Prof. zw. dr hab. mgr Zdzisław GLIŃSKI ZOONOZY Prof. zw. dr hab. mgr Zdzisław GLIŃSKI

EWOLUCJA ZOONOZ

EWOLUCJA ZOONOZ ŁOWIECTWO UDOMOWIENIE ZWIERZĄT SYNANTROPIZACJA (muchy,ptaki) ZWIERZĘTA TOWARZYSZĄCE CZŁOWIEKOWI EGZOTYCZNE ZW. OZDOBNE MIGRACJA CZŁOWIEKA DO NOWYCH ŚRODOWISK ZMIANY W NISZACH EKOLOGICZNYCH SPOWODOWANE PRZEZ CZŁOWIEKJA TRANSPORT I MIGRACJA ZWIERZĄT ŚRODKI SPOŻYWCZE ZWIERZĘCEGO POCHODZENIA

TYPY ZOONOZ ZOONOZY BEZPOŚREDNIE CYKLOZOONOZY METAZOONOZY SAPROZOONOZY (wścieklizna) CYKLOZOONOZY (bablowica) METAZOONOZY (dżuma) SAPROZOONOZY (glistnica) KSENOZOONOZY

SKUTKI ZACHOROWAŃ NA ZOONOZY SKUTKI ZDROWOTNO-FINANSOWE choroba, zgon, czasowa lub całkowita utrata zdrowia, zmniejszenie dochodów związane z chorobą lub przejściem na rentę, koszty leczenia, niekorzystny oddźwięk społeczny SKUTKI EPIDEMIOLOGICZNE Konieczność masowych szczepień Ograniczenie ruchu ludności Hospitalizacja chorych Wycofanie zanieczyszczonej żywności z handlu Wmożenie kontroli nad zwierzętami (wybijanie!)

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE POWSTANIE I ROZWÓJ ZOONOZ ŁAŃCUCH EPIDEMIOLOGICZNY ZBIORNIK ZARAZKA WROTA ZAKAŻENIA STAN ODPORNOŚCI MIGRACJA LUDZI I ZWIERZĄT GRUPA PODWYŻSZONEGO RYZYKA WEKTORY MECHANICZNE I BIOLOGICZNE NOSICIELSTWO I SIEWSTWO ZARAZKÓW

ZOONOZY NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE W EUROPIE BĄBLOWICA, BORELIOZA CHOROBA PTASIA, DERMATOMIKOZY GLISTNICA GORĄCZKA Q GRUŹLICA, JERSINIOZA KAMPYLOBAKTERIOZA.KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU, KOLIBAKTERIOZY,LEPTOSPIROZA LISTERIOZA, OPISTORCHIAZA, RÓŻYCA, SALMONELOZY, SPOROTRYCHOZA,ŚWIERZB, TASIEMCZYCE, TOKSOPLAZMOZA, TULAREMIA, ZAKAŻENIA PACIORKOWCOWE, WŁOŚNICA, WŚCIEKLIZNA

ZOONOZY XXI WIEKU

ZOONOZY XXI WIEKU I CHOROBA ODKRYCIE ETIOLOGIA OBJAWY Ch. kociego pazura 1950 Bartonella hensellae Adenitis, meningitis, wysypka Boliwijska gor.krwotoczna 1959 Arenavirus Gorączka krwotoczna Kongijska gor. Krwotoczna 1960 Nairovirus „ Choroba marburska 1967 Filovirus Gorączka Lassa 1969

ZOONOZY XXI WIEKU II Choroba z Lyme 1975 Borrela burgdorferi Choroba wieloukładowa Gorączka Hantaa 1977 Hanta virus Gor. krwot z zespołem nerkowym Gorączka Chikungunya 1979 Alfavirus Goraczka arthritis Kolibakterioza 0157:H7 1982 E. Coli Biegunka, h Hemol.mocznicowy Brazylijska gor. Krwot. 1994 Sabiavirus Gorączka krwotoczna Erlichioza E.Chaffensis E. sennetsu p. monocyt, Granulocyt.

Gorączka Zachodniego Nilu ZOONOZY XXI WIEKU III VvCJD 1994-96 PrPsc vCJD Chor. Ebola 1997 Filovirus Gorączka krwotoczna Grypa Hongkong Influenza virus Grypa z powikłaniami Gorączka Zachodniego Nilu (1937) 1997 Favivirus Zapalenie mózgu Grypa ptasia 1997-2004 Wirus grypy kurzej A(H2N1) Grypa z powikłaniami

STRATEGOE ZWALCZANIA ZOONOZ I. STRATEGIA. OCHRONA PRZED INFEKCJAMI LUDZI Z GRUPY PODWYŻSZONEGO RYZYKA II. STRATEGIA. PROFILAKTYKA CAŁEJ POPULACJI NA TERENIE ZAGROZONYM ZOONOZAMI, PRZYMUSOWA HOSPITALIZACJA I LECZENIE III. STRATEGIA.LIKWIDACJA ŹRÓDEŁ ZAKAŻENIA, REZERWUARÓW ZARAZ I WEKTORÓW

PROFILAKTYKA I TERAPIA ZOONOZ PRZYMUSOWA HOSPITALIZACJA DŻUMA KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU NOSACIZNA CHOROBA PAPUZIA WĄGLIK, WŚCIEKLIZNA ZAPALENIA OPON MÓZGOWYCH ERYJNE. I WIRUSOWE ŻÓŁTACZKA ZAKAŹNA KRĘTKOWA I KRĘTKOWICE ZATRUCIE JADEM KIEŁBASIANYM

ZOONOZY PODLEGAJĄCE PRZYMUSOWEMU LECZENIU BRUCELOZA GRZYBICA WOSZCZYNOWA I STRZYGĄCA GRZYBICA DROBNOZARODNIKOWA TASIEMCZYCE I CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ LARWY TASIEMCÓW ŚWIERZB TULAREMIA

GORĄCZKA Q ETIOLOGIA – COXIELLA BURNETII (PROTOBACTERIUM, γ-SUBD.) PRZEBIEG U ZWIERZĄT POSTAĆ BEZOBJAWOWA RONIENIA BYDŁA, OWIEC, KÓZ ZWIERZĘTA WRAŻLIWE KROWY,OWCE, KOZY,PSY,KOTY, PTAKI, STAWONOGI

GORĄCZKA Q

LISTERIOZA I

LISTERIOZA U CZŁOWIEKA ZAKAŻENIE BEZOBJAWOWE ZAPALENIE OPON MÓZGOWYCH ROPNIE, ANGINA Ą ZAPALENIE SKÓRY, ZAPALENIE SPOJÓWEK, WĘZŁÓW CHŁONNYCH, NARZĄDU RODNEGO

JERSINIOZA I

JERSINIOZA II

TULAREMIA I

TULAREMIA II

TULAREMIA III

BRUCELOZA I

BRUCELOZA II

BRUCELOZA III

ORNITOZA –CHOROBA PTASIA I

CHOROBA PTASIA II CHLAMYDOPHILA PSITTACI SZCZEPY NEUROTROPOWE PNEUMOTROPOWE WISCEROTROPOWE U CZŁOWIEKA PRZEBIEG BEZOBJAWOWY LUB OPSTRY (ZAPALENIE PŁUC, OBJAWY GRYPOWE LUB DURTOWE)

LEPTOSPIROZA I WYSOCE ZAKAŹNA CHOROBA ZWIERZĄT I CZŁOWIEKA WYWOŁANA PRZEZ LEPTOSPIRY (GŁÓWNIE L. INTERROGANS) O PRZEWLEKŁYM LUB OSTRYM PRZEBIEGU ATAKUJĄCA NAJCZĘŚCIEJ WĄTROBĘ, NERKI, UKŁAD NERWOWY

LEPTOSPIROZA II

LEPTOSPIROZA III

GORĄCZKA DOLINY RIFT

GORĄCZKA DOLINY RIFT

GORĄCZKA DOLINFY RIFT III

APHTOVIRUS, TYP A,O,C,SAT1,SAT2 PRYSZCZYCA ETIOLOGIA APHTOVIRUS, TYP A,O,C,SAT1,SAT2 SAT3,ASIA 1 SYMPTOMATOLOGIA OKRES WYLĘGANIA 2-8 DNI PĘCHERZE I UBYTKI NA WARGACH, JĘZYKU, KORONCE, SZPARZE MIĘDZYRACICZNEJ,WYMIENIU,STRZYKACH TEMP. DO 41OC

PRYSZCZYCA

PRYSZCZYCA JAKO ZOONOZA

MUŁY,OSŁY, ZW. MIĘSOŻERNE NOSACIZNA PSEUDOMONAS MALLEI PRZEBIEG OSTRY MUŁY,OSŁY, ZW. MIĘSOŻERNE PRZEBIEG PRZEWLEKŁY KONIE

NOSACIZNA JAKO ZOONOZA FORMA OSTRA (POSOCZNICOWA) FORMA PRZEWLEKŁA TRWAJACA KILKA-KILKANAŚCIE LAT

WĄGLIK (ANTHRAX) BACILLUS ANTHRACIS POSTAĆ NADOSTRA I OSTRA CHOROBY U ZWIERZĄT U CZOWIEKA- POSTAĆ SKÓRNA, PŁUCNA I JELITOWA

WĄGLIK

WĄGLIK

GENOTYPY WIRUSA WŚCIEKLIZNY WŚCIEKLIZNA GENOTYPY WIRUSA WŚCIEKLIZNY KLASYCZNY WIRUS WŚCIEKLIZNY( RV, genotyp 1,serotyp 1) LAGOS (LBV, genotyp 2 ser. 2) MOKOLA (MV, genotyp3, ser.3) DUVENHAGUE (DV, genotyp 4, ser. 4) EUROPEJSKI WIRUS WŚĆ.NIETOPERZY 1 (EBV1, genotyp 5) EUROPEJSKI WIRUS WŚĆ. NIETOPERZY 2 (EBV2, genotyp 6) AUSTRALIJSKI WIRUS WŚĆ. NIETOPERZY (ABV, genotyp 7)

WŚCIEKLIZNA -POSTACIE POSTAĆ CICHA POSTAĆ SZAŁOWA FAZY CHOROBY - FAZA PRODROMÓW, POBUDZENIA I PORAŻEŃ WŚCIEKLIZNA CZŁOWIEKA ZAWSZE PODEJRZENIE GDY WYSTĄPIA OBJAWY NEUROLOGICZNE U OSÓB POKĄSANYCH PRZEZ WIERZĘTA LUB ZANIECZYSZCZONYCH ŚLINA TYCH ZWIERZĄT

WŚCIEKLIZNA -ROZPOZNANIE

KAMPYLOBAKTERIOZA I CAMPyLOBACTER JEJUNI (głównie) C. coli C.upsaliensis C.fetus subsp. fetus, C. fenneliliae

IZOLACJA ZARAZKA, TEST ELISA, AGLUTYNACJA, IF KAMPYLOBAKTERIOZA II MAŁPY TO POTENCJALNI BEZOBJAWOWI NOSICIELE I SIEWCY C. JEJUNI WAŻNYM ŹRÓDŁEM ZAKAŻENIA SĄ PTAKI TYPOWY OBJAW KLINICZNY-BIEGUNKA , NIEKIEDY Z DOMIESZKĄ KRWI LUB ŻÓŁCI ROZPOZNANIE IZOLACJA ZARAZKA, TEST ELISA, AGLUTYNACJA, IF

KAMPYLOBAKTERIOZA JAKO ZOONOZA

GRUŹLICA I MYCOBACTERIUM BOVIS MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS MYCOBACTERIUM AVIUM INTRACELLULARE COMPLEX

GRUŹLICA II LISTA B WYKAZU CHORÓB OIE TB WYWOŁANA PRZEZ M.BOVIS JEST ZOONOZĄ KTÓRA PODLEGA REJESTRACJI (Rozp Min, Roln. i Rozw. Wsi z dnia 18.V. 2004 r) GRUŹLICA I INNE MYKOBAKTERIOZY ZNAJDUJA SIĘ W WYKAZIE CHORÓB ZAKAŹNYCH I ZAKAŻEŃ CZŁOWIEK (Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaxnyc i zakażeniach).

GRUŹLICA III SYMPTOMATOLOGIA BYDŁO, OWCE,KOZY- TB PŁUC I OPŁUCNEJ +REGIONALNE WĘZŁY CHŁONNE, MOŻLIWE UOGÓŁNIENIE PROCESU CHOROBOWEGO. PRZEBIEG CHRONICZNY KONIE I KONIOWATE_ PROCES WYTWÓRCZY W WĄROBIE, ŚLEDZYIONIE, NERKACH ŚWINIE- TB KOŚCI, WĄTROBY, ŚLEDZIONY, WĘZŁÓW CHŁONNYCH PSY I KOTY- ZMIANY NAJCZĘŚCIEJ W PŁUCACH,OPŁUCNEJ, PRZEWODZIE POKARMOWYM, NERKACH,WĄTROBIE

IDENTYFIKACJA W TEŚCIE PCR GRUŹLICA IV MAŁPY-OSTRY PRZEBIEG. TB PŁUC I NARZĄDÓW WEWNĘTRZNYCH SARNY, JELENIE, ŁOSIE-WĘZŁY CHŁONNE, NARZĄDY WEWNETRZNE I WĘZŁY CHŁONNE ROZPOZNANIE PRÓBA TUBERKULINOWA IZOLACJA ZARAZKA IDENTYFIKACJA W TEŚCIE PCR

GRUŹLICA JAKO ZOONOZA I GŁÓWNIE ZAKAŻENIE AEROGENNO-KROPELKOWE GRUŹLICA PŁUC GRUŹLICA SKÓRY, KOSCI I INNYCH NARZĄDÓW

GRUŹLICA JAKO ZOONOZA II

WIRUS ZACHODNIEGO NILU FLAVIVIRUS (FLAVIVIRIDAE) W KOMPLEKSIE JAPANESE ENCEPHALITIS ANTIGENIC COMPLEX (FJEAC) 70 PRZEDSTAWICIELI WEKTOREM STAWONOGI DLA 50 WIRUSÓW WIRION DWUDZIESTOŚCIENNY (40-60 nm) Z OTOCZKĄ NUKLEOKAPSYD IZOMETRYCZNY JEDNONICIENIOWY RNA STRUKTURA ANTYGENOWA: E gp –hemaglutynina; C białko nukleokapsydu ; M-matrix; V1,V2-białka otoczki

TRANSMISJA WNV

EPIDEMIOLOGIA WNV

KOMPLEKS SEROLOGICZNY JAPOŃSKIEGO ZAPALENIA MÓZGU KLASYFIKACJA KOMPLEKS SEROLOGICZNY JAPOŃSKIEGO ZAPALENIA MÓZGU   ZAPALENIE MÓZGU ŚW. LUDWIKA ZAPALENIE MÓZGU ROCIO ZAPALENIE MÓZGU -WNV JAPOŃSKIE ZAPALENIE MÓZGU ZAPALENIE MÓZGU DOLINY MURRAY KUNIJN ZAPALENIE MÓZGU

GATUNKI NAJCZĘŚĆIEJ ATAKOWANE PRZEZ WNV PTAKI KRUKOWATE – WRONA, KRUK, SÓJKI PTAKI DRAPIEŻNE – JASTRZĄB, SOKÓŁ, SOWA DRÓB KURY, GĘSI, KACZKI, INDYKI(?) KRĘGOWCE CZŁOWIEK, KOŃ, KROWA  

KLINIKA WND OKRES INKUBACJI 3-14 DNI KRÓTKOTRWAŁA WIREMIA GŁÓWNY WEKTOR CULEX PIPIENS, C.QUIQUEFASCIATUS, C. RESTUANS POSTACIE KLINICZNE CHOROBY ZAKAŻENIE BEZOBJAWOWE GORĄCZKA ZACHODNIEGO NILU ZAPALENIE OPON MÓZGOWYCH I MÓZGU

OBJAWY KLINICZNE ZAPALENIA MÓZGU NA TLE INFEKCI WNV U KONI II. OPUSZCZENIE LUB PRZECHYLENIE GŁOWY ZABURZENIA WIDZENIA RUCHY MANEŻOWE TRUDNOŚCI W POŁYKANIU TRUDNOŚCI W STANIU GORĄCZKA KONWULSJE ŚPIĄCZKA PADNIĘCIE (33%)

TOKSOPLAZMOZA I TOXOPLASMA GONDII GŁÓWNY NOSICIEL I SIEWCA PATOGENU- KOT DOMOWY I KOTOWATE STADIA ZAKAŹNE TACHYZOITY BRADYZOITY SPOROZOITY

TOKSOPLAZMOZA II ZWIERZĘTA i LUDZIE ZARAŻAJA SIĘ OOCYSTAMI ZAKAŹNYMI WYDALANYMI Z KAŁEM LUB CYSTAMI WYSTEPUJACYMI W TKANKACH ŻYWICIELI POŚREDNICH (50-150µm)

TOKSOPLAZMOZA III

TOXOPLAZMOZA IV

SALMONELLE SALMONELLA ENTERICA subsp. ENTERICA Podgatunki S.eenterica enterica S. enterica salamae S. enterica arizonae S.enterica diarizonae S. enterica houtenae S.eenterica indica SALMONELLA BONGORI

SALMONELLA enterica subsp. enterica SALMONELOZA I ETIOLOGIA SALMONELLA enterica subsp. enterica SALMONELLA bongori

SALMONELOZA II

SALMONELOZA III SYMPTOMATOLOGIA U ZWIERZĄT BEZOBJAWOWE NOSICIELSTWO POSTAĆ POSOCZNICOWA POSTAC JELITOWA (OSTRE, PODOSTRE, CHRONICZNE ZAPALENIE JELIT) SUBKLINICZNE INFEKCJE RONIENIA

SALMONELOZA V

SALMONELOZA U LUDZI CHARAKTERYSTYKA KLINICZNA U CZŁOWIEKA ZATRUCIA POKARMOWE, ZAPALENIA I ROPNIE NARZĄDÓW ZAKAŻENIA UOGÓLNIONE

KOLIBAKTERIOZA I

KOLIBAKTERIOZA II VTEC EHECT EIHEC VTEC 0157:H7: krwotoczne zapalenie jelita grubego (haemorrhagic colitis), hemolityczny zespół mocznicowy (haemolytic uraemic syndrome) oraz małopłytkowa plamica zakrzepowa(thrombotic thrombocytopenic purpura)

ŻÓŁTA GORĄCZKA

ZÓŁTA GORĄCZKA I

ŻÓŁTA GORĄCZKA II REZERWUAR ZARAZKA POSTAC MIEJSKA- CZŁOWIEK I KOMAR POSTAĆ WIEJSKA, MASŁPA, DROBNE KRĘGOWCE, KOMAR

ŻÓŁTA GORĄCZKA III

GRYPA PTASIA

GRYPA CHOROBA KTÓRA ZABIJA LUDZI W AZJI NIE JEST ZWYKŁĄ GRYPĄ NOWY WIRUS GRYPY DOŚĆ CZĘSTO PRZYBYWA ZE ŚWIATA ZWIERZĄT WIRUS H5N1 PRZERAŻA BO WIĄŻE SIĘ Z NIM WIELE NIEWIADOMYCH PO KILKU TYGODNIACH PANDEMIA GRYPY SPADNIE NA WIELKIE MIASTA W 1918 R PODCZAS PANDEMII HISZPANKI ZNARŁO PONAD 50 ML LUDZI \NAJBLIŻSZA PANDEMIA POCHŁONIE 180-360 ML ISTNIEŃ LUDZKICH

TYPY WIRUSA GRYPY TYP A –zakaża ludzi, ssaki i ptaki. Najczęściej jest przyczyną epidemii grypy 16 typów H, 9 typów N, 144 możliwych kombinacji H i N TYP B- zakaża wyłącznie ludzi TYP C zakaża ludzi i świnie. Najlżejszy przebieg

WIRUS GRYPY A /H5N1 ŚMIERTELNY DLA KURCZĄT, KACZEK I INDYCZĄT CHOROBOTWÓRCZY DLA SSAKÓW CZASEM ZAKAŻA CZŁOWIEKA I POWODUJE ZEJŚCIE ŚMIERTELNE – DROGA ZAKAŻENIA = DRÓB-CZŁOWIEK MOŻLIWOŚĆ TRANSMISJI CHORY PACJENT -ZDROWY CZŁOWIEK OGRANICZONA DO JEDNEGO OGNIWA (TYLKO OSOBY PIELĘGNUJĄCE PACJENTA)

WŁĄŚĆIWOŚCI I STRUKTURA WIRUSA GRYPY AI (AVIAN INFLUENZA) ORTHOMYXOVIRIDAE RNA , 7-8 SEGMENTÓW, KAPSYD BIAŁKOWY, OSŁONKA Z RECEPTORAMI-HEMAGLUTYNINA (H, H1-16), NEURAMINIDAZA (N, N1-9), 144 KOMBINACJI H I N DZIKIE PTAKI (GĘSI, MEWY) GŁOWNYM REZERWUAREM WIRUSA PTASIEGO A SPECYFICZNOŚĆ ZACHOROWANIE LUDZI (A) H1N1,H1N2,H3N2, ŚWIŃ H7N7,H3N9, KONI H7N7,H3N8

TRANSMISJA H5N1

SHIFT ANTYGENOWY H5N1 W ORGANIZMIE ŚWINI

GŁÓWNE ŻRÓDŁO ZAKAŻENIA PTAKI WOLNOŻYJĄCE (GŁÓWNIE WODNE) – bezobjawowy nosiciel wirusa POWIETRZE, WODA, PASZA, ŚRODKI TRANSPORTU ZANIECZYSZCZONE ODCHODAMI ZAKAŻONYCH PTAKÓW ZAKAŻONE GRYZONIE

PATOGENNOŚĆ WIRUSA GRYPY PTASIEJ

OBJAWY GRYPY PTASIEJ U PTAKÓW DEPRESJA BRAK APETYTU GWAŁTOWNY SPADEK PRODUKCJI JAJ,MIĘKKIE SKORUPY JAJ OBJAWY NERWOWE ZASINIENIE GRZEBIENIA I KORALI SILNE ŁZAWIENIE OBRZĘK ZATOK PODOCZODOŁOWYCH KICHANIE DUSZNOŚĆ BIEGUNKA

OBJAWY GRYPY PTASIEJ NIEKIEDY NAGŁE PADNIĘCIA BEZ WIDOCZNYCH OBJAWÓW ŚMIERTELNOŚĆ DO 100% W CHRONICZNYM PRZEBIEGU- obrzmienie podskórne na głowie i nogach Przekrwienie gardła, tchawicy, żołądka, tłuszczu w okolicy serca

OBJAWY GRYPY PTASIEJ U CZŁOWIEKA Gorączka Ból gardła Bóle mięśni i stawów Kaszel Zapaleniespojówek Wirusowe zapalenie płuc Niewydolność oddechowa Śmierć