Dorota Tylek ŚRODKI POETYCKIE Jak rozpoznawać?

INNE NAZWY Zamiast określenia „środki poetyckie” używane są także nazwy: 1. środki stylistyczne, 2. tropy stylistyczne.

Po co środki poetyckie? Są używane w literaturze, gdyż: - mają na celu wywołanie u czytelnika określonych emocji, - pobudzają jego wyobraźnię.

Rola środków poetyckich „Środki stylistyczne nie są rodzynkami w cieście, bo mają nieco inne funkcje. Owszem, z nimi ciasto lepiej smakuje, ale np. w szarlotce nie spotyka się rodzynek, natomiast środki stylistyczne są w każdym utworze. Nie są one tylko do ozdoby czy dla smaku. Są jednym z nośników idei (przesłania) wiersza, elementem formy, która jest kształtem treści, tak jak ciało jest kształtem duszy, mówiąc nieco metafizycznie. Jednym słowem – w każdym wierszu muszą być.” Źródło: http://polskiwdwunastce.edu.pl/teoria-literatury/32/srodki-stylistyczne

na różnych poziomach języka: Środki stylistyczne to zabiegi artystyczne na różnych poziomach języka: brzmienia, tworzenia wyrazu, słownictwa, składni zdania, znaczeń wyrazów.

leksykalne (wyrazowe) semantyczne (znaczenie) fonetyczne słowotwórcze leksykalne (wyrazowe) składniowe semantyczne (znaczenie) rym rytm onomatopeja zgrubienie zdrobnienie neologizm archaizm dialektyzm pytanie retoryczne powtórzenie anafora refren epitet metafora, animizacja personifikacja porównanie ironia Celowe łączenie w wypowiedzi elementów brzmieniowych Specjalne budowanie słowa poetyckiego przez cząstki słowotwórcze Czerpanie z określonych obszarów językowych (gwara – jęz. wysoki, jęz. współcz. – jęz. histor.) lub specjalne nacechowanie emocjonalne słownictwa Specjalne wykorzystanie konstrukcji składniowych (zabiegi w obszarze zdania) Specjalne zestawienia słów, budujące nowe znaczenia, utrwalone przez tradycję literacką

EPITET Wyraz, który pełni funkcję określenia rzeczownika. Jak znaleźć? Wyszukać rzeczowniki. Sprawdzić, czy przy rzeczownik nie ma określeń – pytania: jaki? który? czyj? czego? z czego? ile? Przykład: „tęczowa chłodnej rosy łezka” łezka (jaka?) tęczowa łezka (czego?) rosy rosy (jakiej?) chłodnej

Zabieg polegający na skojarzeniu PORÓWNANIE Zabieg polegający na skojarzeniu i połączeniu ze sobą podobnych lub wspólnych cech przedmiotów, osób, itd. Jak znaleźć? Wyszukać słów: jak, jakby, niby, na kształt, jak gdyby. Sprawdzić, czy przy tych słowach coś jest porównane do czegoś. Przykład: „zmierzch jak tłumy cieni” „gorąco jak w piecu”

METAFORA (przenośnia) Zabieg polegający na niezwykłym połączeniu słów, zmieniającym ich podstawowe znaczenie Sens dosłowny: złote kolczyki (kolczyki ze złota) Sens metaforyczny: złote serce (dobry człowiek) Przykłady: płuca miasta rzeka ludzi

RODZAJE METAFOR UOSOBIENIE PERSONIFIKACJA OŻYWIENIE ANIMIZACJA nadanie przedmiotom (itd.) cech właściwych tylko ludziom „zadumane krzesło” „smutny deszcz” OŻYWIENIE ANIMIZACJA nadanie przedmiotom nieożywionym cech istot żyjących „chmura goni chmurę”