Pracę wykonali: Kamil Chadaj Karolina Kochowicz Przykłady instrumentów pogodowych i katastroficznych – specyfikacja kontraktów za granicą, problemy ryzyka bazy i pokusy nadużycia. Pracę wykonali: Kamil Chadaj Karolina Kochowicz

Instrumenty pogodowe • Czynnikiem, który może mieć kluczowy wpływ na zysk jest pogoda. Ekonomiści szacują, że funkcjonowanie około 70% firm, w jakiś sposób uzależnione jest od uwarunkowań meteorologicznych. • W momencie gdy ubezpieczenia przestały być dostatecznie efektywną i skuteczną formą ochrony kapitału na rynkach finansowych pojawiły się pogodowe instrumenty pochodne (weather derivatives).

Zastosowanie • Derywat pogodowy jest instrumentem zarządzania ryzykiem pogodowym o charakterze niekatastroficznym. • Zabezpiecza przed wystąpieniem strat finansowych spowodowanych zmiennością warunków pogodowych. • Można ten instrument potraktować jako element zarządzania ryzykiem operacyjnym w sektorach gospodarki najbardziej narażonych na niepożądane zmiany meteorologiczne. • Te sektory to: energetyczny, biznes gastronomiczny, rolnictwo, budownictwo, transport, turystyka czy szeroko pojęta rozrywka.

Indeksy • Instrumenty pogodowe należą do dynamicznie rozwijającej się części rynku kapitałowego. Do ochrony przed nieodpowiednią pogodą doskonale nadają się finansowe instrumenty pochodne, czyli kontrakty, z których dochody (lub straty) zależą od wartości waloru podstawowego. Walorami podstawowymi kontraktów pogodowych są z reguły indeksy. • Indeks to skwantyfikowany obraz tworzony na podstawie obserwacji zmian meteorologicznych. Z grupy wielu instrumentów wyszczególnić należy dwa podstawowe:

Indeksy c.d. • Indeksy te zliczają sumę odchyleń średniej dziennej temperatury T od temperatury referencyjnej, przyjętej jako parametr umowy, w ciągu ustalonej liczby dni n. W USA najczęściej za temperaturę referencyjną przyjmuje się 65°F, w Europie odpowiednio 18°C – jest to temperatura uznawana za umowną granicę między okresem, w którym używa się klimatyzatorów a okresem grzewczym. Wartości indeksu przelicza się na płatności finansowe, przyjmując umowną ustaloną kwotę wypłaty za każdy punkt indeksowy. Im wyższe są odchylenia temperatur od temperatury referencyjnej, tym wyższe są także płatności. • Około 95% kontraktów finansowych na ryzyko pogodowe zawieranych obecnie jest opartych na temperaturze.

Rynek instrumentów pogodowych • Dla uczestników rynku instrumentów pochodnych pogodowych istnieje wiele sposobów zawarcia transakcji. • Powstają platformy takie jak TradeWeather.com, gdzie użytkownicy o każdej porze dnia, w każdej strefie czasowej, w każdym punkcie globu mają dostęp do tego rynku. Transakcje pomiędzy stroną kupującą i sprzedającą następują na zasadzie aukcyjnej. • Rynek oferuje szeroką gamę kontraktów, m.in. znane z rynków finansowych instrumenty pochodne, takie jak swap, collar, opcje kupna i sprzedaży (cap, floor), i inne.

Swap • Kontrakt swap polega na wymianie ryzyka przez dwie strony. Jedna ze stron zarabia, gdy dany indeks pogodowy plasuje się powyżej ustalonego poziomu, druga – gdy indeks jest poniżej tej wartości. W sytuacji zmiennych warunków pogody umowa powoduje stabilizację przepływów pieniężnych firmy, gdyż w czasie niekorzystnej pogody otrzymuje się płatności od drugiej strony kontraktu, natomiast w przypadku przeciwnym - dzieli się z nią zyskiem.

Collar • Umowa collar jest podobna do swap, różnica polega na braku płatności, gdy wartości indeksu fluktuują w określonym przedziale, przyjętym przez obie strony za obszar odpowiadający „normalnym” warunkom pogodowym. Czyli jeśli indeksem jest temperatura, a obszar „normalny” indeksu zawiera się w przedziale [15°C, 21°C], jedna ze stron odniesie korzyść przy temperaturach powyżej 21°C, a druga poniżej 15°C. Inną różnicą jest dodatkowa opłata (premium), która może wynikać z niesymetrycznego obszaru z brakiem płatności.

Cap i floor • Innymi umowami są cap i floor, czyli opcje kupna i sprzedaży. Strona kupująca płaci za kontrakt premię, wykorzystując go tylko w przypadku dla siebie korzystnym. Umowę cap wykorzystuje się, gdy indeks przekroczy ustaloną w umowie wartość, a floor, gdy indeks będzie się plasował poniżej tej wielkości.

Przykład… Kontrakt opcyjny na ryzyko pogodowe W zeszłym roku, sieć londyńskich winiarni Corney & Barrow podpisała umowę, która w zamian za określoną składkę (umowa typu floor) zapewniała jej wypłatę w dowolny czwartek i piątek latem, gdy temperatura nie sięgnęła 24°C. Im niższą notowano temperaturę, tym wyższy był benefit firmy. Dokładne sumy pozostają tajemnicą, ale mówi się o maksymalnej kwocie 15 tys. GBP wypłacanej w czasie chłodnych dni z limitem zagregowanym 100 tys. GBP. Był to prawdopodobnie pierwszy kontrakt pogodowy sprzedany w Wielkiej Brytanii poza sektorem energetycznym. Wszystko zaczęło się od tego, że Corney & Barrow analizując wpływy ze sprzedaży doszli do wniosku, że obroty były szczególnie wysokie w dniach, kiedy temperatura na zewnątrz przekraczała 24°C. Temperatura miała wpływ na utarg we wszystkie dni tygodnia, ale największy jej wpływ obserwowany był w czwartki i piątki.

Instrumenty katastroficzne • Na początku lat 90 –tych pojawiły się alternatywne metody przenoszenia ryzyka poza daną firmę ubezpieczeniową. Tym nowym narzędziem są tzw. katastroficzne instrumenty finansowe. Ich ojczyzną są Stany Zjednoczone, co jest jak najbardziej naturalne zważywszy, że kraj ten posiada najlepiej rozwinięte rynki finansowe oraz jest szczególnie narażony na różnego rodzaju katastrofy naturalne. • Za bezpośredni impuls, który dał podstawy do stworzenia pierwszych tego typu instrumentów uważa się huragan Andrew z 1992 r. a dokładnie wielomiliardowe straty, które spowodował.

Straty wynikające z katastroficznych zdarzeń pogodowych w Europie (w mld euro)

Sekurytyzacja ryzyk katastroficznych w 2004 roku

Instrumenty katastroficzne • Obligacje katastroficzne • Opcje katastroficzne • Futures katastroficzne • Swapy katastroficzne

Obligacje katastroficzne • Jednym z najbardziej rozpowszechnionych nowych metod zabezpieczenia firmy ubezpieczeniowej przed niewypłacalnością jest emisja obligacji katastroficznych. • Jest to instrument bezpośrednio powiązany z możliwością wystąpienia klęski, za której skutki odpowiada dany emitent. Polega to na tym, że gdy straty spowodowane katastrofą przekroczą pewien określony pułap, obligacja taka staje się bezwartościowa i emitent zostaje zwolniony z obowiązku jej spłacenia. W ten sposób potencjalny inwestor nabywa część ryzyka firmy ubezpieczeniowej, za co oczywiście jest wynagradzany odpowiednio wyższym oprocentowaniem. Dużą zaletą tego rozwiązania jest to, że firma w zasadzie od razu po wystąpieniu klęski dysponuje funduszami niezbędnymi do wypłaty odszkodowań.

Obligacje katastroficzne c.d. • Do czynników wzrostowych rynku tych papierów zaliczyć można: i) ograniczenia programów reasekuracyjnych w ostatnich latach, ii) wzrost zainteresowania inwestycjami w instrumenty bezpieczne, iii) rozwój funduszy hedgingowych, iv) konieczność dywersyfikacji inwestycji portfelowych, v) rosnące potrzeby kapitałowe rynku. • Kapitał obligacji katastroficznych (w skrócie CAT bonds) pod koniec 2006 roku wyniósł 8,5 mld USD.

Wartość transakcji CAT Bonds

Opcje katastroficzne • Opcje katastroficzne (CAT Options), które funkcjonowały w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych, a obecnie spotkać je można na Chicago Board of Trade oraz Bermuda Stock Exchange, dedykowanej specjalnie dla egzotycznych instrumentów finansowych. Należały do nich: CatE Put Options, polegające na nabyciu prawa do sprzedaży emisji akcji ubezpieczyciela, po określonej cenie, gdy wartość określonego indeksu osiągnie ustalony limit kombinacje call spread (w skrócie CAT Spread, od Catastrophe Spread) na indeksie EC loses.

Opcje katastroficzne c.d. • Budowane są na bazie indeksu mierzącego wartość strat w danym regionie kraju na określonym przedziale czasowym. W przypadku opcji notowanych na Chicago Board of Trade obliczany jest indeks PCS (Property Claim Services), gdzie wartość indeksu 10pkt. odpowiada stratom 1 mld. USD. Indeks ten jest obliczany przeważnie dla kwartalnych przedziałów czasowych, z wyjątkiem kilku regionów, których specyfika wymaga liczenia dla okresów rocznych (Kalifornia). Okresy te nazywane są okresami ekspozycji. Później następuje trwający od 6 do 12 miesięcy okres szacowania strat. Opcje są rozliczane dopiero na końcu tego drugiego okresu. • Opcje CAT można wykorzystywać przede wszystkim do bieżącego uzupełniania ewentualnych luk w programie reasekuracji. Mogą być również używane do geograficznej dywersyfikacji ryzyka poprzez jednoczesne wystawianie i kupowanie opcji na różne regiony.

Futures katastroficzne • W 1992 giełda Chicago Board of Trade rozpoczęła notowania katastrofalnych kontraktów futures ( Insurance Catastrophe Futures). Niestety po kilku latach, ze względu na małe zainteresowanie instrumentem i co za tym idzie niską płynność, notowania zostały zawieszone. • Katastrofalny futures jest kontraktem terminowym, dla którego instrumentem bazowym jest indeks mierzący wartość strat w danym regionie kraju na określonym przedziale czasowy (kwartał). Przepływ gotówki następuje pomiędzy stronami w zależności od relacji rzeczywistej wartości indeksu do wartości wykonania.

Futures katastroficzne c.d. • Najbardziej popularnym futures katastroficznym jest notowany na chicagowskim CBOT, wśród dwudziestu pozycji związanych z pogodą, kontrakt typu Hurricane. Są trzy rodzaje kontraktów: Hurricane Event – wystawiane są na konkretny huragan, który wszedł w konkretny region USA, Hurricane Seasonal – oparte na liczbie huraganów nawiedzających określony rejon USA w sezonie 1 lipca – 30 listopada, Hurricane Seasonal Maximum – oparte na wartości najsilniejszego huraganu, który nawiedził określony rejon USA w huraganowym sezonie.

Swapy katastroficzne • Swapy katastroficzne pojawiły się z dużą siłą na rynku od czasu uruchomienia w 1996 roku elektronicznego systemu Catastrophe Risk Exchange (CATEX). Jednostki tego kontraktu są standaryzowane w zależności od rodzaju i wielkości ekspozycji. • Podstawową jednostką jest 1 mln USD ryzyka, które jest różnie klasyfikowane, w zależności od typu i lokalizacji. • CATEX publikuje relacje między różnymi rodzajami ryzyka zwane relativities (proporcjonalny związek między różnymi rodzajami ryzyka). Na przykład jedna jednostka trzęsienia ziemi w Los Angeles odpowiada dwu jednostkom huraganu na Long Islands.

Dziękujemy za uwagę