Demokracja… i jej okolice

„Kiedy mówimy o demokracji nic nie wywołuje większego zamętu jak prosty fakt, że słowo >>demokracja<< odnosi się zarówno do ideału jak i do rzeczywistości” Robert A. Dahl

„Minimalny warunek demokracji” wg Norberto Bobbio Niekwestionowane prawo obywateli do bezpośredniego lub pośredniego wypływania na treść polityki państwa i podejmowane przez sprawujących władzę decyzję

Demokracja demos (lud) + kratos (rządy) δημοκρατία (demokratia) δημος (demos) +κρατειν (kratein),

Historia demokracji... Republika Rzymska 509 r.p.n.e.- (senat- ojcowie 100 rodzin i „lud Rzymski”(ok. 300) Althing- parlament Islandii 930 r.n.e. (39-55 członków) thingi - zgromadzenia ludowe w państwach skandynawskich (np. Thing wszystkich Szwedów - corocznie w Uppsali na przełomie lutego i marca)

Historia demokracji... tuatha - średniowieczna Irlandia- właściciele ziemscy i mistrzowie rzemieślniczy (decyzje o wojnie i pokoju, podatkach, zatwierdzanie nowego króla). Republiki miejskie w średniowiecznych Włoszech - Wenecja i Florencja (choć w istocie bardziej chyba oligarchie niż demokracje) wiece - legislatura i najwyższa władza sądownicza w państwach słowiańskich (przekształcone m.in. w polski sejm w roku 1182)

Pojęcie demokracji Tomasz Mann: jeżeli dwoje mówi o demokracji to na pewno myślą o czymś różnym

„aby ten naród, pod okiem Boga odrodził się w wolności i aby rząd ludu, przez lud i dla ludu, nie znikł z powierzchni ziemi” Abraham Lincoln, Adres gettysburski

Demokracja antyczna Termin stworzony w starożytnych Atenach w 5 wieku p.n.e. Rządy większości (głosuje jednak tylko ok 1/4-1/6 populacji - wolni obywatele płci męskiej po ukończeniu 20 roku życia ) Demokracja bezpośrednia (zgromadzenie, ekklesia) Graphe Paranomon przepis (też ustalony przez zgromadzenie), który nie pozwalał na przyjęcie prawa sprzecznego z innym prawem Sposób głosowania Głosowano w miejscach publicznych przez podniesienie rąk, również przez podział fizyczny („wszyscy za idą na prawo”) czasem na piśmie lub przez wrzucenie kamienia

Demokracja szlachecka System polityczny Rzeczypospolitej w XV i XVI wieku. Wolna elekcja Szlachta miała prawo głosowania i decydowania o sprawach państwa, Przykład tolerancji i formalnej równości praw w łonie samego stanu szlacheckiego, (ewenement na skalę europejską) Demokracja pośrednia sejmiki ziemskie i sejm walny; instrukcje sejmikowe

Demokracja burżuazyjna Po rewolucja burżuazyjnych w Europie zachodniej rozwinęła się w drugiej połowie XIX, po obaleniu ustroju feudalnego Zapewniała podstawowe wolności demokratyczne oraz przestrzeganie praworządności i równości obywateli wobec prawa. Instytucje: konstytucja parlament system przedstawicielski,

Demokracja socjalistyczna - demokracja ludowa czyli „ludowe rządy ludu” państwa Europy wschodniej (zależne od ZSRR) dyktatury partii komunistycznej przy pozorach formalnej demokracji parlamentarnej oficjalnie władza należała do „ludu pracującego miast i wsi” jako suwerena, ale w rzeczywistości rządziła partia

„trzy fale demokratyzacji” Samuela Huntingtona I Fala 1828-1926 (odwrót 1922-1942) Efekt rewolucji amerykańskiej i francuskiej. Odwrót: Mussolini, Hitler, zamachy w Polsce, Portugalii i Grecji. II fala 1943-1962 (odwrót 1958-1975) Okupacja Niemiec, Włoch, Austrii, Japonii Dekolonizacja Malezji, Indonezji, Indii. Odwrót pucz w Pakistanie 1958 Ameryka Łac. zamachy stanu 1962 Peru III fala 1974- 25 IV 1974 rewolucja goździków w Portugalii, śmierć gen. Franco, koniec lat 70 -demokratyzacja Ameryki Pd, rozpad bloku radzieckiego

Koncepcja „końca historii” Francis Fukuyama Dlaczego demokratyzacja: Spadek legitymizacji reżimów autorytarnych (nacjonalizm, religia, wiarygodny wróg) Rozwój ekonomiczny Zmiany religijne Nowa polityka podmiotów zewnętrznych Efekt lawiny

Freedom House założona w 1941 przez Wendella Wilkiego i Eleanorę Roosevelt organizacja, określająca się jako "pozapartyjna organizacja non-profit", która jest "wyraźnym głosem na rzecz demokracji i wolności na całym świecie". Każdemu państwu przyznawana jest (osobno w dziedzinie praw politycznych i osobno w zakresie wolności obywatelskich) ocena w skali od 1 do 7, gdzie jeden oznacza najwyższy poziom wolności, a siedem najniższy. Polska: prawa polityczne: 1 wolności obywatelskie: 1

Liczba państw wolnych 1922 - 64 1990 - 129

Demokracja... Demokracja ateńska = demokracja uczestnicząca (bezpośrednia) Obecnie ta forma przetrwała głównie w instytucji referendum (instytucja kosztowna, powoduje tez zjawisko „zmęczenia wyborcy”) Przykład: Szwajcaria

Demokracja współcześnie wybór władzy w drodze wolnych i uczciwych wyborów możliwością kandydowania do ciał tworzących władzę przez wszystkich obywateli rządy prawa i jawność stanowienia prawa prawa człowieka

Współczesne demokracje przedstawicielskie (argumenty przeciw) Niereprezentatywne (więcej mężczyzn, bogatsi, lepiej wykształceni, częstsze określone profesje np. prawnicy) Konflikt interesów- interesy wybranych przedstawicieli nie musza korespondować z interesami wyborców Możliwość korumpowania przedstawicieli (w bezpośredniej taka możliwość nie występuje) Konieczność występowania partii politycznych- podatnych na korupcje i opierających swe działanie na niekoniecznie efektywnych kompromisach Koszty kampanii wyborczych w poważny sposób zaburzają neutralność przedstawicieli.

Czym jest demokracja? Demokracja to specyficzny system organizujący relacje między rządzącymi i rządzonymi. Nie istnieje jeden zespół instytucji, który decydowałby o demokratyczności ustroju. Występuje wiele typów demokracji

Demokracja Współczesna demokracja to ustrój, gdzie sprawujący władzę odpowiedzialni są na forum publicznym przed obywatelami, którzy działają za pośrednictwem obieranych przedstawicieli, współzawodniczących i współpracujących zarazem ze sobą

Definicja Josepha Schumpetera (proceduralna, opisowa) Demokracja „jest to układ instytucjonalny, w ramach którego podejmowane są decyzje polityczne, a który nadaje jednostkom władcze prerogatywy w drodze współzawodnictwa o głos obywateli”.

Giovanni Sartori Demokracja to system, w którym: nikt nie może sam siebie wybrać, nikt nie może powierzyć sobie władzy rzadzenia i, tym samym, nikt nie może przywłaszczyć sobie bezwarunkowej i nieograniczonej władzy”

Winston Churchill (1874-1965) "Stwierdzono, że demokracja jest najgorszą formą rządu, jeśli nie liczyć wszystkich innych form, których próbowano od czasu do czasu."

Definicja Roberta Dahla demokracja to unikalny proces zbiorowego podejmowania decyzji, w którym wszyscy mają być traktowani jako politycznie równi, (...) [zaś] żadna grupa nie jest na tyle bardziej kompetentna, aby pozwolić jej sprawować władzę nad całością

Demokracja nie może stać się tyranią większości

R. Dahl - demokratyczna transformacja Pierwsza demokratyczna transformacja przeprowadzona została w starożytnej Grecji (Ateny). Jest to przejście od koncepcji i praktyki rządów niewielu do koncepcji i praktyki rządów wielu obywateli. W owym czasie jedynym do pomyślenia miejscem takiej demokracji mogło być miasto-państwo. Rządy demokratyczne, określane jako republikańskie, sprawowane były także w starożytnym Rzymie, a po latach odrodziły się we włoskich średniowiecznych i renesansowych republikach miejskich.

R. Dahl - demokratyczna transformacja Druga transformacja to przejście od miasta-państwa do państwa narodowego. Koncepcja demokracji zostaje zastosowana tu na o wiele większą skalę. Wprowadzone zostają nowe instytucje polityczne: partie polityczne, parlamenty, kampanie wyborcze i referenda. Tak w dziewiętnastym i dwudziestym stuleciu narodziły się współczesne państwa demokratyczne.

R. Dahl - demokratyczna transformacja Wreszcie - trzecia demokracja, to dziś, na przełomie dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku, Przekształcenie państwa narodowego w... co? kiedy? Przejście to rozgrywa się na naszych oczach, jest jeszcze nie nazbyt dobrze poznane, więcej tu pytań i hipotez niż odpowiedzi. Dahl pyta tez - czy powinniśmy do owej trzeciej transformacji dążyć?

Robert Dahl – poliarchia Cechy nowoczesnej demokracji Wybieralni przedstawiciele Wolne, uczciwe i częste wybory Wolność słowa Wolność stowarzyszeń Wolny dostęp do różnorodnych informacji Inkluzywne obywatelstwo dodawano również cywilna kontrola nad wojskiem, czy też zabezpieczenie praw mniejszości

Demokracja jest dla polityki tym, czym koło dla mechaniki, >>zero<< dla matematyki, klucz sklepienia dla architektury. Jest najważniejszym odkryciem, pozwalającym wprowadzać stopniowe zmiany społeczne.

Totalitaryzm Zdegenerowana forma demokracji parlamentarnej Władza w rękach wąskiej elity Monopol informacyjny Indoktrynacja Terror tajnych służb

Totalitaryzm... Hannah Arendt (1906-1975) Korzenie totalitaryzmu 1951 - zajmuje się transformacją klas w masy społeczne, rola propagandy w kontaktach z nietotalitarnym światem, terrorem jako zasadnicza formą tego typu rządu. - zwraca uwagę na role alienacji i samotności jako warunków totalnej dominacji państwa.

Totalitaryzm... Totalitarian Dictatorshipand Autocracy (1956) Zbigniew Brzeziński (1928-) i Carl Friedrich Totalitarian Dictatorshipand Autocracy (1956) totalitarna ideologia totalitarna partia kult jednostki, wodza aparat przymusu politycznego i represji gospodarka centralnie sterowana brak wolnych mediów, media w rękach władzy kontrola środków masowego przekazu militaryzacja, państwo policyjne

i to jest jedyną gwarancją ocalenia Totalitaryzm... Czesław Miłosz (1911-2004) Zniewolony umysł 1953 Obyczaj cywilizacji jest kruchy. Wystarczy nagła zmiana warunków, a ludzkość wraca do stanu pierwotnej dzikości. Podczas wielkich katastrof należy starać się żyć dobrze i to jest jedyną gwarancją ocalenia Ludzki gatunek jest nagi, obdarty z dobrych uczuć, które trwają, dopóki trwa obyczaj cywilizacji.

Totalitaryzm... Niemcy nazistowskie Związek Radziecki Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna Kampucza

Autorytaryzm... Juan J. Linz Autorytaryzm to system rządów, kładący nacisk na konieczność podporządkowania się jednostek władzy jednego przywódcy, obdarzonego (lub nie…) talentami przywódczymi i dyplomatycznymi, niezachwianą moralnością i zdecydowanym charakterem, oraz rozbudowaną wiedzą na temat procesów gospodarczych i demograficznych.

Autorytaryzm... Reżim autorytarny - elitarna grupa, używającą środków przymusu dla utrzymania władzy. W przeciwieństwie do reżimów totalitarnych nie wykazuje tendencji do ideologicznego usprawiedliwiania działań państwa dla kontroli wszelkich aspektów życia jednostki . Państwo na ogół ignoruje działania jednostek chyba, że zostaną one uznane za bezpośrednie wyzwanie dla państwa. Reżimy totalitarne są na ogół rewolucyjne i chcą zmienić podstawową strukturę społeczeństwa podczas gdy rządy autorytarne są na ogół konserwatywne.

Typy pośrednie... Democradura (z hiszp.)- nieliberalna demokracja przywódcy i ustawodawcy są wybierani przez ludzi ale są skorumpowani i nie respektują prawa (Kazachstan, Białoruś). centralizacja władzy (zanik trójpodziału) Rządy takie często wierzą że mogą zachowywać się w dowolny sposób tak długo jak utrzymują instytucje wyborów.

Typy pośrednie... Dictablanda- (z hiszp.) dyktatura, w której prawa człowieka są na ogół zachowywane. Termin użyto po raz pierwszy w Hiszpanii w roku 1930 kiedy gen. Damaso Berenguer zastąpił gen Miguela Primo de Rivera i ograniczył niektóre drastyczne regulacje poprzednika. Terminu używano również dla ostatnich lat rządów gen. Franco czy też rządów Partii Instytucjonalno- Rewolucyjnej w Meksyku

Deficyt demokracji? Dominacja indywidualizmu i osłabienie myślenia wspólnotowego, Uprawianie polityki w dużych społecznościach, Osłabienie państwa poprzez zjawiska globalizacji i integracji,

Demokracja deliberatywna? Joseph M. Bessette, Jürgen Habermas Zasadą demokracji jest dyskusja Nie jest to alternatywa dla istniejących modeli lecz ich uzupełnienie

Instytucje demokracji bezpośredniej Zgromadzenie ludowe Inicjatywa ludowa Referendum Plebiscyt Weto ludowe Recall Odwołanie orzeczenia Konsultacje ludowe