Podatki samorządowe Zob. M. Burzec, Podatki samorządowe, w: Prawo podatkowe, red. P. Smoleń, W. Wójtowicz, Warszawa 2015, s.431-483

Opodatkowanie nieruchomości Jedną z najstarszych form opodatkowania majątku są podatki nakładane na nieruchomości. Początkowo w Europie pojawiały się proste konstrukcje podatków, które obciążały zabudowania lub grunty. Wiązało się to z powszechną koncepcją utożsamiającą bogactwo z posiadaniem nieruchomości.

Opodatkowanie nieruchomości We współczesnych systemach podatkowych państw europejskich przedmiotem opodatkowania są nieruchomości miejskie oraz wiejskie (grunty i budynki). Zdarza się jednak, że opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają różnego rodzaju urządzenia lub konstrukcje naziemne lub podziemne ściśle związane z gruntem (np. rurociągi, wyrobiska górnicze, wiaty, płatne tunele, autostrady i płatne drogi, podziemna infrastruktura telekomunikacyjna)

W Europie wyróżnia się dwa systemy opodatkowania nieruchomości system, w którym podstawę opodatkowania stanowi powierzchnia nieruchomości system, w którym podstawa opodatkowania bazuje na wartości katastralnej ustalonej w katastrze nieruchomości

Wartość katastralna Wartość katastralna może być wyrażona za pomocą rzeczywistej wartości nieruchomości. Wówczas przy jej ustaleniu istotne są takie czynniki, jak: położenie nieruchomości oraz przydatność gruntów w celu prowadzenia określonej produkcji czy też hipotetyczna cena, jaką można uzyskać w przypadku ewentualnej sprzedaży nieruchomości. Wartość katastralna może być wyrażona także wartością czynszową nieruchomości. Najczęściej rozumie się przez nią prawdopodobny przeciętny dochód, który można uzyskać z tytułu wynajęcia nieruchomości

Opodatkowanie nieruchomości w Polsce W Polsce nieruchomości mogą być opodatkowane jednym z trzech podatków. Są to: podatek od nieruchomości, podatek rolny oraz podatek leśny

Podatek od nieruchomości Regulacje prawne odnoszące się do podatku od nieruchomości zostały zwarte w ustawie z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t. j. Dz. U. z 2014 r. poz. 849 ze zm.) Podatek od nieruchomości można zakwalifikować jako realny podatek majątkowy, a więc taki, który bezpośrednio ingeruje w masę majątkową podatnika

Podmiot opodatkowania Podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej, które spełniają określone w ustawie warunki. 

Podmioty te, aby mogły zostać uznane za podatników, muszą być: właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych (o ile nie znajdują się one w posiadaniu samoistnym, wówczas obowiązek podatkowy ciąży na posiadaczu samoistnym); posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych; użytkownikami wieczystymi gruntów;

Podmioty te, aby mogły zostać uznane za podatników, muszą być (c.d.): posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych, które stanowią własność jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa, jeżeli ich posiadanie: – wynika z umowy zawartej z właścicielem, z Agencją Nieruchomości Rolnej lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości; – jest bez tytułu prawnego, chyba że przedmiot opodatkowania wchodzi w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub znajduje się w zarządzie Lasów Państwowych – wówczas podatnikami są jednostki organizacyjne Agencji Nieruchomości Rolnej lub Lasów Państwowych, faktycznie władające nieruchomościami lub obiektami budowlanymi. 

Współwłasność a obowiązek podatkowy W sytuacji, gdy nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, obowiązek podatkowy w takim przypadku ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach Taka nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi odrębny przedmiot opodatkowania.

Przedmiot opodatkowania Przedmiotem opodatkowania w podatku od nieruchomości są następujące nieruchomości lub obiekty budowlane: grunty; budynki lub ich części; budowle lub ich części, które związane są z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Podatkowi od nieruchomości nie podlegają: użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych oraz lasy, o ile nie są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej.   Użytki rolne i lasy zostały wyłączone z opodatkowania, gdyż stanowią one odpowiednio przedmiot opodatkowania w podatku rolnym oraz leśnym.

Wyłączone z opodatkowania podatkiem od nieruchomości zostały także: grunty zajęte pod pasy drogowe dróg publicznych; grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i kanałami żeglownymi (z wyjątkiem jezior oraz gruntów zajętych na zbiorniki retencyjne lub elektrownie wodne); grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi; nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów jednostek samorządu terytorialnego, w tym urzędów gmin, starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich.

Wyłączenia z zakresu opodatkowania (c.d.) Pod warunkiem wzajemności wyłączone z opodatkowania są także nieruchomości będące własnością państw obcych lub organizacji międzynarodowych albo przekazane im w użytkowanie wieczyste, przeznaczone na siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych misji korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych.

Zwolnienia w podatku od nieruchomości W ustawie o podatkach i opłatach lokalnych znalazł się szeroki katalog zwolnień, które mają charakter przedmiotowy jak i podmiotowy. Zwolnione z podatku od nieruchomości są m.in.: budowle wchodzące w skład infrastruktury kolejowej oraz zajęte pod nie grunty, o ile spełniają określone w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych warunki; budowle infrastruktury portowej, budowle infrastruktury zapewniającej dostęp do portów i przystani morskich oraz zajęte pod nie grunty; budynki, budowle i zajęte pod nie grunty na obszarze części lotniczych lotnisk użytku publicznego; nieruchomości lub ich części zajęte na prowadzenie nieodpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego.

Podstawa opodatkowania Podstawa opodatkowania w podatku od nieruchomości została uzależniona od rodzaju przedmiotu, który podlega opodatkowaniu. Podstawą opodatkowania może być: dla gruntów – powierzchnia wyrażona w metrach kwadratowych lub hektarach (dla gruntów pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrownie wodne), wynikająca z ewidencji gruntów i budynków; dla budynków lub ich części – powierzchnia użytkowa wyrażona w metrach kwadratowych; dla budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – wartość amortyzacyjna.

Stawki podatkowe W konstrukcji podatku od nieruchomości przewidziane zostały dwa rodzaje stawek podatkowych: procentowe i kwotowe. Dla budowli stawka podatkowa określona została procentowo (2% wartości). Dla gruntów oraz budynków lub ich części stawki zostały określone kwotowo. Stawki kwotowe zostały zróżnicowane ze względu na sposób użycia przedmiotu opodatkowania. Najwyższe stawki przewidziano dla gruntów i budynków lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Kompetencje rady gminy w zakresie określania stawek podatku Do rady gminy należy określenie, w drodze uchwały, wysokości stawek kwotowych. Ich wysokość nie może jednak przekroczyć wskazanych w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych górnych granic. Przy określaniu wysokości stawek rada gminy może różnicować ich wysokość, kierując się m.in. takimi kryteriami, jak: lokalizacja, rodzaj prowadzonej działalności, rodzaj zabudowy, przeznaczenie i sposób wykorzystywania gruntu, stan techniczny czy też wiek budynków.

Tryb i warunki płatności Tryb i warunki płatności podatku od nieruchomości zostały uzależnione od rodzaju podatnika zobowiązanego do uiszczenia tej daniny publicznej W stosunku do osób fizycznych zobowiązanie podatkowe w podatku od nieruchomości powstaje z chwilą doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Wcześniej osoby takie zobowiązane są do złożenia właściwemu organowi podatkowemu informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych, Wysokość podatku ustala wójt, burmistrz, prezydent właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości lub obiektu budowlanego. Podatek płatny jest w czterech ratach proporcjonalnych w terminach: do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.

W stosunku do innych podmiotów niż osoby fizyczne zobowiązanie podatkowe w podatku od nieruchomości powstaje z mocy prawa. osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki niemające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Agencji Nieruchomości Rolnej, a także jednostki organizacyjne Lasów Państwowych zobowiązane są: składać, w terminie do dnia 31 stycznia, organowi podatkowemu, właściwemu ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania, deklaracje na podatek od nieruchomości na dany rok podatkowy; wpłacać w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego obliczony w deklaracji podatek od nieruchomości na rachunek budżetu właściwej gminy, za poszczególne miesiące, do 15. dnia każdego miesiąca, a za styczeń – do dnia 31 stycznia.

Inkasent rada gminy, w drodze uchwały, może zarządzić pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych za pomocą inkasenta