Sprawozdanie roczne 2005: problem narkotykowy w Europie Nazwisko, miejsce, data i czas

Bieżąca sytuacja związana z problemem narkotykowym w Europie Przegląd zjawisk związanych z narkotykami w Europie, obejmujący 29 krajów Zakres danych i analiz: Europa i poszczególne kraje Aktualne tendencje i reakcje Wybrane zagadnienia: zachowania uciążliwe dla społeczeństwa, występujące pod wpływem narkotyków rozwiązania alternatywne wobec kary więzienia buprenorfina

Wielojęzyczny pakiet zawierający aktualne informacje Sprawozdanie roczne 2005: W wersji drukowanej i w Internecie, dostępne w 22 językach Dodatkowe informacje dostępne w Internecie w języku angielskim: Wybrane zagadnienia: Biuletyn statystyczny Raporty krajowe opracowane przez sieć Reitox

Najważniejsze zagadnienia w 2005 r. Część I

Najważniejsze zagadnienia w 2005 r. Coraz więcej młodych Europejczyków wybiera kokainę jako narkotyk pobudzający Wzrostowa tendencja zażywania pochodnych amfetaminy + ecstasy Konopie indyjskie nadal najbardziej popularnym narkotykiem w Europie widać to wyraźniej ze względu na zmniejszanie się różnic między krajami Do 2 milionów osób w UE zażywa narkotyki Zażywanie więcej niż jednego narkotyku jako główne zagadnienie związane z używaniem narkotyków w państwach UE

Najważniejsze zagadnienia w 2005 r. (c.d.) Główną przyczyną nowych przypadków AIDS jest obecnie zakażenie wirusem podczas stosunków heteroseksualnych; poprzednio było nią dożylne przyjmowanie narkotyków Ogólnie niska liczba przypadków występowania wirusa HIV wśród osób przyjmujących narkotyki dożylnie Zapalenie wątroby typu B i C nadal stanowi główną przyczynę chorób u osób przyjmujących narkotyki dożylnie Przedawkowanie jest główną przyczyną zgonów osób zażywających opiaty, ale spada liczba przypadków śmiertelnych wśród młodzieży

Coraz więcej młodych Europejczyków wybiera kokainę jako narkotyk pobudzający Kokaina: obecnie ważny element obrazu obecności narkotyków w UE Wskaźniki dotyczące handlu i spożycia narkotyku wskazują na wzrost jego sprowadzania i zażywania Nadal utrzymują się duże różnice pomiędzy poszczególnymi krajami W latach 2002 i 2003 ilość kokainy przechwyconej w państwach UE uległa niemal podwojeniu (47 ton wobec ponad 90 ton)

Około 9 milionów Europejczyków zażyło przynajmniej raz w życiu kokainę (3% ogółu dorosłych) Między 3 a 3,5 miliona prawdopodobnie zażyło kokainę w ciągu ostatniego roku (1% ogółu dorosłych) Około 1,5 miliona zalicza się do regularnych użytkowników narkotyków (zażywających narkotyk podczas ostatniego miesiąca), tzn. 0,5% ogółu dorosłych Między 1% a 11,6% młodych dorosłych próbowało kokainy; dotyczy to przede wszystkim młodych mężczyzn, mieszkańców miast Kokaina fakty i liczby

Najwyższy poziom przyjmowania narkotyków wśród młodych dorosłych obserwuje się obecnie w Hiszpanii i w Wielkiej Brytanii (ponad 4%, podobnie jak w USA) W UE około 10% zgłosze ń do ośrodków leczenia uzależnień od narkotyków wiąże się z zażywaniem kokainy Kokaina odgrywa decydującą rolę w około 10% zgonów pod wpływem narkotyków; ale przypadki śmiertelne spowodowane zażywaniem samej kokainy zdarzają się rzadko Nowy powód do obaw: powiązania z zaburzeniami sercowo- naczyniowymi Występowanie kokainy typu crack ogranicza się do kilku wielkich miast (NL, UK)

Wskaźnik aktualnego (w ostatnim roku) przyjmowania kokainy wśród młodych dorosłych (w wieku 15–34 lat)

Inne substancje pobudzające – główne tendencje Tendencja wzrostowa spożycia amfetaminy i ecstasy w większości państw UE (wśród młodych dorosłych) Najwyższe aktualne wskaźniki spożycia amfetaminy (wśród młodych dorosłych) - w Danii, Estonii i w Wielkiej Brytanii (ok. 3%). Wielka Brytania - jedyne państwo UE o znacznym spadku spożycia w ostatnim okresie czasu Najwyższe aktualne wskaźniki spożycia ecstasy (wśród młodych dorosłych) - w Estonii, Hiszpanii, Czechach i Wielkiej Brytanii. Ustabilizowanie się sytuacji w Niemczech, Grecji i Wielkiej Brytanii

Inne substancje pobudzające (c.d.) Europa nadal pozostaje centrum produkcji ecstasy, ale wytwarzanie narkotyku przenosi się do innych części świata Produkcja i przechwytywanie amfetaminy nadal ma miejsce przede wszystkim w Europie Wzrasta liczba problemów wiążących się z zażywaniem metamfetaminy w Afryce, Azji, Australii, Nowej Zelandii i USA. Znaczący wskaźnik przyjmowania narkotyków w UE, głównie w Czechach Eksperymenty z grzybami halucynogennymi są obecnie zjawiskiem dość rozpowszechnionym (wśród młodzieży w wieku 15–16 lat)

Najnowsze tendencje (obserwowane w ostatnim roku) w spożyciu amfetaminy + ecstasy wśród młodych dorosłych (15-34 lata)

Konopie indyjskie nadal najbardziej popularny narkotyk w krajach UE Ponad 62 miliony Europejczyków próbowało zażywać konopie indyjskie (czyli ponad 20% ogółu dorosłych) Około 20 milionów zażywało je w ciągu ostatniego roku (ponad 6% ogółu dorosłych) Około 9,5 miliona to osoby często używające narkotyków (prawie 4% ogółu dorosłych) Ocenia się, że około 3 milionów młodych dorosłych, głównie mężczyzn, zażywa je codziennie lub prawie codziennie

Konopie indyjskie zmniejszanie się różnic pomiędzy krajami Dane ESPAD za okres , uzyskane w wyniku badań przyjmowania narkotyków przez uczniów w krajach europejskich (15–16 lat) 1995 (zażywanie konopii indyjskich chociaż raz w życiu) - ogromne różnice pomiędzy krajami (41% w Wielkiej Brytanii, 37% w Irlandii, ale poniżej 10% w większości krajów) 2003: 9 Państw Członkowskich UE oszacowało, że spożycie to wynosi ponad 20% Dane z badania ESPAD i innych źródeł są w pewnym stopniu zbieżne. Wzrost jest najbardziej widoczny w nowych Państwach Członkowskich UE z Europy Środkowej i Wschodniej

Najnowsze tendencje (obserwowane w ostatnim roku) w spożyciu konopii indyjskich wśród młodych dorosłych (15-34 lata)

Do 2 milionów osób w UE zażywa narkotyki problemowo Między 1,2 a 2,1 miliona osób ma problemy wiążące się z zażywaniem narkotyków, a około – zażywa narkotyki dożylnie Dane szacunkowe z drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych wskazują na pewien wzrost liczby osób z problemem narkotykowym w Danii, Austrii, Finlandii, Szwecji i Norwegii Ustabilizowanie się tej liczby lub jej spadek obserwuje się w Czechach, w Niemczech, Grecji i Irlandii W innych krajach trudno wyciągnąć wyraźne wnioski dotyczące tendencji

Osoby problemowo zażywjące narkotyki (c.d.) Wydaje się, że w Europie zmniejszyła się liczba osób zażywających po raz pierwszy heroinę (w większości krajów najwyższe liczby obserwowano na początku lat 90) Udział heroiny przyjmowanej dożylnie przez narkomanów w trakcie leczenia uległ w kilku krajach obniżeniu W Danii, Grecji, Hiszpanii, Francji, we Włoszech i w Wielkiej Brytanii poniżej 50% początkujących narkomanów zażywających opiaty, rozpoczynających kurację odwykową, przyznaje się do ich dożylnego przyjmowania

Zażywanie więcej niż jednego narkotyku Nowa ważna cecha zjawiska zażywania narkotyków w państwach UE Analiza dotycząca określonej substancji nie jest już miarodajna Obecnie w analizie wpływu zażywania narkotyków na zdrowie publiczne należy koniecznie uwzględnić złożony obraz spożywania różnych substancji oddziałujących na psychikę, z uwzględnieniem alkoholu i tytoniu

Główną przyczyną nowych przypadków AIDS jest obecnie zakażenie wirusem podczas stosunków heteroseksualnych; poprzednio było nią dożylne przyjmowanie narkotyków Większość nowych przypadków zachorowań na AIDS w UE > 2001 r. przypisywano dożylnemu przyjmowaniu narkotyków; obecnie w coraz większym stopniu przyczynę stanowią stosunki heteroseksualne Dlaczego? Seropozytywni narkomani przyjmujący narkotyki dożylnie mają lepszy dostęp do wysoce skutecznego leczenia antyretrowirusowego (HAART). W większości regionów zachodniej Europy ten sposób leczenia (HAART) jest dostępny dla ponad 75% osób, które go wymagają Lepszy dostęp do leczenia i usług zmniejszających szkodliwe skutki dla organizmu, dla przyjmujących narkotyki dożylnie; pewien spadek liczby osób przyjmujących narkotyki dożylnie

Przypadki zachorowań na AIDS w UE, z podziałem ze względu na sposób zakażenia i rok postawienia diagnozy ( ), z uwzględnieniem opóźnień w raportowaniu

Ogólnie niska liczba przypadków występowania wirusa HIV wśród osób przyjmujących narkotyki dożylnie Występowanie zakażeń wirusem HIV wśród osób przyjmujących narkotyki dożylnie – niskie w większości Państw Członkowskich UE i krajów kandydujących W Republice Czeskiej, Grecji, na Węgrzech, w Słowenii, na Słowacji, w Finlandii, w Wielkiej Brytanii, Bułgarii i Rumunii wskaźnik zakażeń wśród osób przyjmujących narkotyki dożylnie wynosi około lub poniżej 1% Wyższe wskaźniki (ok. 10%) obserwuje się w Estonii, Hiszpanii, Francji, we Włoszech, na Łotwie, w Holandii, Polsce i Portugalii Zapalenie wątroby typu B i C nadal stanowi główną przyczynę chorób u osób przyjmujących narkotyki dożylnie

Przedawkowanie jest główną przyczyną zgonów osób zażywających opiaty, ale spada liczba przypadków śmiertelnych wśród młodzieży W większości spośród 15 państw UE, w porównaniu z okresem sprzed 10 lat, w grupie wiekowej poniżej 25 lat spadła liczba przypadków śmiertelnych spowodowanych przedawkowaniem, co wskazuje na spadek liczby nowych narkomanów w tym wieku oraz spadek liczby młodych osób przyjmujących narkotyki dożylnie W nowych Państwach Członkowskich UE i w krajach kandydujących obraz jest inny, gdyż w okresie od połowy lat 90. do 2002 r. obserwowano wzrost liczby przypadków śmiertelnych w grupie wiekowej poniżej 25 lat W 15 państwach UE i w Norwegii całkowita liczba zgonów odnotowanych jako spowodowane zażywaniem narkotyków spadła z 8394 przypadków w 2001 r. do 7122 przypadków w 2002 r., co oznacza spadek o 15% W krajach UE liczba zgonów spowodowanych zażywaniem narkotyków utrzymuje się na historycznie wysokim poziomie, ale istnieją oznaki wskazujące na to, że ich szczyt mamy już za sobą

Długoterminowa tendencja w liczbie nagłych zgonów spowodowanych zażywaniem narkotyków, obserwowana w UE w latach

Najważniejsze zagadnienia w 2005 r. Część II

Najważniejsze zagadnienia w 2005 r. Obecnie ponad pół miliona Europejczyków poddaje się leczeniu substytucyjnemu. Upowszechnia się stosowanie buprenorfiny Leczenie innych problemów narkotykowych napotyka na ograniczenia Obawa związana z wpływem spożywania narkotyków wywieranym na społeczności Wzrost liczby wykroczeń pod wpływem narkotyków w większości krajów UE Kraje stawiają na leczenie zamiast kary więzienia

Obecnie ponad pół miliona Europejczyków poddaje się leczeniu substytucyjnemu Znaczny wzrost usług dla osób uzależnionych od opiatów (siedmiokrotny w ciągu ostatnich 10 lat) ok pacjentów w 28 krajach (EU-25, NO, BG, RO) poddaje się leczeniu substytucyjnemu W Europie dostępność takiego sposobu leczenia jest nadal zróżnicowana, zwłaszcza pomiędzy 15 krajami UE a nowoprzyjętymi i przyszłymi Państwami Członkowskimi Udział pacjentów poddawanych leczeniu substytucyjnemu w 10 nowoprzyjętych Państwach Członkowskich, BG + RO wynosi jedynie nieco ponad 1% pacjentów leczonych w ten sposób w Europie

Buprenorfina, lek coraz powszechniej stosowany w leczeniu Około 80% pacjentów poddawanych leczeniu z użyciem substancji zastępczej otrzymuje metadon Obecnie dostępny jest szerszy zakres możliwości leczenia. Prawie 20% pacjentów poddawanych leczeniu substytucyjnemu otrzymuje buprenorfinę Pod koniec 2004 r. we wszystkich 15 krajach wchodzących wcześniej w skład UE odnotowano pewne, na razie ograniczone stosowanie leczenia buprenorfiną Spośród 10 nowych Państw Członkowskich UE buprenorfina jest powszechna jedynie w Czechach

Nadal istnieją ograniczenia w leczeniu uzależnień od narkotyków Pomimo rozszerzenia leczenia uzależnień od opiatów z wykorzystaniem leczenia substancjyjnego, leczenie innych typów uzależnień narkotykowych ma nadal ograniczony zasięg Ogólnie możliwości leczenia dla osób uzależnionych od kokainy są słabo rozwinięte Niewiele krajów oferuje usługi opracowane specjalnie dla osób uzależnionych od konopii indyjskich, mimo wzrastającego zapotrzebowania Konieczne są większe inwestycje w celu zapewnienia różnych sposobów leczenia wszystkim potrzebującym, niezależnie od ich miejsca zamieszkania i przyjmowanego narkotyku

Wpływ zażywania narkotyków na nasze społeczności Nowa tendencja w polityce kontroli narkotyków polega na określeniu zachowań wiążących się z narkotykami, które wywierają negatywny wpływ na całą społeczność Zachowania uciążliwe dla społeczeństwa, czyli skierowane przeciwko społeczeństwu, zakłócające ład społeczny (np. publiczne zażywanie narkotyku, sprzedawanie narkotyków na ulicy) - nowa idea ochrony społeczności lokalnych W pięciu krajach zmniejszenie liczby zachowań uciążliwych dla społeczeństwa stanowi obecnie kluczowy cel krajowej polityki antynarkotykowej. Inne działania dotyczą czynów określanych w ramach szerszej kategorii bezpieczeństwa lub porządku publicznego Inne sposoby reagowania: przepisy prawa skierowane przeciwko typowym zachowaniom uciążliwym dla społeczeństwa, wiążącym się z narkotykami; lokalna ochrona policyjna itp.

Wzrost liczby wykroczeń pod wpływem narkotyków w większości krajów UE Przypadki naruszenia prawa pod wpływem narkotyków - tendencja wzrostowa w 20 krajach (1998–2003) Większość przypadków wykroczeń przeciwko prawu dokonywanych pod wpływem narkotyków wiąże się z ich zażywaniem lub posiadaniem (na użytek własny) Zaobserwowano ogólny wzrost udziału wykroczeń przeciwko prawu dokonanych pod wpływem narkotyków ( ). W większości krajów UE w sprawach wykroczeń przeciwko prawu dokonanych pod wpływem narkotyków konopie indyjskie są nadal najczęściej wymienianym narkotykiem We wszystkich objętych raportem krajach, z wyjątkiem Austrii i Wielkiej Brytanii, spadła liczba wykroczeń popełnionych pod wpływem heroiny (1998–2003)

Kraje stawiają na leczenie zamiast kary więzienia Dla wielu osób uzależnionych od narkotyków więzienie może okazać się szczególnie szkodliwe Istnieje szerokie porozumienie polityczne zmierzające do zmiany sposobu postępowania wobec uzależnionych sprawców wykroczeń, z kary więzienia na leczenie Więzienia są przepełnione z punktu widzenia kosztów leczenie może okazać się bardziej skuteczne Nowy plan działania UE w zakresie narkotyków, opracowany na lata 2005–2008, wzywa Państwa Członkowskie do skutecznego wykorzystywania i dalszego rozwoju działań alternatywnych wobec kary więzienia, zasądzanej uzależnionym od narkotyków sprawcom wykroczeń dokonanych pod ich wpływem

Decydenci polityczni popierają zbieranie danych Od ponad dziesięciu lat EMCDDA współpracuje z Państwami Członkowskimi w celu opracowania całościowego obrazu zjawiska występowania narkotyków w Europie Ilość i jakość danych zestawionych w sprawozdaniu rocznym za 2005 r. stanowi odbicie zaangażowania decydentów politycznych UE w finansowanie i wspieranie procesu zbierania danych Trwałe porozumienie co do potrzeby prowadzenia działań w oparciu o pełne zrozumienie sytuacji w obszarze narkotyków oraz wymiany doświadczeń w zakresie skutecznego reagowania Cele powyższe zamieszczono w nowej strategii UE i planie działania dotyczącym narkotyków