Techniki mikrofonowe i cyfrowy stół mikserski na podstawie materiałów: „Podstawy nagłośnienia i realizacji nagrań”, K. Sztekmiller, WKŁ 2008 „Microphone Techniques for music , Studio Recording”, Shure „Mixing Audio: Concepts, Practices and tools”, Roey Izhaki, Focal Press 2008 Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika XY metoda intensywnościowa dwa mikrofony kardioidalne lub ósemkowe (kąt 90°-110°) kąt < 90° - zbieganie do mono kąt > 110° - „rozerwanie” obrazu stereo zwykle 2-4m (małe składy instrumentalne) lokalizacja źródła – różnica napięć w L i R Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika XY Zalety: naturalna proporcja głośności instrumentów rejestracja znacznej części akustyki sali możliwość sumowania kanałów L i R precyzyjne słyszalne rozmieszczenie źródeł Wady: duży obszar źródeł dźwięku – wyższe położenie mikrofonów rejestrowane zakłócenia słyszalne w sali mniejsze wrażenie przestrzenności niż w technikach różnicowo-fazowych brak możliwości ingerencji w proporcje i rozmieszczenie źródeł w obrazie stereo Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika AB metoda opóźnieniowa dwa mikrofony wszechkierunkowe (L1 – L2) ‧ 3 [ms/m] = Δt [ms] różnica poziomów i fazy Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika AB Zalety: bardzo dobre przestrzenne wrażenie nagrania szeroka baza stereo Wady: brak możliwości sumowania kanałów niestabilne położenie ruchomych źródeł dźwięku Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika AB + M/XY + M większa stabilność obrazu stereo przy zachowaniu przestrzeni i szerokości bazy stereo Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika AB + M/XY + M przy ekspozycji jednego ze źródeł kompensacja drogi L przez opóźnienie sygnału możliwe zmiany brzmienia instrumentu solowego Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika XY + ambience dwa mikrofony wszechkierunkowe z tyłu sali możliwość doboru wielkości i barwy efektu przestrzennego precyzyjna lokalizacja źródeł rejestracja zakłóceń w pomieszczeniu wraz z pogłosem Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika XY/AB Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika XY/AB Zalety: precyzyjna lokalizacja źródeł dobra przestrzeń i szerokość bazy stereo istnieje możliwość sumowania do mono Wady: nie ma możliwości ingerencji w barwę i proporcje źródeł rejestracja zakłóceń wraz z pogłosem sali Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika Blumleina Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika Blumleina Zalety: bardzo szeroka baza stereo ekspozycja akustyki sali naturalne proporcje brzmienia źródeł Wady: nie ma możliwości ingerencji w barwę i proporcje źródeł rejestracja zakłóceń wraz z pogłosem sali Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika MS jeden mikrofon specjalnej konstrukcji mikrofon M – superkierunkowy mono mikrofon S - ósemkowy Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika MS Zalety: możliwość płynnej regulacji bazy stereo pełna regulacja rejestrowanej akustyki sali Wady: specjalistyczny mikrofon lub matryca dekodująca stosunkowo wysoki poziom hałasów rejestrowanych z akustyką sali Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Technika MM technika powszechnie stosowana przy nagraniach studyjnych wiele mikrofonów ustawionych w niewielkiej odległości od źródeł rejestrowany materiał pozbawiony składowej przestrzennej kierunek źródeł na scenie zależy tylko od ustawienia panoramy w stole mikserskim proporcje głośności instrumentów zależą od ustawienia tłumików w stole mikserskim Zalety: możliwość swobodnej ingerencji w barwy, proporcje głośności i rozmieszczenie instrumentów na scenie niski poziom hałasów z sali możliwość niezależnej rejestracji wielokanałowej Wady: suche brzmienie nagrania brak rejestracji akustyki sali ryzyko utraty autentyczności nagrania podczas rekonstrukcji sceny dźwiękowej – panorama, głębia ryzyko zmiany naturalnych proporcji brzmienia i barwy źródeł Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Technika XY Technika XY/AB Technika AB Technika Blumleina Technika AB+M/XY + M Technika MS Technika XY + ambience Technika MM Trzy przykłady Część utworu „Danmark, nu blunder den lyse nat” by Oluf Ring, Thøger Larsen. Danish National Vocal Ensemble (Michael Bojesen) nagranie w studiu o powierzchni 550 m2 i czasie pogłosu 1.7 sek. Technika AB Technika XY Technika XY/AB Zestaw perkusyjny www.shurenotes.com Technika AB Technika XY Technika XY/AB Technika MS Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Gitara akustyczna Fortepian Wzmacniacz gitarowy Zestaw perkusyjny Gitara akustyczna 1 20 cm od środka – zalecane ustawienie początkowe 8 cm od środka – fala bezpośrednia, konieczna redukcja niskich tonów 10 – 20 cm od mostka – mniej słyszalne uderzenia w struny 15 cm nad mostkiem – naturalne brzmienie, większa przestrzeń Dodatkowy mikrofon przy samych strunach 2 3 4 Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Gitara akustyczna Fortepian Wzmacniacz gitarowy Zestaw perkusyjny Fortepian 1 2 4 15 – 30 cm od „średnich”/”wysokich” strun, 20 cm od linii młotków (im dalej od linii młotków tym mniejszy atak i mechaniczne zakłócenia, im bliżej strun tym ciemniejsze i bardziej przytłumione brzmienie) - technika XY 15 – 30 cm od strun, blisko linii młotków – technika AB, AB/XY mikrofon umieszczony pod spodem fortepianu – ciemne i głuche brzmienie 8 6 Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Gitara akustyczna Fortepian Wzmacniacz gitarowy Zestaw perkusyjny Wzmacniacz gitarowy 1 10 cm od siatki, naprzeciwko membrany (naturalne, zrównoważone brzmienie) 3 cm od siatki, naprzeciwko membrany (więcej fali bezpośredniej, ciemne brzmienie) mikrofon przesunięty względem środka membrany (przytłumione i ciemne brzmienie) kilkadziesiąt cm od linii siatki (więcej fal odbitych, mniej niskich tonów i szumu wzmacniacza) 2 3 4 Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Gitara akustyczna Fortepian Wzmacniacz gitarowy Zestaw perkusyjny Zestaw perkusyjny Stopa – niskie częstotliwości i atak (2.5-5 kHz), mikrofon zwykle umieszczony 3 – 15cm od membrany w środku bębna Werbel – średnie częstotliwości i atak (4 – 6 kHz), mikrofon zwykle umieszczony przy krawędzi górnej części bębna Talerze , tomy – średnie i wysokie częstotliwości, zwykle blisko i kierunkowo mikrofonowane Overheady – stereofonia zestawu, technika XY lub AB, uwaga skupiona na odległościach mikrofonów szczególnie od werbla Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Problemy fazowe Efekt Hass’a Efekt OOS Problemy fazowe podczas nagrywania góra/dół lub przód/tył jednocześnie (np. werbel, wzmacniacz gitarowy) Werbel – miks góra/dół – Track 11-005.wav Werbel – miks góra/dół (odwrócony w fazie) – Track 11-006.wav bliskie mikrofonowanie a overheady (np. problemy fazowe blisko mikrofonowanego werbla ze ścieżką overheadów – overhead jako referencja dla dopasowania fazy) różne odległości źródła od mikrofonu Bas – w fazie – Track 11-001.wav Bas – 1ms przesunięcia – Track 11-002.wav Bas – 2ms przesunięcia – Track 11-003.wav Bas – 5ms przesunięcia – Track 11-004.wav nagrywanie źródła z mikrofonu i z linii odwrócona faza – sumowanie do mono -> zero przesunięcie czasowe – „na oko” i dopasowywanie ścieżek „na ucho” -> filtracja grzebieniowa w mniejszym lub większym stopniu Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Problemy fazowe Efekt Hass’a Efekt OOS Efekt Haas’a Człowiek lokalizuje źródła na podstawie najszybciej docierającej do ucha fali mimo istniejących odbić w zakresie opóźnień od 1-35ms i do 10dB głośniejszych. Powyżej tych tego opóźnienia i poziomu – fala jest odbierana jako oddzielne źródło dźwięku (echo). „powiększenie” dźwięku Bez opóźnienia – Track 11-007.wav Opóźnienie R – 28ms – Track 11-008.wav ustawianie panoramy Dwa mono L i R – Track 11-014.wav Dwa mono L i R (-9dB/23ms) – Track 11-016.wav Dwa mono L i R (-3dB/23ms) – Track 11-018.wav Dwa mono L i R (+3dB/23ms) – Track 11-020.wav Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Problemy fazowe Efekt Hass’a Efekt OOS Efekt OOS (out-of-speakers) wrażenie dochodzenia dźwięku z lewej i prawej strony efekt słyszalny głównie dla niskich częstotliwości Oryginał – Track 11-023.wav OOS – Track 11-026.wav Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Stół i sterowanie Pomiar sygnału Sekcja wejściowa Sekcja wyjściowa Przekierowanie sygnału Stół i sterowanie Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Stół i sterowanie Pomiar sygnału Sekcja wejściowa Sekcja wyjściowa Przekierowanie sygnału Sekcja wejściowa 12 wejść analogowych 32 kanały wewnętrzne (LAYER) wejścia symetryczne i niesymetryczne tłumik -20dB regulacja wzmocnienia przedwzmacniacza wskaźnik sygnałowy i przesterowania wybór kanału (SEL) włącznik kanału (ON) tłumik Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Stół i sterowanie Pomiar sygnału Sekcja wejściowa Sekcja wyjściowa Przekierowanie sygnału Sekcja wyjściowa Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Stół i sterowanie Pomiar sygnału Sekcja wejściowa Sekcja wyjściowa Przekierowanie sygnału Przekierowanie sygnału wejście -> kanał kanał -> magistrala Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW 27

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Stół i sterowanie Pomiar sygnału Sekcja wejściowa Sekcja wyjściowa Przekierowanie sygnału Przekierowanie sygnału magistrala -> wyjście Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW 28

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Stół i sterowanie Pomiar sygnału Sekcja wejściowa Sekcja wyjściowa Przekierowanie sygnału Pomiar sygnału wybór punktu pomiaru głośności sygnału pomiar zależny bądź niezależny od ustawienia tłumika Przekierowanie wejście - PC Przekierowanie PC – wyjście Wykorzystanie efektów w stole Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW 29

Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW Techniki mikrofonowe Nagranie – zasady ogólne Ustawienia mikrofonów Faza i panorama Stół mikserski Nagranie Wybór metody rejestracji na podstawie wiedzy o: akustyce pomieszczenia (sala ZEA – ok. 1 sek pogłosu) ilości i rodzaju nagrywanych źródeł dźwięku możliwości technicznych (ilość i rodzaj posiadanych mikrofonów, ilość wejść w stole mikserskim) Ustawienie mikrofonu/mikrofonów: pamiętać o stosunku fal: bezpośredniej i odbitych efekt zbliżeniowy każde odchylenie w dwóch płaszczyznach (kąt, odległość) mikrofonu od źródła wpływa na barwę rejestrowanego źródła oraz ilość zarejestrowanych odbić rejestrując przy pomocy dużej ilości mikrofonów pamiętać o różnicy dróg fal dźwiękowych od źródła do mikrofonów Regulacja tłumików i panoramy w stole: unikać przesterowania (zostawić ok. 6 dB headroom’u) regulacja panoramy przy rejestracji technikami stereofonicznymi ustawienie odpowiedniego poziomu zapisu w środowisku muzycznym Marcin.Lewandowski@ire.pw.edu.pl Zakład Elektroakustyki, Instytut Radioelektroniki PW 30