystko wybaczy” „Niech prawo zawsze prawo znaczy, a sprawiedliwość, sprawiedliwość” „Nie pożądaj żony bliźniego swego nadaremno” „Żyj tak, aby twoim znajomym zrobiło się nudno, gdy umrzesz” „Marzenia kobiety, mieć stopę wąziutką i żyć na bardzo szerokiej” „Tragedia, zakochać się w twarzy, a ożenić się z całą dziewczyną” „Kupić wszystkie charaktery za tyle, ile są naprawdę warte, a sprzedać za tyle ile się cenią. Co za fortuna” „Twarz, to co wyrosło dookoła nosa” „Para, woda w natchnieniu” „Plan, coś co potem wygląda absolutnie inaczej”

BIBLIOGRAFIA Wydawnictwa zwarte: 1.Jedlicka Wanda (red.), Toporowski Marian (red.), Wspomnienia o Julianie Tuwimie,Warszawa, Czytelnik,1963. 2.Stradecki Janusz, O Julianie Tuwimie 1984-1953,Wyd. 2 rozsz. i uzup., Warszawa, Biblioteka Narodowa, 1969. 3. Warneńska Monika, Warsztat Czarodzieja, Łódź, Wydawnictwo Łódzkie, 1975. 4. Matywiecki Piotr, Twarz Tuwima, Warszawa, W.A.B., 2008. 5. Zawada Andrzej, Dwudziestolecie literackie, Wyd. 3, popr., Wrocław, Wydawnictwo Literackie, 1997 Strony o życiu i twórczości Juliana Tuwima: http://www.tuwim.org/ http://en.wikipedia.org/wiki/Julian_Tuwim http://juliantuwim.pl http://panorama.varsovia.pl Oprac. M. Woźniak I. Pluszyńska 22