ZB 8 Plastyczne kształtowanie lotniczych stopów Al (w tym Al - Li ) oraz Ti Liderzy merytoryczni Dr hab. inż. Romana Śliwa - PRz Prof. dr hab. inż. Franciszek Grosman – PŚ Instytucje partnerskie w zadaniu Politechnika Częstochowska Politechnika Lubelska Politechnika Rzeszowska Politechnika Śląska Politechnika Warszawska

Politechnika Częstochowska - Tłocznie na zimno elementów ze stopów Ti. PROCESY TECHNOLOGICZNE BĘDĄCE PRZEDMIOTEM BADAŃ JEDNOSTEK UCZESTNICZĄCYCH W REALIZACJI ZB 8 Politechnika Częstochowska - Tłocznie na zimno elementów ze stopów Ti. Politechnika Lubelska - Kształtowanie objętościowe elementów ze stopów Ti i Al w procesach: kucia na trójsuwakowej prasie kuźniczej, walcowania walcami klinowymi i walcowania poprzeczno-klinowego. Politechnika Rzeszowska - Wyciskanie stopów lotniczych na bazie Al ze szczególnym uwzględnieniem wyciskania profili o zróżnicowanym kształcie przekroju poprzecznego. Politechnika Śląska - Kształtowanie segmentowe i kształtowanie wspomagane naprężeniami ścinającymi elementów ze stopów Ti i Al. Politechnika Warszawska - Kształtowanie plastyczne elementów ze stopów Ti i Al w procesach kształtowania wybuchowego i wyciskania hydrostatycznego.

Politechnika Częstochowska - Tłocznie na zimno elementów ze stopów Ti Optymalizacja tłoczenia elementu owiewki wykonanej z tytanu Grade 2 Wyznaczanie współczynnika tarcia w procesach tłoczenia blach tytanowych Symulacja numeryczna procesu tłoczenia blach typu TWB(Tailor-Welded Blanks)

Analiza technologii wywijania kołnierza z drążonego wsadu dzielonego Politechnika Lubelska - Kształtowanie objętościowe elementów ze stopów Ti i Al Opracowanie technologii kucia odkuwki dźwigni samolotowej ze stopu tytanu Ti6Al4V i aluminium 2618A oraz konstrukcja narzędzi Weryfikacja numeryczna technologii kucia odkuwki drążka sterowniczego ze stopu tytanu i stopu aluminium oraz opracowanie wytycznych do przetargu na wykonanie prób przemysłowych Analiza technologii wywijania kołnierza z drążonego wsadu dzielonego Analiza technologii kształtowanie drążonego wału wirnika przez rozpychanie kołnierza

Politechnika Rzeszowska - Wyciskanie stopów lotniczych na bazie Al Analiza przyrostowych metod budowy modeli z proszku tytanu Zestawienie parametrów mechanicznych proszku EOS Titanium Ti64 Summary of mechanical parameters of the EOS Titanium Ti64 powder Parametr Wartość Wytrzymałość na rozciąganie 1150 ± 60 MPa 166 ± 9 ksi Granica plastyczności (Rp 0,2%) 1030 ± 70 MPa 150 ± 10 ksi Moduł Younga 110 ± 7 GPa 16 ± 1 msi Wydłużenie przy zerwaniu 11% ± 2% Twardość 400 – 430 HV 41 – 44 HRC

Politechnika Śląska – Kształtowanie segmentowe i kształtowanie wspomagane naprężeniami ścinającymi Wyznaczenie charakterystyk technologicznej plastyczności dla wybranych stopów tytanu i aluminium Opracowanie modeli i przeprowadzenie symulacji numerycznejdla procesów kształtowania plastycznego: segmentowego i wspomaganego naprężeniami ścinającymi. Przyrząd do ściskania wspomaganego dodatkowymi naprężeniami ścinającymi Przyrząd do kształtowania segmentowego

Główne wyniki zrealizowanych prac badawczych Politechnika Warszawska – Wysokoenergetyczne procesy kształtowania plastycznego Główne wyniki zrealizowanych prac badawczych Materiały: bimetal Ni-Ti po zgrzewaniu wybuchowym oraz po wyżarzaniu (600°C: 1h, 1+2h, 1+4h, 1+6h oraz 600°C/1h + 500°C/13h) Analiza morfologii, mikrostruktury, składu chemicznego i fazowego złącza bimetalowego Ti-Ni w stanie bezpośrednio po zgrzewaniu wybuchowym oraz po procesach wyżarzania [SEM, EDS, Hitachi Su-70] Obrazy 3D złącza [Mikrotomograf rentgenowski Xradia XCT 400] Analiza właściwości mechanicznych: Pomiary twardości HV0,2 [twardościomierz Zwick] Trójpunktowe zginanie z siłą skierowaną prostopadle do płaszczyzny złącza [maszyna wytrzymałościowa MTS Q/Test10]

Stan współpracy z przedsiębiorstwami Doliny Lotniczej Zespóły utrzymują stałe kontakty z: ZOP Sp. Z o.o. w Świdniku. Prowadzone są konsultacje w sprawie wytypowania reprezentatywnej grupy odkuwek do wykonania metodami opracowanymi w ramach projektu. WSK Rzeszów. Prowadzone badania dotyczą opracowania technologii tłoczenia na zimno części ze stopów Ti stosowanych na elementy kadłuba nośnego silnika lotniczego. Prace koncentrują się na modelowaniu numerycznym procesu tłoczenia wybranej części. W symulacji numerycznej analizie poddano siłę docisku, warunki tarcia, rodzaj materiału itp. PZL Mielec. Prowadzone badania dotyczą wykorzystania wytłoczek przygotowanych w technologii “tailored blanks”. Instytut Lotnictwa w Warszawie. Prowadzone są bieżące konsultacje i współpraca w zakresie wyboru elementów samolotu, które mogą być wykonywane w procesach kształtowania plastycznego.

Główne wyniki zrealizowanych prac badawczych Rzeczywiste aktualnie osiągnięte obowiązkowe wskaźniki realizacji celów projektu (produktu i rezultatu) – podsumowanie całego okresu realizacji projektu: Nazwa wskaźnika Wartość bazowa przed rozpoczęciem realizacji projektu Wartość docelowa wskaźnika Wartość wskaźnika osiągnięta w IIi IV kwartale 2011 r. Aktualna wartość wskaźnika Stopień realizacji wskaźnika (%) 1 2 3 4 5 6 Wskaźniki rezultatu Liczba zgłoszeń patentowych jako efekt realizacji przedsięwzięcia 8 10 125 Liczba publikacji powstałych w efekcie realizacji projektu 50 13 43 86 Liczba stopni naukowych uzyskanych bezpośrednio w związku realizowanym projektem (Dr) 25 Liczba stopni naukowych uzyskanych bezpośrednio w związku realizowanym projektem (Hab.) 200 Liczba stopni naukowych uzyskanych bezpośrednio w związku realizowanym projektem (Mgr) 100

Z realizacji projektu w ostatnim okresie sprawozdawczym Główne wnioski Z realizacji projektu w ostatnim okresie sprawozdawczym Realizacja prac przebiega zgodnie z aktualizowanym na bieżąco programem badań. Uzyskane w trakcie realizacji projektu rezultaty dają realne podstawy do przygotowania kompletnych technologii produkcji dla 8 elementów samolotów aktualnie wytwarzanych lub przewidywanych do rozpoczęcia produkcji. Większość opracowywanych technologii ma charakter innowacyjny i jest zabezpieczona zgłoszeniami patentowymi Współpraca z partnerami przemysłowymi i Instytutem Lotnictwa jest bardzo efektywna i stanowi poważne wsparcie dla prowadzonych prac naukowo – badawczych i prób eksperymentalnych. Największym utrudnieniem w planowej realizacji prac są przedłużające się procedury przetargowe

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ