Sztuczne zapłodnienie ocena etyczna Ks. Grzegorz Chojnacki www.grzegorzchojnacki.pl

Historia techniki sztucznego zaplodnienia Historia sztucznego zapłodnienia in vitro rozpoczęła się w Anglii w latach 70. ubiegłego stulecia. Pierwsze dziecko z probówki nazywało się Louise Brown, a naukowcy którzy tego dokonali to Edwards i Steptoe. W Polsce pierwsze dziecko z in vitro przyszło na świat w 1987 roku w Instytucie Ginekologii i Położnictwa w Białymstoku, kierowanym przez prof. Szamantowicza, wielkiego zwolennika tej metody, który przeprowadza obecnie wielki atak na zwolenników naprotechnologii, pozwalającej na podmiotowe leczenie bezpłodności

Rodzaje sztucznego zapłodnienia Nauka Kościoła jest przeciwna wszelkim próbom przedmiotowego rozwiązania bezpłodności, zarówno poza organizmem kobiety: sztuczne zapłodnienie in vitro („w szkle”) czy w jej wnętrzu: sztuczne zapłodnienie in vivo („na żywo”), zarówno w formie homologicznej: gamety męskie i żeńskie pochodzą od małżonków lub heterologicznej: gamety mogą pochodzić od osób trzecich.

Proces sztucznego zapłodnienia in vitro Sam proces sztucznego zapłodnienia in vitro, które nazywa się też FIVET (z ang. fertilizatio in vitro and embryo transfer) może przybrać różne formy. Te różne formy wynikają ze sposobu przeniesienia zarodka, powstałego w skutek zapłodnienia do macicy kobiety. Natomiast samo przygotowanie jajeczek i nasienia do fazy zapłodnienia przebiega we wszystkich formach in vitro podobnie. W skutek działań hormonalnych doprowadza się u kobiety do hiperowulacji, czyli do zwiększenia ilości dojrzewających jajeczek w jednym cyklu. Naturalnie dojrzewa u kobiety jedno jajeczko, zdarzają się przypadki kiedy jest ich więcej, co może doprowadzić do ciąży mnogiej, wielojajowej. W przypadku in vitro, w sztuczny sposób wywołuje się powstanie wielu jajeczek, które w stadium dojrzałości są nazywane oocytami, pobiera się je z jajnika, aby następnie połączyć z gametami męskimi. Po kilku godzinach obserwacji sprawdza się, czy powstałe zygoty (tak nazywamy pierwsze godziny życia człowieka jako zarodka) nadają się do wszczepienia do macicy kobiety. Najczęściej wszczepia się od 2-4 zarodków w ciągu 48 godzin od chwili zapłodnienia. Pozostałe zarodki zamraża się do dalszych prób sztucznego zapłodnienia albo zostają zniszczone, czasem wykorzystuje się je także do eksperymentów medycznych w celu uzyskania np. komórek macierzystych totipotencjalnych, z których można stworzyć każdą komórkę, tkankę, narząd czy całego człowieka.

Proces sztucznego zapłodnienia in vivo W przypadku sztucznego zapłodnienia in vivo, mamy także do czynienia z jego różnymi formami, które sprowadzają się do wspólnego mianownika: w sztuczny sposób doprowadzić do spotkania jajeczka z plemnikami w jajowodach kobiety, aby w tym miejscu nastąpiło zapłodnienie.

Ogólna ocena sztucznego zapłodnienia Ocena etyczna Kościoła tego rodzaju praktyk medycznych, bazująca na przesłankach medycznych, antropologicznych i społecznych jest jednoznaczna. Obie formy zapłodnienia, zarówno sztuczne zapłodnienie in vitro, jak i in vivo jest moralnie niedopuszczalne. Kościół doprecyzowuje swoje stanowisko również w kwestii zapłodnienia sztucznego heterologicznego i homologicznego - obie praktyki są głęboko niegodziwe, w przypadku zapłodnienia homologicznego stwierdza, że może się wydawać ono mniej szkodliwe, niemniej jednak jest to także moralnie niedopuszczalne (zob. Katechizm Kościoła Katolickiego nr 2376-2377). Głęboka niegodziwość zapłodnienia sztucznego heterologicznego wynika z wielu wspomnianych już przesłanek.

Szczegółowe argumenty contra in vitro Od strony medycznej, przy in vitro dokonuje się u kobiety hiperowulacja, „która często powoduje zespół powikłań, jaki może prowadzić do zaburzenia czynności wątroby, rozwoju chorób nowotworowych, zakrzepicy żylnej i tętniczej” (Oświadczenie Zespołu Ekspertów KEP ds. Bioetycznych w porozumieniu z Prezydium Konferencji Episkopatu Polski nr 6),

Szczegółowe argumenty contra in vitro Dalej w Oświadczeniu czytamy , że „w stosowanych obecnie technikach do organizmu kobiety wprowadza się kilka zarodków, co staje się przyczyną ciąż mnogich. Dane statystyczne jednoznacznie pokazują, że w procedurze in vitro dochodzi do nich kilkunastokrotnie częściej niż w naturalnym poczęciu. Ciąże mnogie in vitro dwukrotnie częściej niż naturalne kończą się przedwczesnym porodem. Kilkukrotnie zwiększa się również ryzyko urodzenia dziecka ze zbyt małą masą urodzeniową. Przedwczesny poród i mała masa prowadzą do urazów okołoporodowych, niedotlenienia i wylewów śródmózgowych, co z kolei jest główną przyczyną zaburzeń rozwojowych, a także umieralności okołoporodowej” (nr 6).

Szczegółowe argumenty contra in vitro Bardzo ważnym zastrzeżeniem do tej metody jest fakt selekcjonowania, a następnie niszczenia, zamrażania lub eksperymentowania na zarodkach ludzkich. Głos Kościoła, potwierdzony nauką podkreśla, że człowiek od początku jest osobą, gdyż jest istotą ludzką, niepowtarzalną genetycznie, rozwijającą się w sposób ciągły i dynamiczny. Ukazujące się w czasie jego rozwoju zdolności jak rozum, wolność, sumienie świadczą o jego potencjale ludzkim. To nie cechy ludzkie decydują o tym czy jest osobą ludzką, lecz te przypadłości ukazują jego ludzką substancję i bez niej nie mogłyby się rozwinąć. Dlatego nie można podzielać poglądu, że człowiek dopiero po narodzeniu lub uzyskaniu możliwości używania rozumu staje się osobą, która jest obdarzona godnością wraz z wypływającymi z niej prawami. „Istota ludzka winna być szanowana - jako osoba - od pierwszej chwili swego istnienia" (Instrukcja Kongregacji Nauki Wiary Donum vitae nr I,1). A statystyki w skali ogólnej pokazują, że na jeden zaszczepiony zarodek ludzki przypada ok. 90 innych zniszczonych.

Szczegółowe argumenty contra in vitro Kolejnym nie do zaakceptowania faktem jest to, że sztuczne zapłodnienie wyklucza akt małżeński, sprawiając, że zapłodnienie staje się produktem medycznym, a nie owocem miłości. Ponadto sztuczne zapłodnienie rodzi problemy natury społecznej, gdyż można sobie wyobrazić, że dziecko z probówki powstałe na skutek heterologicznego zapłodnienia może mieć hipotetycznie trzy matki: dawczynię komórki jajowej, matkę zastępczą, która to dziecko urodzi jak i matkę prawną oraz dwóch ojców: biologicznego i prawnego. Zdarzają się coraz częściej przypadki, gdzie zarodek ludzki stanowi przedmiot procesów cywilnych, ustalających kto ma do niego prawo, co stanowi pogwałcenie jego godności i praw ludzkich, oraz jego podmiotowości.

Kwestia rozgrzeszenia sakramentalnego "(...) ci którzy je zabijają i ci, którzy czynnie uczestniczą w zabijaniu, bądź ustanawiają prawa przeciwko życiu poczętemu, a takim jest życie dziecka w stanie embrionalnym, w ogromnym procencie niszczone w procedurze in vitro, stają w jawnej sprzeczności z nauczaniem Kościoła Katolickiego i nie mogą przystępować do Komunii świętej, dopóki nie zmienią swojej postawy.(...)". Komisja ds. Rodziny KEP z 19 marca 2010

Warunki uzyskania rozgrzeszenia „Jeśli spowiednik nie ma wątpliwości co do dyspozycji penitenta, a ten prosi o rozgrzeszenie, nie należy go odmawiać ani odkładać” (KPK, kan. 980). „Należy go jednak odmówić, jeśli brakuje dostatecznej skruchy albo postanowienia poprawy wykluczającej ponowny upadek” (Papieska Rada ds. rodziny, Vademecum dla użytku spowiedników, nr 3, 5)

Czy grozi za in vitro ekskomunika „Za zajmowanie się przeprowadzaniem sztucznego zapłodnienia in vitro nie ma kary kościelnej, nie ma ekskomuniki. Być może kiedyś taka się pojawi”, wypowiedź ks. prof. Wojciecha Góralskiego z Wydziału Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego dla KAI Ekskomunika przy aborcji selektywnej w sytuacji ciąży mnogiej powstałej na drodze in vitro

Podejście do dzieci urodzonych z probówki „Chociaż nie można aprobować sposobu, przez który dokonuje sie poczęcie ludzkie w FIVET, każde dziecko przychodzące na świat ma być przyjęte jako żywy dar dobroci Bożej i wychowane z miłością” (Instrukcja Donum vitae nr II, 6)

Kwestia uregulowania in vitro na drodze ustawy w Polsce W okresie toczącej się w naszym kraju debaty publicznej na temat ustawy o sztucznym zapłodnieniu in vitro i jego finansowaniu należy podkreślać i propagować głos Kościoła, przypominając decydentom politycznym, że najlepszym rozwiązaniem byłaby ustawa całkowicie zabraniająca sztucznego zapłodnienia in vitro. Gdyby próby przegłosowania tej ustawy zakończyły się fiaskiem i nie byłoby żadnej innej drogi do uchwalenia ustawy w takim brzmieniu, Kościół apeluje, by w takiej sytuacji, nie mając innego wyjścia, uchwalić ustawę najbardziej zbliżoną do proponowanego ideału. Chciałbym podkreślić, że nie kompromis, lecz głoszenie prawdy o rodzeniu człowieka zgodnie z zamysłem Boga jest najważniejszym zadaniem Kościoła. Nie należy od samego początku forsować jakiś form kompromisu, które w gruncie rzeczy są niezgodne z nauczaniem Kościoła. Dlatego też, przyjęcie kompromisu należy rozumieć jako wybór mniejszego zła, niezależnie od tego czy zawrzemy w nim zastrzeżenie, że jest się zawsze przeciw jakiemukolwiek złu i że się nie spocznie, by uzyskać w przyszłości ideał rozwiązania zgodnego z prawem Bożym, w tym wypadku z prawem naturalnym, obowiązującym dla każdego człowieka niezależnie od światopoglądu.

Kwestia prób zmiany Konstytucji RP Art. 38 Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Art. 30 Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.