Uzależnienie dzieci od komputera i innych środków audiowizualnych – jak temu przeciwdziałać ?

Co to jest uzależnienie ? Jeżeli konkretne zachowanie staje się najistotniejsze w życiu człowieka i dominuje w jego myśleniu, uczuciach oraz zachowaniu, a także pojawiają się szkody w związku z tym zachowaniem, a w chwili przerwania pożądanej aktywności pojawiają się objawy odstawienia: złość, gniew, agresywne zachowania itp., należy się nad tym zastanowić. Być może jest to już uzależnienie !!!

Co popycha dzieci do uzależnienia od komputera Trudności w braniu odpowiedzialności za własne działania. Poczucie bycia niekochanym, nieakceptowanym, brak bliskich relacji. Problemy z autorytetami, szczególnie rodzicami. Niskie poczucie własnej wartości. Wygrana, która pozwala uzyskać wysoki status wśród rówieśników. Przyjemność z rywalizacji i gier komputerowych, szukanie przyjemnego pobudzenia. Nieograniczony czas wolny lub brak organizacji czasu przeznaczonego na rozwój zainteresowań. Rodzice niespójni wychowawczo( brak komunikacji, ustalania granic).

Rodzaje zachowań związanych z nadużywaniem komputera Obsesyjne granie w gry komputerowe, zwłaszcza gry on-line. Ciągłe porządkowanie informacji na komputerze. Ciągła potrzeba rozbudowania komputera, aby był szybszy, lepszy, wydajniejszy. Oglądanie, kopiowanie. Relacje internetowe – zawieranie przyjaźni (przez IRC, czaty, kawiarenki internetowe, grupy dyskusyjne). Hazard on- line. Zakupy w sieci. Ściąganie z internetu filmów, programów, muzyki. Te czynności pochłaniają zbyt dużo czasu i stanowią jedyny sposób radzenia sobie z problemami lub ucieczkę od nich.

Które dziecko jest najbardziej zagrożone uzależnieniem Najmłodsze – bo cały czas się rozwija, dojrzewają jego funkcje słuchowe, wzrokowe, kinestetyczno – ruchowe. Dziecku w klasie I- III trudno jeszcze oddzielić co dobre a co złe, emocjonalnie nie jest gotowe na określone treści pojawiające się zwłaszcza w internecie. Dziecko sfrustrowane , zagubione w świecie dorosłych, szukające własnych granic i potrzebujące dowartościowania. Osoba z problemami emocjonalnymi, wycofana, nieśmiała izolująca się społecznie. W świecie wirtualnym może czuć się bezpieczne, ponieważ nikt nie dostrzega jej słabości. Osoba traktująca komputer jako ucieczkę od rzeczywistości , która wydaje się szara , monotonna, w której nic ciekawego się nie dzieje. Naśladujące zachowanie rodzica/ rodziców.

Jak się rozwija uzależnienie ? Etap zaangażowania - dziecko przeżywa intensywne fascynacje, odkrywa wpływ przebywania przed komputerem na nastrój , mam zły dzień to sobie zagram, z kimś porozmawiam i samopoczucie wróci. Etap zastępowania - na tym poziomie dziecko zaczyna zastępować uczucia tym co robi w komputerze. Gdy czuje się poirytowany, smutny , niezrozumiany, szuka rozwiązań w sieci . Chce w ten sposób poczuć ulgę i w tym okresie centrum życia to kontakt z komputerem ( wielogodzinne bezsensowne przeglądanie stron, ofert aukcji). Etap ucieczki - im bardziej komputer staje się ważny tym bardziej dziecko doświadcza jego brak kiedy musi odejść od klawiatury. Otoczenie dostrzega brak kontaktu z daną osobą, objawy depresyjne, konflikty w rodzinie, ukrywanie faktów z komputerem. Aktywność komputerowa spełnia rolę,, protezy” dla poczucia własnej wartości .

Sygnały, które nakazują rodzicowi szukania pomocy Dziecko pragnie wyłącznie komputera, przeżywa dyskomfort fizyczny jeśli kontakt z komputerem jest niemożliwy. Narasta u dziecka niepokój , nastrój staje się zmienny ze skłonnością do irytacji, pojawiają się zachowania agresywne, problemy z koncentracją uwagi, bóle głowy, zaburzenia snu, inne zachowania np: bębnienie palcami imitujące korzystanie z klawiatury. Dzień planowany jest pod kątem możliwości bycia z komputerem. Ograniczony jest czas na alternatywne źródła przyjemności. Dziecko podejmuje kolejne nieudane próby kontrolowania, przerywania lub zaprzestania korzystania z internetu.

Jak reaguje rodzina, bliscy ? Zamykanie się dziecka w pokoju nie martwi, rodzice najczęściej tłumaczą dziecko zainteresowaniami informatyką, rozwojem czy okresem buntu. Z sondażu Centrum Badań Opinii Społecznej wynika, że badani rodzice uważają , że w 79 % ich dzieci wykorzystują internet do przygotowania się do lekcji i szukania informacji. Najczęściej bliscy przyjmują tłumaczenia sytuacji znikania za ekranem komputera. Rodzina podejmuje próby interwencji ale na zasadzie wymówek, usprawiedliwiania i obietnic. Kiedy wraca problem w rodzinie wzrastają pretensje, napięcie, pogarszają się relacje, dziecko specjalizuje się w kłamstwach.

Reakcja rodziców cd. Podejmowane są próby kontrolowania zachowań przez zabieranie sprzętu (klawiatury, kabli ), utrudnianie dostępu do komputera, przeglądanie komputera – zaostrza się tylko konflikt ! Często w odpowiedzi na bezradność wynikającą z braku zmiany, rodzice zaczynają szukać pomocy z zewnątrz. Często rodzice różnią się między sobą postawami w odniesieniu do norm i granic i w związku z tym dochodzi do przerzucania odpowiedzialności i winy za zaistniałą sytuację. Stosunkowo rzadko rodzice podejmują terapię dla całej rodziny bo to wstyd, brak wytrwałości itp..

Wspomaganie rodziny w uzależnieniu Praca nad przyznaniem się przed sobą do problemu. W przeciwieństwie do uzależnienia od alkoholu czy narkotyków nie jest konieczne zachowanie abstynencji od sieci. W terapii chodzi o przywrócenie kontroli nad zachowaniem , które powoduje przykre konsekwencje. Istotne jest szukanie innych sposobów na sytuacje kiedy ciągnie do komputera (w tym czasu i udziału rodzica). Nauczenie się rozpoznawania sygnałów ostrzegawczych aby lepiej radzić sobie z nawrotami problemu. Nauka zdrowego życia emocjonalnego (konstruktywnego rozpoznawania i wyrażania uczuć , radzenia sobie ze stresem).

Przydatne wskazówki jak zacząć, a nie recepta jak zlikwidować problem Sprawdzaj co zajmuje dziecku najwięcej czasu i od czego go najtrudniej oderwać (przeglądanie stron, gry, aukcje, rozmowy, poczta, fora). Wprowadź jasne reguły dotyczące czasu (ile dziennie z komputerem, po co ?.) Obserwuj dziecko pod kątem myśli i uczuć – rozmawiaj sensownie na temat co ciebie rodzica niepokoi i martwi. Gdy nie zauważasz zmian zgłoś się do specjalisty. Pamiętaj znacznie łatwiej jest nie wchodzić w uzależnienie niż z niego wyjść.

Bezpiecznie wychowywać z komputerem Komputer i programy filtrujące treści czyli blokujące nieodpowiednie informacje. Odwiedzaj z dzieckiem bezpieczne i sprawdzone strony. Fundacja Dzieci Niczyje stworzyła katalog bezpiecznych stron także z grami. Trzeba dziecku pokazać przestrzeń do zabawy w komputerze a nie kupić komputer, grę i zostawiać go systematycznie samego w pokoju na nieograniczony czas. Pokazać dziecku najmłodszemu jak zamyka się reklamy i dziwne obrazki. Zapoznać najmłodszych z projektem necio.pl (portalem sieciaki.pl dla dzieci 6-12 l). Rozmawiać na temat sieciuchów: czarnych charakterów : kradziej – pirat, bełkot, śmieciuch i kłamacz.

Najważniejsze Nie umieszczaj komputera w pokoju dziecka! Naucz swoje dziecko internetu, bezpieczeństwa on-line ! Zbuduj wraz z dzieckiem zasady korzystania z komutera, przestrzegaj ich codziennie! Kontroluj działania dziecka podczas korzystania z komputera w domu, u kolegi i centrach informatycznych! Ucz praw i obowiązków na temat zamieszczania informacji ( zdjęć, treści, filmów w internecie )!

Magdalena Piechota PPP w Dęblinie Styczeń 2013 Dziękuję za uwagę Magdalena Piechota PPP w Dęblinie Styczeń 2013