WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE

Po zrealizowaniu przedmiotu studenci powinni: Znać: - podstawowe pojęcia z zakresu systemów politycznych; zagadnienia związane z funkcjonowaniem systemu społecznego w relacji do systemu politycznego; rolę demokracji w systemach politycznych na przestrzeni historii; funkcjonowanie i istotę systemu państwowego; funkcjonowanie systemu partyjnego we współczesnych demokracjach. Umieć: interpretować aktualne wydarzenia polityczne oraz stosunki relacje polityczne we współczesnym świecie. Zasady funkcjonowania demokratycznego państwa. Liczba godzin zajęć dydaktycznych – 45 Zarys programowy treści kształcenia: Pojęcie systemu politycznego, reżimu politycznego, jego historyczny rozwój, interesy polityczne, decyzje polityczne, pojęcie i historia kultury politycznej, pojęcie systemu społecznego, polityczna organizacja społeczeństwa. Pojecie demokracji, zakres pojęć: demokracja, totalitaryzm, dyktatura, autorytaryzm, demokracja parlamentarna. Funkcjonowanie współczesnego państwa, konstytucjonalizm. Rodzaje i funkcje państwa. Partie polityczne, systemy partyjne, pojęcia partii, typologia i klasyfikacja partii politycznych. Systemy partyjne wybranych państw. Opracował: dr Józef ZAWADZKI

Wybrana bibliografia do nauki „Współczesnych Systemów Politycznych” w roku akademickim 2004 Demokracja Europy Środkowo Wschodniej w perspektywie porównawczej. Pod red. A. Antoszewskiego, R. Herburta, Wrocław 1997. Filipowicz Stanisław: O demokracji. Warszawa 1992. Kulesza Władysław T.: Ideologie naszych czasów. Warszawa 1996. Systemy polityczne rozwiniętych krajów kapitalistycznych. Pod red. A. Jamroza. Warszawa 1989. Śpiewak Paweł: Ideologie i obywatele. Warszawa 1991. Ulicka Grażyna: Demokracje zachodnie. Warszawa 1992. Ulicka Grażyna: Nowe ruchy społeczne. Niepokoje i nadzieje współczesnych społeczeństw. Warszawa 1993. Winczorek Piotr: Wstęp do nauki o państwie. Warszawa 1995. Winczorek Piotr, Majchrowski Jan: Ustrój państwowy Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa 1993. Wojtaszczyk Konstanty A.: Kompendium wiedzy o państwie współczesnym. Warszawa 1995. Zawadzka Barbara: Zmiany systemu politycznego w ustawodawstwie państw Europy Środkowej i Wschodniej 1989-1991. Warszawa 1992. Leksykon Politologii, red. A. Antoszewski i Ryszard Herburt. Wrocław 2001. Partie i systemy partyjne, t.3 Encyklopedia politologii. Kraków 1999. Ustroje Państw Współczesnych, red. W. Skrzydło, Lublin 2000. Leksykon Systemów Politycznych, red. T. Goduń. Warszawa 1999. Opracował: dr Józef ZAWADZKI

Pojęcie systemu politycznego Istota systemu politycznego; Otoczenie systemu politycznego. Koncepcja instytucjonalna (strukturalna) – system polityczny to ogół instytucji, za pośrednictwem, których są podejmowane decyzje polityczne i stosunki między nimi. Tu utożsamiamy SP z ustrojem państwowym. Koncepcja behawiorystyczno - funkcjonalna – system polityczny to dynamiczny proces społeczny zachodzący w obrębie takich wspólnot jak państwo, partia polityczna, związek zawodowy czy zrzeszenie przedsiębiorstw – istotą, którego jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne. Tu utożsamiamy SP z całokształtem zasad dotyczących organizacji i form działania władzy politycznej. Koncepcja systemowa – to relacje między systemem a jego otoczeniem: występują w trzech etapach: „wejścia”, „przetworzenia”, i „wyjścia”. „Wejście” i „wyjście” to relacje między systemem a otoczeniem, a przetworzenie to proces wewnętrzny. Koncepcja racjonalna – SP tworzą zależności, jakie powstają w procesie walki o władzę lub o jej utrzymanie. Opracował: dr Józef ZAWADZKI

Struktura systemu politycznego Politolodzy amerykańscy określają SP jako „ogół struktur, procedur i instytucji, które działają wspólnie, aby zaleźć sposób rozstrzygnięcia problemów”. We Francji w słowniku terminów politycznych czytamy, że „system polityczny to całokształt wzajemnych politycznych powiązań istniejących w globalnym systemie, jakim jest społeczeństwo” SP to złożona struktura spełniająca wiele funkcji i obejmująca swoim zakresem wszystkie zachowania związane z władzą. Struktura systemu politycznego Elementy pierwotne – jednostki ludzkie, grupy społeczne (narody, klasy, warstwy, grupy społeczno zawodowe itd. ); Elementy wtórne – organizacje i instytucje (partie, organy państwowe, grupy nacisku, organizacje społeczne itd.); Forma rządu; Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego; Typ reżimu politycznego. Opracował: dr Józef ZAWADZKI

SP powinny odwoływać się do norm moralnych. Definicja Systemu politycznego SP – to ogół organów państwowych: partii politycznych, grup interesów, reguł i zasad, na podstawie, których funkcjonują, relacji między nimi i funkcji, jakie wykonują wobec otoczenia; Partie polityczne – dobrowolna organizacja, której celem jest zdobycie lub utrzymanie władzy państwowej dla realizacji określonego programu politycznego; Grupy interesów – organizacje zabezpieczające interesy określonych grup społecznych, które współwpływaja na decyzje rządu, parlamentu, opinię społeczną i partie polityczne np. związki zawodowe, zrzeszenia przedsiębiorców, organizacje kulturowe, filantropijne i humanitarne. Organy państwowe: - organy prawodawcze – przede wszystkim parlament; - organy administracyjne – rządowe i samorządowe; - organy ochrony prawnej – zwłaszcza sądownictwo. SP funkcjonuje na podstawie różnych norm – prawnych, politycznych, moralnych; - prawne – normy prawa państwowego zawarte w konstytucji, ustawach; - normy prawa autonomicznego zawarte np. w statutach politycznych partii; - polityczne – wynikające np. z programów partii czy umów koalicyjnych. SP powinny odwoływać się do norm moralnych. Opracował: dr Józef ZAWADZKI

Funkcje systemu politycznego Regulacyjna – sterowanie procesami według reguł przyjętych w danym systemie politycznym; Mediacyjna – rozwiązywanie konfliktów i mediacji dotyczących sporów interesów grupowych; Adaptacyjna – np. usprawnianie działania instytucji, poszerzanie bazy funkcjonowania SP; Innowacyjna – wprowadzanie do SP nowych reguł i mechanizmów działania. Kryteria efektywności systemu politycznego Zdolność do zapewnienia własnego istnienia bez uciekania się do zmasowanej przemocy; Stworzenie warunków do wszechstronnego ekonomicznego, społecznego oraz kulturalnego rozwoju kraju; Gwarancja bezpieczeństwa państwa na zewnątrz. Opracował: dr Józef ZAWADZKI

System polityczny i jego otoczenie system ekologiczny system społeczny system gospodarczy system kulturowy System polityczny postulaty decyzje poparcia działania system ekologiczny Inne syst. polityczne Organizacje międzyn. Opracował: dr Józef ZAWADZKI