MOTYW LABIRYNTU W LITERATURZE RÓŻNYCH EPOK Autor: Magdalena Drewniak

Definicja motywu labiryntu Labirynt w literaturze jest najczęściej wyobrażeniem skomplikowanego, zagmatwanego świata i zagubienia w nim człowieka, jego ograniczonych możliwości poznawczych, zawikłanej drogi do prawdy.

Inna definicja motywu labiryntu Labirynt to plątanina dróg, krętych, ścieżek, wśród których trudno jest znaleźć tę właściwą, prowadzącą do celu. Jako labirynt często opisywany jest mózg ludzki, rozum, bogactwo myśli człowieka. W sensie przenośnym labirynt oznacza zamęt, zamieszanie, skomplikowaną sytuację, trudną do rozwiązania sprawę.

Motyw labiryntu w antyku „Mit o Tezeuszu” Minos wraz ze swoją żoną, która nazywała się Pazyfae miał jednego syna, który był pół - człowiekiem, pół - bykiem. Minos w obawie przed tym, by Minotaur nie zrobił komukolwiek krzywdy, kazał wybudować dla niego labirynt, by potwór nie mógł się z niego wydostać. Tezeusz był obcego pochodzenia, postanowił zabić Minotaura, który znajdował się w labiryncie. Każdy kto wszedł do labiryntu już z niego nie wyszedł. Tezeusz był jednym ze śmiałków, który odważył się tam wejść. Otrzymał on od księżniczki Ariadny nić, dzięki której nie zgubił się w labiryncie. Bohater wszedł do labiryntu rozwijając kłębek nici, gdy zabił Minotaura powrócił drogą którą przyszedł, dzięki nici którą rozwijał.

Motyw labiryntu w średniowieczu „Boska Komedia” - Dante Alighieri "Boska komedia" jest alegoryczną opowieścią o wędrówce Dantego - pielgrzyma przez Piekło, Czyściec i Raj. Piekło pokazuje świat podziemny z całym jego skomplikowaniem, choć jest to obszar uporządkowany, podzielony na kręgi, w których przebywają dusze grzeszników zależne od rodzaju popełnionego występku. Piekło u Dantego jest labiryntem doskonałym.

Motyw labiryntu w renesansie „Do fraszek” - Jan Kochanowski

„Do fraszek” - Jan Kochanowski Jan Kochanowski w utworze zwraca się do fraszek, które są mu bardzo drogie. Zawierają one treści tajemnicze i najskrytsze. Są myślami poety bez względu na to, czy los się odnosi do niego łaskawie, czy też nie. Fraszki swe nazywa labiryntem, w którym można się zgubić: Autor żartobliwie uważa, że z tego labiryntu nie jest nawet w stanie uwolnić się osoba, która posiada nić Ariadny, którą w mitologii otrzymał Tezeusz, aby wydostać się z labiryntu Minotaura. „Obrałliby się kiedy kto tak pracowity, Żeby z was chciał wyczerpać umysł mój zakryty: Powiedzcie mu, niech próżno nie frasuje głowy, Bo się w dziwny labirynt i błąd wda takowy,”

Wśród fraszek znajdujemy wiersze, w których poeta pisze o własnych utworach. Takim dziełem jest „Do fraszek” autorstwa Jana Kochanowskiego. Posługując się współczesną terminologią, utwory tego typu można nazwać autotematycznymi. O autotematyzmie mówimy wtedy, gdy tematem tekstu literackiego jest albo on sam, albo proces twórczy, sposoby i konwencje pisania oraz interpretowania literatury; jest to więc rodzaj literatury o literaturze. Krótki wierszyk „Do fraszek” ma właśnie taki charakter. Kochanowski ujawnia czytelnikowi osobisty stosunek do tych utworów. Są one jakby jego lirycznym pamiętnikiem.

Motyw labiryntu w pozytywizmie „Faraon” - Bolesław Prus Miejsce, w którym rozgrywa się akcja powieści, to starożytny Egipt. Bohaterem tego dzieła jest Ramzes XIII, syn faraona i jego następca na tron Egiptu. Wyobrażał sobie on własne państwo jako niezmierzony labirynt o grubych ścianach, z którego nie ma ucieczki.

Motyw labiryntu w Młodej Polsce „Zbrodnia i kara” - Fiodor Dostojewski Głównym bohaterem dzieła jest Rodion Raskolnikow, który studiował prawo, ale między innymi z powodu braku pieniędzy zrezygnował z nauki. Mieszkał w wynajętym ciasnym pokoiku, było to mieszkanie bardzo zaniedbane, w którym brakowało podstawowych sprzętów, w oknach nie było firanek, za to wisiała bielizna i stały doniczki z geranium. Miastem, w którym toczy się akcja, jest Petersburg. Miasto ukazane zostaje jako siła budzącą w ludziach najgorsze instynkty. Jako siedlisko pijaństwa, nędzy, prostytucji, jako przyczynę samobójstw i szaleństw. Są tam ludzie wykorzenieni, samotni, pozbawieni oparcia, jakie daje rodzina i tradycja. Życie traktują jak brutalną walkę o byt. Miasto ich zniewala, więzi, gubią się w jego labiryncie.

Motyw labiryntu w dwudziestoleciu międzywojennym „Sklepy cynamonowe” - Bruno Schulz „Proces” - Franz Kafka

„Mistrz i Małgorzata” - Michaił Bułhakow W powieści Michała Bułhakowa "Mistrz i Małgorzata" labirynt świata jest nadzwyczaj skomplikowany, pełen niejasnych sytuacji, nieoczekiwanych postaci i rozwiązań. W moskiewskiej rzeczywistości krzyżują się losy, plany i zamierzenia szatana i człowieka. Jesteśmy świadkami podążania Mistrza i Małgorzaty krętymi ścieżkami losu w celu ocalenia swojej miłości.

„Sklepy cynamonowe” - Bruno Schulz Drohobycz to miasto, w którym rozgrywa się akcja utworu. Ukazane zostało ono jako miasto – labirynt. Pełno tam ulic, po których chodzi bohater jako mały chłopiec. Gubi się on w labiryncie miasta, które zyskuje nową topografię, co świadczy o onirycznym charakterze tego opowiadania. Nocna eskapada prowadzi bohatera w coraz to nowe senne widzenia. Pierwotny cel wędrówki ulega zanikowi jak w sennym marzeniu. Niektóre ulice i budynki przypominają bohaterowi te znane z realiów, ale ulegają one deformacji. Jednym z nich jest budynek gimnazjalny.

„Proces” - Franz Kafka Większość wydarzeń w tym dziele rozgrywa się w ciemnych i dusznych pomieszczeniach, w labiryntach budynków, w ciasnych mieszkaniach lokatorskich. Wszystko dzieje się w półmroku i mętnym świetle. Przestrzeń tak przedstawiona staje się nieprzyjazna dla bohatera. Znalazł się on w labiryncie, z którego nie ma wyjścia: „K zawrócił się ku schodom, by dojść do pokoju rozpraw, ale znów przystanął, gdyż oprócz tych schodów zauważył w podwórzu jeszcze różne trzy klatki schodowe, a ponadto na końcu podwórza małe przejście, które zdawało się prowadzić na jeszcze inne podwórko”.

Podsumowanie Motyw labiryntu pojawia się w literaturze różnych epok. Najwięcej przykładów możemy znaleźć w literaturze dwudziestolecia międzywojennego. Bohaterowie utworów zmagają się z labiryntem, z którego nie ma drogi ucieczki. Jest to najczęściej zagmatwana sytuacja, w której człowiek się gubi.

Bibliografia Słownik motywów literackich, GREG, Kraków 2005 eszkola.pl polskina5.pl wikipedia.org Bibliografia