METODA OBJAWOWO-TERMICZNA PROF. DRA. N. MED. JOSEFA RÖTZERA

Josef Rötzer (1920 - 2010) - austriacki lekarz, twórca naturalnej metody regulacji poczęć zwanej metodą Rötzera. W 1951r. postawił tezę, że da się połączyć znane już zmiany temperatury ciała w przebiegu cyklu miesięcznego z występowaniem różnego rodzaju śluzu, tzw. śluzu szyjkowego i na tej podstawie z bardzo dużą dokładnością określać dni płodne i niepłodne w cyklu. Swoją metodę, nazywaną w Polsce metodą Rötzera sformułował ostatecznie w 1979r., po 28 latach badań. Za głoszenie swych poglądów, zgodnych z nauczaniem Kościoła Katolickiego, i propagowaniem metody wśród lekarzy został pod koniec lat 60. wykluczony z ich grona pod względem naukowym i towarzyskim. Jednak nadal prowadził swoje badania. W Polsce w 1993 roku powstało stowarzyszenie: Instytut Naturalnego Planowania Rodziny (INER) według metody prof. dra n. med. J. Rötzera.

W JAKIM CELU STOSUJE SIĘ METODĘ RÖTZERA? Celem stosowania metody Rötzera może być zarówno samo diagnozowanie płodności, jak i wykorzystanie tej wiedzy w planowaniu rodziny. Stosowanie metody Rötzera umożliwia: ocenę stanu płodności i zdrowia kobiety świadomy wybór najlepszego czasu na poczęcie dziecka zwiększenie szansy powodzenia przy staraniach o powiększenie rodziny (także u par o obniżonej płodności) odłożenie poczęcia, nawet ze 100% pewnością budowanie głębokiej więzi małżeńskiej i wzrost wzajemnej atrakcyjności. Metoda Rötzera pomaga kobietom prowadzącym obserwacje dbać o ich zdrowie.

Pewność naturalnej metody objawowo-termicznej jest podobna, jak w przypadku pigułki hormonalnej – bardzo dokładnie stosowanej i dozowanej Prawidłowo wyznaczony czas niepłodności poowulacyjnej daje małżonkom 100 % pewność, że w organizmie kobiety nie ma warunków do poczęcia nowego życia (trwa on 12-16 dni).

Okres niepłodności przed jajeczkowaniem Okres niepłodności przed jajeczkowaniem jest okresem niepłodności względnej, gdyż istnieje pewne minimalne prawdopodobieństwo wystąpienia nieoczekiwanie wcześniejszego jajeczkowania. Jeżeli przed krwawieniem nie było fazy podwyższonej temperatury – min. 3 dni – wówczas może to być tzw. krwawienie śródcykliczne i jajeczkowanie może nastąpić w czasie tego krwawienia, lub wkrótce po nim, dlatego trzeba czekać i obserwować zachowanie organizmu. Pary małżeńskie, które nie planują poczęcia powinny zaniechać współżycia gdy tylko pojawi się jakikolwiek objaw płodności (dlatego trzeba czekać i obserwować przebieg krzywej termicznej).

(o ile nie miała cyklu krótszego niż 26 dni) Jeżeli para małżeńska decyduje się przyjmować za niepłodne 6 pierwszych dni cyklu (o ile nie miała cyklu krótszego niż 26 dni) wówczas PI<0,2

było prawdziwą miesiączką. Dni niepłodności na początku cyklu możemy przyjąć tylko wtedy, jeżeli krwawienie było prawdziwą miesiączką. Miesiączkę poprzedza faza podwyższonej temperatury – min. 3 dni.

Objawy okresu płodności odczucia w pochwie przed pojawieniem się śluzu spływają krople, bulgoce, ciepło, pojawienie się śluzu szyjkowego, odczucie mokrości, śliskości (śluz dobrej jakości), odczucie wilgotności, ból okołoowulacyjny, szyjka macicy miękka i otwarta.

http://apt.republika.pl

Śluz szyjkowy okresu płodności odgrywa bardzo ważną rolę w procesie zapłodnienia, gdyż jego obecność jest konieczna do utrzymania żywotności plemników. Śluz ułatwia plemnikom ruchliwość i mogą one wędrować z pochwy przez macicę do jajowodu. W dniach kiedy tego śluzu nie ma, plemniki giną w kwaśnym środowisku pochwy w ciągu ok. 0,5 godziny. Wytwarzanie tego specyficznego śluzu trwa tylko kilka dni i ustaje zaraz po owulacji w wyniku pojawienia się progesteronu wytwarzanego przez ciałko żółte.

Określanie początku okresu niepłodności po jajeczkowaniu Ustalenie zakończenia okresu płodności i początku okresu niepłodności po jajeczkowaniu opiera się głównie na dwóch ważnych zasadach: zanik śluzu dobrej jakości, wystąpienie podwyższonej temperatury ciała.

Zasady oznaczania początku okresu niepłodności Ustalamy dzień szczytu (ostatni dzień z obecnością śluzu śliskiego, przejrzystego). Obrysowujemy kółkiem pierwszą wyższą temperaturę po objawie szczytu, która jest choćby o trochę wyższa od 6 temperatur ją poprzedzających. Numerujemy wstecznie 6 niższych temperatur. Wykreślamy linię podstawową (przebiega ona przez najwyższą z 6 niższych temperatur). Oznaczamy dalsze wyższe temperatury (ważne, by trzecia wyższa temperatura była przynajmniej o 0,2 C powyżej wykreślonej linii podstawowej!). Wieczór 3 dnia tak znalezionej wyższej temperatury rozpoczyna czas niepłodności poowulacyjnej!!!

Interpretacja wykresu Oznaczamy szczyt objawu śluzu Obrysowujemy kółkiem pierwszą wyższą temperaturę po objawie szczytu, która jest wyższa od 6-ciu niższych temperatur poprzedzających Numerujemy wstecznie 6 niższych temperatur Kreślimy linię przez najwyższy punkt z 6-ciu niższych temperatur - linię tę będziemy nazywać linią podstawową Oznaczamy dalsze temperatury wyższe, jeżeli 3-cia z nich jest wyższa o 0,2°C od linii podstawowej, wieczór tego dnia przyjmujemy jako początek okresu niepłodności

Ćwiczenia i praktyczne wskazówki

Karta obserwacji www.iner.pl http://www.embrion.pl/npr/metroetz.htm

SYMBOLE STOSOWANE W METODZIE RÖTZERA Brak objawów płodności: Ø - nic nie czuję, nic nie widzę su - odczucie suchości c - stała wydzielina Inne symbole: |||||||||||||||| - krwawienie (gęstość i wysokość kresek odzwierciedla natężenie krwawienia) BO - ból okołoowulacyjny (Uwaga: nie sygnalizuje on momentu owulacji. Może być związany np. z uciskiem powiększonego jajnika na otrzewną) P - objaw piersiowy (napięcie piersi w fazie poowulacyjnej) ● - szczyt objawu śluzu (ostatni dzień relatywnie najlepszego śluzu w danym cyklu) X - współżycie małżeńskie (∙) - temperatura zakłócona póź -późno poszłam spać alk -alkohol (większa ilość wieczorem lub w nocy)

Objawy płodności: w - objaw „wnikliwej obserwacji” - wrażenie spływania, bulgotania, ciepła, odczucie posiadania pochwy, ale bez widocznego śluzu lub wilgotności na zewnątrz. Jest to często pierwszy objaw płodności, wl -wilgotność odczuwana na zewnętrznych narządach płciowych, S – śluz; śluz gorszej jakości (lepki, nierozciągliwy i nieprzejrzysty); poszczególne odmiany symbolizuje litera S z odpowiednim, opisującym właściwości śluzu, indeksem u góry. Stosujemy następujące indeksy: b  - śluz biały, białawy, ż  - śluz żółty, żt - śluz żółtawy, gr - śluz grudkowaty, m - śluz mętny, kl - śluz kleisty, S - bliżej nieokreślony śluz gorszej jakości; śluz dobrej jakości (rozciągliwy, mniej lub bardziej przejrzysty); poszczególne odmiany symbolizuje litera S z odpowiednim, opisującym właściwości śluzu, indeksem u góry. Stosujemy następujące indeksy: bj - śluz jak surowe białko jaja (rozciągliwy na kilka, kilkanaście cm, przejrzysty z ewentualnymi pojedynczymi białymi smugami), szk - śluz szklisty (rozciągliwy i przejrzysty jak szkło), pł - śluz płynny (przejrzysty i rozciągliwy, ale ze względu na dużą zawartość wody nitki są cieńsze i krótsze), mś - intensywne odczucie “mokro-ślisko”, wrażenie śliskości i naoliwienia w przedsionku pochwy. Śluz jest tak wodnisty, że nie tworzy nitek.

Typowy przykład W powyższym cyklu szczyt objawu śluzu zaznaczamy 13-go dnia. Linię podstawową wykreślamy na poziomie 36,8°C. Temperatury dnia 14, 15 i 16 są wyższe od linii podstawowej, następują po szczycie objawu śluzu i trzecia z nich osiągnęła wymaganą wysokość tzn. jest o 0,2°C wyższa niż poziom linii podstawowej, więc możemy stwierdzić, że wieczorem 16-go dnia rozpoczyna się okres niepłodny.

Planowanie poczęcia Najkorzystniejszym czasem dla poczęcia dziecka jest okres występowania śluzu przenikalnego. 18 dni wyższej temperatury oznacza, że prawdopodobieństwo ciąży jest duże. Należy wtedy unikać leków, alkoholu, papierosów, naświetlania promieniami Rentgena oraz przebywania w dużych skupiskach ludzi w zamkniętych pomieszczeniach (np. w kinie) aby uniknąć zakażenia wirusowego. Datę porodu obliczamy odejmując 7 dni od dnia szczytu i dodając 9 miesięcy.

Czas po porodzie Po porodzie nie należy rozpoczynać współżycia wcześniej niż po 3-4 tygodniach. Kobieta, która nie karmi dziecka piersią może uznać tylko 6 tygodni po porodzie za niepłodne. Gdyby jednak w 6-tym tygodniu zaobserwowała śluz, to powinna powstrzymać się od współżycia, choć prawdopodobieństwo, że byłby to okres płodny jest minimalne.

Postępowanie przy pełnym karmieniu piersią Mówimy o pełnym karmieniu piersią jeżeli dziecko: nie jest niczym dokarmiane (nawet płynem), w ciągu doby jest karmione przynajmniej 6 razy, ogólny czas karmienia wynosi przynajmniej 100 minut na dobę, żadna przerwa między karmieniami nie jest dłuższa niż 6 godzin. Jeżeli matka karmi dziecko, ale nie jest spełniony któryś z warunków ,,pełnego karmienia" to może uznać tylko 6 pierwszych tygodni po porodzie za niepłodne (podobnie jak kobieta, która nie karmi). Przy pełnym karmieniu czas niepłodności utrzymuje się przez conajmniej 12 tygodni. W praktyce kobieta, która niczym nie dokarmia dziecka i karmi je na żądanie, karmi częściej i dłużej niż podano i powyższe warunki są spełnione. Natomiast należy zwrócić uwagę na to, czy powyższe warunki są spełnione, jeżeli dziecko zachoruje i nagle straci apetyt.

Powrót płodności po porodzie W około 90% przypadków powrót płodności po porodzie jest poprzedzony krwawieniem. Ponieważ istnieje możliwość owulacji nie poprzedzonej krwawieniem należy starannie prowadzić obserwacje, aby spostrzec pierwsze objawy ewentualnej płodności, jakimi są objaw wilgotności lub śluz. Należy też notować temperaturę, aby, gdy pojawi się krwawienie wiedzieć, czy jest to prawidłowa miesiączka czy śródkrwawienie. Jeżeli pojawi się śródkrwawienie (krwawienie nie poprzedzone wyższą temperaturą) zakładamy, że może ono zamaskować objaw śluzu, więc ostatni dzień krwawienia traktujemy jako dzień szczytu.

Reguła dnia szczytu Czas niepłodny po pojawieniu się pierwszych objawów płodności rozpoczyna się wieczorem 4-go dnia po dniu szczytu. Niekiedy długi czas po porodzie utrzymuje się śluz typu nieprzenikalnego lub stała wydzielina i wtedy, jako pierwszy objaw płodności należy uznać pojawienie się śluzu przypominającego śluz typu przenikalnego, a za dzień szczytu należy przyjąć ostatni dzień tego śluzu. Czwartego dnia po dniu szczytu zaczyna się okres niepłodny. Regułę dnia szczytu stosujemy nawet wtedy, gdy nie następuje wzrost temperatury. Po porodzie przez długi czas może pojawiać się i zanikać śluz, który za każdym razem traktujemy jako objaw płodności. Możemy nawet zaobserwować zależność między karmieniem, a pojawieniem się śluzu: kiedy wydłużają się przerwy między karmieniami może pojawić się śluz. Jeżeli wtedy mamy wątpliwości, czy wystarczająco wcześnie spostrzeżemy pojawienie się śluzu po raz kolejny, to należy przerwać współżycie na dłuższy czas, aż do pojawienia się regularnych cykli, albo zaakceptować niewielkie prawdopodobieństwo nieoczekiwanej ciąży. Prawdopodobieństwo to nie jest duże, gdyż płodność w czasie karmienia piersią jest obniżona, ale nie mamy wystarczającej statystyki, aby je określić. Jeżeli dojdzie do poczęcia, to nie należy obawiać się, że ciąża ta będzie obciążona jakimś ciężkim ryzykiem, gdyż statystyki pokazują, że jej przebieg niczym się nie wyróżnia. Natomiast dwoje dzieci urodzonych w niewielkim odstępie, to sprawa obciążenia dla matki; należy więc unikać poczęcia, aż dziecko podrośnie i ukończymy karmienie piersią. Po zakończeniu karmienia piersią regularne cykle wracają zwykle bardzo szybko. http://www.embrion.pl/npr/szczegol.htm#po_porodzie

REGUŁY POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU METODY OBJAWOWO -TERMICZNEJ ZOSTAŁY WYZNACZONE I SĄ PEWNE TAKŻE W NASTĘPUJĄCYCH PRZYPADKACH CYKLE NIEREGULARNE OKRES PO PORODZIE PRZY NIEPEŁNYM KARMIENIU DZIECKA PIERSIĄ OKRES PO PORODZIE PRZY PEŁNYM KARMIENIU DZIECKA PIERSIĄ W OKRESIE PRZEJŚCIOWYM (PREMENOPAUZY) PO ODSTAWIENIU PIGUŁKI HORMONALNEJ PO USUNIĘCIU SPIRALI WEWNĄTRZMACICZNEJ

WYKRES NIETYPOWY

Postępowanie w przypadku nietypowego wykresu temperatury Jeżeli przez trzy dni temperatura jest wyższa niż poziom linii podstawowej, ale trzeciego dnia nie osiągnęła wymaganej wysokości tzn. nie jest wyższa o 0,2°C niż linia podstawowa, to nie możemy jeszcze stwierdzić początki okresu niepłodnego. Należy zaczekać na kolejny pomiar. Jeżeli czwartego dnia temperatura będzie wyższa niż linia podstawowa (niezależnie od tego, o ile wyższa) to wieczorem tego dnia rozpoczyna się okres niepłodny. Oczywiście - jeżeli czwartego dnia temperatura opadnie na poziom linii podstawowej lub poniżej, to nie możemy stwierdzić początku okresu niepłodnego; musimy prowadzić dalszą obserwację cyklu, a interpretację zacząć od nowa. W tym cyklu szczyt objawu śluzu wypada 14-go dnia. Linię podstawową możemy wykreślić na poziomie 36,7°C. Temperatury w dniach 16-19 są wyższe niż linia podstawowa, ale nie możemy uznać za początek okresu niepłodnego wieczoru 18-go dnia, gdyż temperatura w tym dniu jest wyższa tylko o 0,1°C od linii podstawowej. Temperatura w dniu 19-tym jest wyższa od linii podstawowej i wieczorem tego dnia zaczyna się okres niepłodny.

W obecności śluzu typu przenikalnego, dni z wyższą temperaturą wymaganych do stwierdzenia okresu niepłodnego nie możemy zaliczyć do trzech dni z wyższą temperaturą po szczycie objawu śluzu. Pomiarów tych nie zaliczamy ani ani do wyższych, ani do niższych. Przedwczesny wzrost temperatury oznaczamy pionową strzałką. W tym cyklu linię podstawową możemy wykreślić na poziomie 36,55°C. Temperaturę wyższą od linii podstawowej odnotowano już 15-16 dnia, ale wobec zaobserwowania w tych dniach śluzu typu przenikalnego musimy je pominąć. Dopiero od wieczora 19-go dnia rozpoczyna się okres niepłodny.

Jeżeli jeden pomiar temperatury nie pasuje do pozostałych Jeżeli po jednym lub dwóch dniach temperatury wyższej, temperatura opadnie na linię podstawową lub poniżej, to również musimy zaczekać na pomiar czwartego dnia. Jeżeli wśród tych czterech pomiarów tylko jeden znajduje się na poziomie linii podstawowej lub poniżej, a czwartego dnia temperatura jest wyższa niż poziom linii podstawowej, to wieczorem czwartego dnia zaczyna się okres niepłodny. Natomiast jeżeli przez dwa dni temperatura opadła na linię podstawową lub poniżej, to musimy prowadzić dalszą obserwację cyklu i interpretację zacząć od nowa. W tym cyklu 17-go dnia temperatura spadła poniżej linii podstawowej. Ponieważ 18-go dnia temperatura jest wyższa niż poziom linii podstawowej, możemy uznać, że wieczorem tego dnia zaczyna się okres niepłodny.

W tym cyklu pomiar 15-go dnia został zaburzony W tym cyklu pomiar 15-go dnia został zaburzony. Notatka zaznaczająca późną godzinę wstawania wyjaśnia to, więc tego pomiaru możemy nie brać pod uwagę.

Przesunięcie terminu jajeczkowania Powodem najczęściej jest stres, przemęczenie, niewyspanie, nieregularny tryb życia. Przy prawidłowo prowadzonych obserwacjach przesunięcie terminu jajeczkowania nie może być przyczyną nieoczekiwanej ciąży. Wtedy można zaobserwować śluz (nawet śluz typu przenikalnego), po którym nie dochodzi do wzrostu temperatury. Należy zaczekać na taką fazę śluzu, po której pojawi się wzrost temperatury. Natomiast często powtarzające się zaburzenia tego typu mogą wiązać się z niepłodnością. W tym cyklu nie obserwujemy wyraźnego wzrostu temperatury i nie możemy rozpoznać początku okresu niepłodnego. Nie możemy też przewidzieć, kiedy nastąpi owulacja.

Krwawienie śródcykliczne Miesiączką nazywamy krwawienie, które następuje po fazie ciałka żółtego, a więc po wzroście temperatury ponad linię podstawową. Krwawienie nie poprzedzone wzrostem temperatury nazywamy krwawieniem śródcyklicznym. Osoba, która nie zna metod objawowo-termicznych nie jest w stanie odróżnić krwawienia śródcyklicznego od miesiączki. Tymczasem krwawienie może przysłonić pojawienie się śluzu, a więc pojawienie się fazy płodnej. Musimy więc założyć, że każdy dzień śródkrwawienia jest czasem najlepszej płodności i ostatni dzień krwawienia określamy jako dzień szczytu. W pokazanym na wykresie przypadku rzeczywiście bezpośrednio po krwawieniu nastąpił wzrost temperatury, co oznacza, że owulacja nastąpiła mniej, więcej pod koniec krwawienia, a ono samo prawdopodobnie zamaskowało objaw śluzu.

Po odstawieniu pigułki Pigułka hormonalna rozregulowuje własną gospodarkę hormonalną, toteż pierwsze cykle mogą być trudne do interpretacji. Zwłaszcza objawy śluzu często nie są typowe. Chcąc odstawić pigułki hormonalne, należy wziąć do końca rozpoczęte opakowanie i od razu zacząć obserwację śluzu i mierzenie temperatury. Zwykle po paru dniach występuje krwawienie, ale mogą też zaraz pojawić się objawy płodności. Dlatego w pierwszym cyklu nie należy współżyć na początku cyklu, a po objawie szczytu śluzu oznaczyć 4 wyższe temperatury i wieczór czwartej wyższej temperatury można przyjąć, jako początek niepłodności poowulacyjnej. W drugim cyklu dni niepłodności na początku cyklu oznaczamy tak, jak u kobiety początkującej, tzn. na podstawie długości cyklów przed przyjmowaniem pigułki hormonalnej. Natomiast okres niepłodności poowulacyjnej można przyjąć trzeciego dnia wyższej temperatury wieczorem. U 2% kobiet po odstawieniu pigułki hormonalnej miesiączka nie pojawia się samoistnie. Jeżeli trwa to kilka miesięcy należy udać się do lekarza ginekologa.

Literatura Rotzer J., Sztuka planowania rodziny, Warszawa 2005. Wójcik E., Dlaczego naturalne planowanie rodziny, Płock 2004. Wójcik E., Naturalne planowanie rodziny. Objawowo-termiczna metoda rozpoznawania płodności wg prof. dr med. J. Rotzera. Warszawa 2011. www.apt.republika.pl www.embrion.pl www.npr.pl www.iner.pl

Duszpasterstwo Rodzin Centrum Psychologiczno-Pastoralnym Informacje na temat NPR można uzyskać w: Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Płockiej www.duszpasterski.pl ul. Tumska 3, 09-402 Płock tel.: (0-24) 262-85-99 e-mail: duszpasterski@diecezjaplocka.pl Centrum Psychologiczno-Pastoralnym „METANOIA” www.cpp-metanoia.com ul. Kobylińskiego 21a, 09-400 Płock tel.: (24) 268-66-81 e-mail: metanoia@op.pl