Gimnastyka buzi i języka Przegląd ćwiczeń logopedycznych Gimnastyka buzi i języka

Przyczyny powstawania wad wymowy Zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego: nieprawidłowa budowa języka; krótkie wędzidełko podjęzykowe; nieprawidłowa budowa podniebienia: rozszczepy; nieprawidłowy zgryz: przodozgryz, tyłozgryz, zgryz otwarty; przerost trzeciego migdałka; polipy; skrzywienie przegrody nosowej. Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy, czyli: niska sprawność języka, warg; zakłócona praca więzadeł głosowych; nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego; brak pionizacji języka. Nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu: zaburzenie analizy i syntezy słuchowej; wybiórcze upośledzenie słuchu; obniżenie słyszalności; zaburzenie słuchu fonematycznego.

Przyczyny powstawania wad wymowy Niesprzyjające czynniki społeczne: nieprawidłowe wzorce wymowy; nieprawidłowa atmosfera, styl wychowania i postawy rodziców; brak stymulacji rozwoju mowy. Nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. Opóźniony rozwój psychomotoryczny ( dyslalia rozwojowa) i emocjonalny dziecka.

WADY WYMOWY Najczęściej spotykane wady wymowy u dzieci to zaburzenia artykulacji określane mianem dyslalii. Do dyslalii zaliczamy: sygmatyzm – nieprawidłowa realizacja głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź; rotacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski r; kappacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski k; gammacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski g; lambdacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski l; betacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski b; ubezdźwięcznienie – nieumiejętność realizowania głosek dźwięcznych.

Ćwiczenia logopedyczne Ćwiczenia oddechowe Ćwiczenia fonacyjne Ćwiczenia artykulacyjne Ćwiczenia sprawności narządów mowy ( usprawniające motorykę i kinestezję narządów artykulacyjnych) Ćwiczenia autokontroli słuchowej Ćwiczenia słuchu fonematycznego

Ćwiczenia oddechowe Szereg ćwiczeń, zabaw, kształcące czynności oddechowe. Ich celem jest pogłębienie oddechu, wydłużenie fazy wydechowej, rozruszanie przepony i usuwanie nadmiernego napięcia mięśniowego.

Ćwiczenia fonacyjne Ćwiczenia głosowe mają na celu doskonalenie umiejętności kierowania własnym głosem i ochronę aparatu mowy przed nadmiernym obciążeniem. naśladowanie śmiechu różnych ludzi naśladowanie dźwięków wydawanych przez zwierzęta naśladowanie dźwięków instrumentów, naśladowanie dźwięków otoczenia, itp. Miau,miau…

Ćwiczenia sprawności narządów mowy Ćwiczenia usprawniające narządy mowy, są ćwiczeniami których głównym celem jest podniesienie sprawności ruchowej narządów mowy: języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy. Ćwiczenia artykulacyjne pozwalają wyrobić świadomość i celowość określonych ruchów oraz wypracowują czucie danego ruchu oraz położenia poszczególnych narządów mowy (kinestezja artykulacyjna) niezbędnych do poprawnej realizacji wszystkich głosek.

Podstawowe ćwiczenia artykulacyjne Artykulacja powstaje wskutek ruchów warg, języka, żuchwy i podniebienia miękkiego. Zatem ćwiczenia artykulacyjne to szereg ćwiczeń służących do wypracowania wyrazistej artykulacji głosek (samogłosek i spółgłosek). Ćwiczenia zwiększające aktywność i ruchomość języka:  wysuwanie i cofanie języka, przenoszenie języka od kącika do kącika warg, oblizywanie dolnej i górnej wargi, liczenie językiem ząbków górnych i dolnych – buzia szeroko otwarta, kląskanie, itp. Ćwiczenia warg: napinanie i rozluźnianie warg; parskanie; gwizdanie, wysyłanie całusków, nadymanie policzków, masaż warg zębami; zakładanie wargi dolnej na górną, następnie odwrotnie. wyraźne wymawianie samogłosek.

Podstawowe ćwiczenia artykulacyjne Ćwiczenia żuchwy: opuszczanie i unoszenia dolnej szczęki, ruchy szczęki dolnej w prawo i w lewo przy wargach rozchylonych i zamkniętych, wysuwanie i cofanie żuchwy. Ćwiczenia podniebienia miękkiego: ziewanie z opuszczoną nisko dolną szczęką, kaszlenie z wysuniętym za zewnątrz językiem, chrapanie na wdechu i wydechu, wymawianie głosek [k] i [g] z samogłoskami np. ka, ko, ku, ke, ky, ga, go, gu, ge gy …; przenoszenie skrawków papieru za pomocą słomki (wciąganie powietrza), itp.

Ćwiczenia autokontroli słuchowej Istotą tych ćwiczeń jest uświadomienie różnic w wymówieniach prawidłowych i nieprawidłowych danej głoski. Ćwiczenia te przyspieszają efekty terapii logopedycznej. Zdarza się, że są wystarczające do uzyskania prawidłowej artykulacji. W realizacji tego zadania należy wykorzystywać magnetofon w celu nagrywania i porównywania mowy pacjenta i logopedy.

Ćwiczenia słuchu fonematycznego Zaburzenia słuchu fonemowego utrudniają lub uniemożliwiają odbiór mowy, zaburzają prawidłowy rozwój wymowy dziecka lub wywołują zaburzenia wymowy już ukształtowanej, utrudniają nabycie umiejętności pisania lub zaburzają tę umiejętność już przyswojoną. Celem ćwiczeń jest kształcenie umiejętności różnicowania i identyfikowania dźwięków mowy ludzkiej, a także dokonywania ich analizy i syntezy. 

Ćwiczenia słuchu fonematycznego Wykorzystuje się do tego materiał językowy zawierający pary głosek, sylab opozycyjnych ( np. opozycja pod względem dźwięczności: pa-ba, ta-da, sa-za) i wyrazów zbliżonych brzmieniowo, różniących się między sobą tylko jedna głoską (tzw. paronimy, np. półka- bułka, budy-buty, Tomek-domek, nosze-noże, kury- góry).  Celem tych ćwiczeń jest poprzez wielokrotne wymówienie i wysłuchanie prawidłowego wzorca doprowadzenie do uświadomienia sobie przez pacjenta różnic pomiędzy głoskami, wyrazami.

PROFILAKTYKA W ZAKRESIE ROZWOJU MOWY - najważniejsze zalecenia: Wypowiedzi osób najbliższych powinny być poprawne. Do dziecka należy mówić powoli, wyraźnie. Należy unikać spieszczeń i zdrobnień, ponieważ często są one trudniejsze do wypowiedzenia, np. dom – domeczek. Dziecko od najmłodszych lat powinno jeść( samodzielnie gryźć) jak najwięcej twardych pokarmów(np. jabłko, marchewka),ponieważ czynność ta usprawnia mięśnie aparatu artykulacyjnego, które odpowiednio stymulowane, sprzyjają prawidłowemu rozwojowi mowy. Nie należy gasić naturalnej skłonności dziecka do mówienia, lecz słuchać uważnie wypowiedzi, zadawać dodatkowe pytania, co przyczyni się do korzystnego rozwoju mowy.

PROFILAKTYKA W ZAKRESIE ROZWOJU MOWY - najważniejsze zalecenia: Dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia. W przypadku, gdy brak takiej reakcji, można podejrzewać niedosłuch. Dlatego też powinno się co jakiś czas kontrolować stan słuchu dziecka, ponieważ im wcześniej wykryje się niedosłuch i zaopatrzy dziecko w aparaty słuchowe, tym szybciej nauczy się ono mowy. Dziecko głuche nie nauczy się mowy, bo najpierw słyszymy, a dopiero później mówimy. Nie należy zaniedbywać chorób uszu, ponieważ mogą one powodować niedosłuch, jeśli nie są leczone.

PROFILAKTYKA W ZAKRESIE ROZWOJU MOWY - najważniejsze zalecenia: Nie wolno poprawiać wymowy dziecka, żądać, by kilkakrotnie powtarzało dane słowo, zawstydzać, karać za wadliwą wymowę. Hamuje to chęć do mówienia. Wskazane jest częste opowiadanie dziecku bajek, wspólne czytanie i rozmawianie na ich temat. Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy( m. in. wady zgryzu), konieczne jest zapewnienie opieki lekarza specjalisty, gdyż wady te są przyczyną zaburzeń mowy.

PROFILAKTYKA W ZAKRESIE ROZWOJU MOWY - najważniejsze zalecenia: Nie należy wymagać zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko mające zazwyczaj jeszcze zbyt mało sprawne narządy artykulacyjne, niedostatecznie różnicuje słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać, wymawiać nieprawidłowo. W ten sposób tworzymy u dziecka błędne nawyki artykulacyjne, trudne do usunięcia. Jeśli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, należy zasięgnąć porady logopedy.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Ewelina Libront KONIEC DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Ewelina Libront