Agresja wśród dzieci i młodzieży opracował: Grzegorz Patałuch

Definicja Agresja- skłonność do ataku, trudność kontrolowania negatywnych popędów i impulsów skierowanych przeciwko innym ludziom, sytuacjom, poglądom. Zwykle powstaje jako bezpośredni lub odroczony skutek w sytuacji uniemożliwiającej działanie, a także jako wynik długotrwałej izolacji społecznej (np. w zakładach karnych), na skutek intoksykacji (zatrucia organizmu toksynami), presji psychicznej, zastraszenia, psycho- i fizjomanipulacji, pozbawienia snu, a nawet w wyniku błędów dietetycznych. Często współwystępuje w sytuacji grupowej jako działanie imitacyjne (naśladowcze), będące wyrazem dostosowania się do wymagań i zasad obowiązujących np. w grupie rówieśniczej, subkulturze (także patologicznej).

Przyczyny agresji przyczyny tkwiące w rodzinie, przyczyny istniejące w szkole, placówce wychowawczej, wpływ grupy rówieśniczej, wpływ mediów

Przyczyny tkwiące w rodzinie emocjonalne nastawienie do dziecka ze strony głównego opiekuna, najczęściej matki brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania sprawami dziecka, szczególnie w pierwszych latach jego życia, pobłażliwość i przyzwolenie na stosowanie agresji wobec innych osób, rówieśników, rodzeństwa i dorosłych brak jasnego przekazu, co jest dobre, a co jest złe, brak jasno wyznaczonych granic, co wolno, co nie wolno, stosowanie agresji przez rodziców, wymuszania posłuchu, posługiwanie się takimi "metodami wychowawczymi" jak bicie, szorstkie traktowanie czy ostre wybuchy gniewu - przemoc rodzi przemoc, wychowanie w duchu "dziecko nie ma głosu",

rozwiązywanie konfliktów domowymi metodami siłowymi, kryzysy rodzinne (kłótnie, rozwód), podwójny wzorzec zachowań, co innego się mówi, co innego się robi, gorący temperament samego dziecka, natychmiastowa reakcja na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne mało rozwinięta u dziecka samokontrola własnych emocji. Dzieci nie kontrolują swoich zachowań i reakcji emocjonalnych wywołanych strachem, lękiem, poczuciem winy lub krzywdy, używanie alkoholu i narkotyków, które powodują wzrost zachowań agresywnych ponieważ obniżają stopień kontroli i ograniczają właściwą ocenę sytuacji[5]

Przyczyny istniejące w szkole hałas, mała przestrzeń i ograniczona ruchliwość, czas spędzony głównie w sposób ukierunkowany, stała sytuacja oceny i narzucony z góry porządek, zbyt wiele sytuacji bez możliwości wyboru, wycofania się z pracy grupy, anonimowość uczniów, wychowanków i nauczycieli, wychowawców zbyt liczne klasy, grupy ogólny standard budynku, wystrój pomieszczeń (zbyt mało lub zbyt dużo bodźców), oświetlenie, otoczenie

Przyczyny istniejące w szkole- Przyczyny tkwiące w relacji nauczyciel - uczeń chłód emocjonalny nauczycieli w stosunku do uczniów, niewłaściwy sposób komunikowania się nauczyciela z uczniem (poniżanie, ośmieszanie, straszenie, podkreślanie władzy) oraz ucznia z nauczycielem, agresja i przemoc dorosłych na terenie szkoły, rozwiązywanie metodami siłowymi konfliktów dorośli - dzieci, relacje oparte tylko na wymaganiach bez nagradzania i wzmacniania pozytywnego zachowań dzieci.

Przyczyny istniejące w szkole- Przyczyny związane z procesem nauczania zbyt dużo wymagań bez uwzględnienia potencjału i możliwości, brak doceniania i podkreślania wysiłków dzieci, niesprawiedliwość w ocenianiu i traktowaniu uczniów, mało uwagi poświęconej rozładowaniu napięć, nuda i schematyczność podczas lekcji

Wpływ grupy rówieśniczej brak spójnych reakcji nauczycieli i rodziców na zachowanie agresywne w szkole, brak poczucia współodpowiedzialności u ucznia za życie szkoły brak konsekwencji i zgodności w egzekwowaniu przyjętych norm - brak wyraźnej dezaprobaty zachęca do powielania zachowań agresywnych. Dopuszczalność takich zachowań wynika czasami z przekonania o konieczności przejścia dzieci przez fazę bójek, które uważa się za korzystne z rozwojowego i wychowawczego punktu widzenia chęć zdobycia władzy i zapewnienia sobie satysfakcjonującej pozycji w grupie rówieśniczej

naśladują osobę w grupie, często sami są niepewni pozycji w grupie, chcą podobać się przywódcy grupy widzą, że uczeń agresywny nie traci swojej popularności, "silni, nieustraszeni i wytrzymali" są zazwyczaj przedmiotem podziwu, widzą, że uczeń agresywny nie spotyka się z negatywnymi konsekwencjami, w grupie rozmywa się odpowiedzialność, obniża się poziom krytycyzmu, autokontroli, nie działają hamulce moralne długotrwałe dokuczanie powoduje, że uczniowie zmieniają swój stosunek do ofiary, wydaje im się osobą mniej wartościową, maleje poczucie winy i wyrzuty sumienia

Wpływ mediów Przemoc w mediach prezentowana jest w skali nieproporcjonalnej do życia codziennego. Dzieje się tak często z powodów komercyjnych, gdyż dobrze się sprzedaje i przyciąga widownię, jest modna. Obecność aktów agresji i przemocy w filmach animowanych i grach komputerowych przeznaczonych nawet dla najmłodszych dzieci-przemoc staje się codziennością, a posiadanie "kilku żyć" jest dla niektórych zupełnie oczywiste. Wszechobecność powoduje między innymi obniżenie poziomu empatii.

Sposoby radzenia sobie z agresją

Budowanie więzi Jeśli mam dobry, osobisty kontakt z drugą osobą, trudniej mi zachować się wobec niej agresywnie. Anonimowość sprzyja agresji, a personalny kontakt zmniejsza częstotliwość zachowań agresywnych. Z tego założenia wynika więc potrzeba budowania więzi i to na kilku płaszczyznach.

Nakazy i zakazy Jest rzeczą oczywistą, że nakaz i zakaz są nieodzowne w życiu człowieka, lecz zbyt częste i dotyczące najbardziej elementarnych potrzeb dziecka prowadzą do niebezpiecznych następstw. Nakazy mają na celu bezpośrednie ukierunkowanie mającej nastąpić działalności dziecka zgodnie z życzeniami rodziców, a często wbrew woli dziecka Zakaz natomiast ma powstrzymać dziecko przed określonym działaniem. Oba te sposoby ingerowania w zachowanie dziecka wyrażone są krótką formą słowną. Jeśli obie formy stosowane będą z pozycji poszanowania godności i indywidualności drugiej strony oraz nie zastępują innych form kontaktu w mniejszym stopniu powodują występowanie zachowań agresywnych. Zbyt częste stosowanie nakazów i zakazów rodzi opór.

Rozładowanie napięć wysiłek fizyczny sport lub praca różnego rodzaju zawody (bieganie, gry zespołowe, zabawy ruchowe) walka i rywalizacja na określonych zasadach i w odpowiednich granicach (np. siłowanie się) ćwiczenia fizyczne (worek treningowy, podciąganie na drążku, siłownia itp.) prace w klasie i szkole (malowanie ogrodzenia, sprzątanie/odśnieżanie boiska, ścieranie tablicy, przynoszenie kredy itp.) napisanie o swojej złości lub jej narysowanie słuchanie muzyki wyrażanie złości za pomocą gry na instrumentach (np. odgrywanie scenek za pomocą muzyki) techniki relaksacyjne krótka gimnastyka podczas lekcji zabawy pozwalające na odreagowanie złości (np. wojna na papierowe kule)

Właściwa komunikacja Mówienie z pozycji „JA”, a nie z pozycji „TY” Ocena zachowań, a nie ludzi Aktywne słuchanie Sprzężenia zwrotne Prosty i zrozumiały język „Zachowania asertywne”

Schemat komunikatów typu „JA” JA [czuję się- konkretne uczucia, emocje] KIEDY TY [opis konkretnego zachowania, które wywołuje te emocje] PONIEWAŻ [dlaczego to zachowanie wywołało taką emocję, „co mi robi”] ewentualnie: I OCZEKUJĘ [propozycja wyjścia z sytuacji]

Komunikaty typu „JA” ćwiczenia Brat skasował Ci pliki na laptopie Pożyczyłeś koledze/ koleżance niewielką sumę pieniędzy, ale nie zwrócono Ci ich w terminie W czasie wycieczki szkolnej tempo marszu dyktowane przez Twojego kolegę jest zbyt szybkie. Kolega zbyt głośno gra na instrumencie, kiedy Ty za ścianą uczysz się.