BIBLIOTEKA IMGW-PIB podstawowe informacje Przygotował Rafał Stepnowski

Początki Biblioteki IMGW sięgają roku 1919, kiedy rozpoczęto gromadzenie pierwszych zbiorów specjalistycznej literatury z zakresu meteorologii, hydrologii i gospodarki wodnej. Poza centralną biblioteką w Warszawie, oddziały Instytutu w Gdyni, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu i Katowicach prowadzą mniejsze filie, w których udostępniają księgozbiór dla pracowników Instytutu oraz innych czytelników. Biblioteka gromadzi zarówno publikacje najnowsze, jak też posiada w zbiorach wydawnictwa o historycznym znaczeniu, czy nawet tzw. białe kruku, jak chociażby pracę W. Kolberga Wisła, jej bieg, własności i spławność z 1861 r.

Na koniec 2014 roku biblioteka IMGW-PIB posiadała w zbiorach: - książki: woluminów - czasopisma: woluminów - rękopisy: 9511 woluminów - mikroformy: 303 woluminy - materiały audiowizualne: 163 woluminy - inne zbiory: 3316 woluminów Łącznie woluminy Użytkownikami zbiorów są głównie pracownicy naukowi, studenci i uczniowie. Obecnie czytelnia posiada 71 czytelników stałych, a średnia liczba odwiedzin czytelni w ciągu roku waha się od 350 do 400 osób.

W 2014 roku biblioteka wypożyczyła w sumie 608 pozycji, z czego 99 do wypożyczenia na zewnątrz – głównie do innych bibliotek krajowych. Biblioteka zapewnia stałą prenumeratę czasopism naukowych polskich i zagranicznych. Dzięki współpracy z Wirtualną Biblioteką Nauki, pracownicy Instytutu mają pełen dostęp do cyfrowych zasobów zawierających artykuły naukowe kilku najważniejszych wydawców na świecie, m.in. Elsevier i Springer oraz serii czasopism wydawanych przez American Meteorological Society. Ponadto pracownicy biblioteki organizują dostęp do międzynarodowych baz zawierających abstrakty i artykuły naukowe - Meteorological and Geoastrophysical Abstracts oraz Water Resources Abstracts Weather

W połowie lat 90-tych rozpoczęto prace nad przygotowaniem komputerowego katalogu bibliotecznego. Obecnie katalog ten jest obsługiwany przez oprogramowanie biblioteczne firmy Sokrates – SOWA 2. Katalog ten zawiera ok rekordów bibliograficznych, na który składają się: - katalog główny Biblioteki IMGW-PIB w Warszawie (zbiory od 1994 roku, retrokonwersja do 1988 roku) - katalog ZSWW 1,3 (książki i czasopisma wydane przez Instytut w latach ) - katalog ZSWW 2,4 (artykuły z czasopism wydawanych przez Instytut w latach ) - katalog biblioteki Oddziału Wrocław

Katalogi te dostępne są w intranecie oraz Internecie i na bieżąco uzupełniane. Obecne zaawansowanie aktualizacji katalogów ocenia się na ok. 26% ogólnej liczby zbiorów. Biblioteka posiada 5 komputerów bibliotecznych w tym 2 w czytelni, gdzie czytelnicy mają dostęp do gniazda internetowego i możliwość korzystania z Internetu bezprzewodowego, szerokopasmowego. Obecnie w bibliotece Ośrodka Głównego w Warszawie zatrudnione są dwie osoby, które odpowiadają za prawidłowe katalogowanie zbiorów, ich właściwe przechowywanie, selekcję i zakup nowości wydawniczych oraz prenumeratę. Ponadto prowadzą czytelnię oraz współpracują z bibliotekami krajowymi i zagranicznymi.

ZBIORY BIBLIOTECZNE digitalizacja

Podstawowym zagadnieniem przy digitalizacji zbiorów bibliotecznych jest ustalenie praw autorskich każdego dzieła oraz prawnych możliwości rozpowszechniania posiadanych zbiorów na innych polach eksploatacji. Księgozbiór biblioteki IMGW-PIB można podzielić z punktu widzenia praw autorskich na 3 kategorie: - dzieła należące do tzw. domeny publicznej - a więc takie których autorzy zmarli, a od ich śmierci minęło co najmniej 70 lat, - publikacje wydane przez Instytut, których autorami są obecni bądź byli pracownicy, a dzieło powstało w wyniku realizowania przez autorów obowiązków służbowych - publikacje wydane przez inne wydawnictwa, zakupione lub otrzymane w darach przez IMGW-PIB

Digitalizacja dzieł z tzw. domeny publicznej wymaga szczegółowej analizy i długich oraz trudnych poszukiwań informacji o autorach lub żyjących spadkobiercach. Ustalenie tych faktów wraz z uzyskaniem zgód żyjących spadkobierców na rozpowszechnianie danego dzieła jest kluczowe dla digitalizacji zbiorów wydanych przed 1945 rokiem Digitalizacja wydawnictw własnych jest możliwa tam gdzie autorami byli tylko i wyłącznie pracownicy Instytut. Dla publikacji, których współautorami były osoby spoza Instytutu, konieczne jest uzyskanie zgód autorów na rozpowszechnianie ich dzieła. Digitalizacja publikacji wydanych przez inne wydawnictwa wymaga uzyskania licencji oraz wiąże się z pewnymi kosztami, które należy ponieść na rzecz licencjodawcy.

ETAPY DIGITALIZACJI ZBIORÓW 1. Przygotowanie katalogu zbiorów bibliotecznych przeznaczonych do digitalizacji 2. Ustalenie praw autorskich i możliwości rozpowszechniania dzieła na innych polach eksploatacji – aktualizacja zbioru przeznaczonego do digitalizacji 3. Digitalizacja zbiorów – skanowanie, podstawowa obróbka graficzna i zapis materiału na dyskach zewnętrznych 4. Szczegółowa obróbka graficzna skanów pod kątem ich jakości 5. OCR-owanie zdigitalizowanego materiału, czyli rozpoznanie znaków i tekstu w rastrowym pliku graficznym 6. Przegląd materiału po OCR w celu wyłapania błędów i ich korekta

ETAPY DIGITALIZACJI ZBIORÓW 7. Opracowanie metadanych opisujących zdigitalizowany materiał, zgodnie z obowiązującymi normami oraz dedykowanym repozytorium 8. Umieszczenie plików „matek” na serwerach Repozytorium i ich udostępnienie w serwisie internetowym biblioteki cyfrowej

CO CHCEMY DIGITALIZOWAĆ? Staroduki i książki z XIX wieku: publikacji - 54 tys. stron skanów - 53 strony w kolorze - ponad 1600 stron wkładek

CO CHCEMY DIGITALIZOWAĆ? Staroduki i książki z XIX wieku: - publikacje w języku polskim, francuskim, rosyjskim, angielskim i niemieckim - w wielu przypadkach zastosowano czcionki typu gotyk

CO CHCEMY DIGITALIZOWAĆ? Staroduki i książki z XIX wieku: - część zbiorów to książki z XVIII wieku, które prawdopodobnie są jedynymi egzemplarzami w Polsce dla publikacji niezbędne będzie ustalenie praw autorskich, czy dzieła objęte są zasadą tzw. domeny publicznej?

CO CHCEMY DIGITALIZOWAĆ? Wydawnictwa książkowe IMGW z XX i XXI wieku, których autorami są byli i obecni pracownicy Instytutu: publikacji - 36 tys. stron skanów - 8 tys. stron w kolorze Instytut posiada prawa do upowszechniania Wydawnictwa książkowe IMGW z XX i XXI wieku, wieloautorskie, z autorami niebędącymi pracownikami Instytutu: publikacji - 50 tys. stron skanów - 6 tys. stron w kolorzekonieczne uzyskanie zgód autorów na digitalizację

CO CHCEMY DIGITALIZOWAĆ? Wydawnictwa periodyczne IMGW z XX i XXI wieku: Wiadomości IMGW wydawane od 1978 r numerów artykułów - 11,5 tys. stron skanów - autorami artykułów są w głównej mierze pracownicy Instytutu, w przypadku autorów innych jednostek konieczne będzie uzyskanie zgody autora na digitalizację

CO CHCEMY DIGITALIZOWAĆ? Wydawnictwa periodyczne IMGW z XX i XXI wieku: Seria Materiały Badawcze wydawane od 1971 r. - 7 tytułów serii numerów artykułów - 11,3 tys. stron skanów - ponad 800 stron w kolorze - autorami artykułów są w głównej mierze pracownicy Instytutu, w przypadku autorów innych jednostek konieczne będzie uzyskanie zgody autora na digitalizację

CO CHCEMY DIGITALIZOWAĆ? Niemieckie wydanie z 1906 r. atlasu przedstawiającego granice zalewowe w dorzeczu Odry: - format A0 - mapy w kolorze, opisane czcionką gotyk - 21 arkuszy mapowych - mapa powstała na zlecenie prezydenta prowincji Schleizen, brak informacji o autorach, konieczne ustalenie praw autorskich

CO CHCEMY DIGITALIZOWAĆ? W sumie digitalizacja zbiorów objęłaby: pozycji książkowych zwartych i periodycznych, o łącznej liczbie stron ok , dla których zakłada się uzyskanie pełnych praw do rozpowszechniania pozycji książkowych zwartych, o łącznej liczbie stron ok , dla których niezbędne jest ustalenie praw autorskich i majątkowych oraz uzyskanie stosownych pozwoleń lub prawnych gwarancji

BIBLIOTEKA IMGW-PIB Dziękuję za uwagę Rafał Stepnowski Dział Nauki