W SZPONACH STRESU… Opracowanie: Anna Nawrocka

ZAGADNIENIA POJĘCIE STRESU TRZY TYPY REAKCJI NA STRES Dystres Eustres Neustres 3. FAZY STRESU Faza alarmowa Faza przystosowania Faza wyczerpania 4. STRES – FIZJOLOGICZNE PODSTAWY 5. GŁÓWNE PRZYCZYNY STRESU 6. KONTROLA POZIOMU STRESU 7. PROBLEM ZDROWOTNY NR 1

1. POJĘCIE STRESU Stres jest zjawiskiem biologicznym, stanowiącym reakcję organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania: fizyczne lub psychiczne. Jest to po prostu brak równowagi między możliwościami jednostki, a wymogami sytuacji. Innymi słowy, stresem określa się wszystkie bodźce, które zmieniają stopień gotowości człowieka do działania. Dzięki nim życie nie jest monotonne, krótkotrwały stres jest zjawiskiem mobilizującym, pomaga nam przezwyciężać trudności. Jeżeli natomiast dociera do nas zbyt wiele bodźców, wówczas zaczynamy odczuwać dyskomfort. Jeżeli wciąż jesteśmy poddawani silnemu oddziaływania bodźców, znacząco pogarsza się nasze samopoczucie, zdrowie i wreszcie może dojść do poważnych zaburzeń. Dobre opanowanie radzenia sobie ze stresem zapewni nam komfort życia - uchroni przed nudą, ale i przed zmaganiami ponad nasze siły.

2. TRZY TYPY REAKCJI NA STRES Dystres - jest reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka, pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora. Eustres - to stres pozytywnie mobilizujący do działania. Neustres - to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych bywa on eustresowy lub dystresowy.

Pewien optymalny poziom stresu jest niezbędny dla efektywnego funkcjonowania człowieka. Zbyt niski poziom stresu powoduje spadek motywacji, apatię i znudzenie. Zbyt wysoki - napięcie, trudności z koncentracją, lęk i zamęt w głowie, fizyczne zmęczenie, zwolnienie refleksu.

3. FAZY STRESU Faza alarmowa - początkowa, alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacją. Wyróżniamy w niej dwie subfazy: Stadium szoku Stadium przeciwdziałania szokowi. Jednostka podejmuje wysiłki obronne. Faza przystosowania (odporności) - organizm uczy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem. Jeśli organizm poradzi sobie z trudną sytuacją wszystko wraca do normy. W innym wypadku następuje trzecia faza. Faza wyczerpania - stałe pobudzenie całego organizmu (przewlekły stres) prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych. W szczególnych wypadkach prowadzi nawet do śmierci.

4. STRES – FIZJOLOGICZNE PODSTAWY Nasze mechanizmy obrony i ataku są podobne do tych, którymi dysponują zwierzęta. Cel nadrzędny świata zwierząt jest dwojaki - z jednej strony nie dać się zjeść i przetrwać (filozofia ofiary), z drugiej - zabić i dzięki temu przetrwać (filozofia zabójcy). Do realizacji i jednej i drugiej opcji potrzebna jest możliwość podporządkowania funkcji całego organizmu tylko obronie lub atakowi. Gdy zachodzi taka potrzeba z niewielkich położonych powyżej nerek gruczołów wydzielane są trzy hormony: adrenalina (80%) i w mniejszych ilościach dopamina i noradrenalina. Hormony te pozwalają na szybkie wyzwolenie energii potrzebnej do ataku, obrony czy ucieczki. Oznaki: 1. pobudzenie emocjonalne 2. wzrost ciśnienia krwi 3. przyspieszenie akcji serca 4. przyspieszenie oddechów 5. suchość w ustach 6. "gęsia skórka" 7. wzrost poziomu cukru we krwi Efektem jest pobudzenie emocjonalne oraz przygotowanie mięśni do użycia. Po zużyciu dostępnych zasobów na atak czy ucieczkę następuje faza odpoczynku - relaksacji, okres potrzebny do regeneracji sił.

5. GŁÓWNE PRZYCZYNY STRESU środowisko pracy, środowisko szkolne: presja czasu, np. dotrzymanie terminu, chęć sprostania wymaganiom szefa, nadmiar obowiązków, perfekcjonizm, obawa porażki, utraty pracy, brak pracy itp.;

środowisko życia: hałas, tłok, korki, załatwianie spraw w urzędach; rodzina: trudności w kontaktach z partnerem, śmierć bliskiej osoby, rozwód, chęć bycia idealnym rodzicem; psychologiczne: lęk przed utratą kontroli lub wymaganiami postrzeganymi przez nas, jako przerastające nasze możliwości;

stres biologiczny: w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia; długotrwałe zmęczenie lub wyczerpanie - jest następstwem długotrwałego oddziaływania wytężonej pracy, nauki; może się pojawiać, gdy stawiamy sobie wygórowane wymagania.

6. KONTROLA POZIOMU STRESU Zazwyczaj uważamy, że stresujące sytuacje są negatywne, ale sytuacje powszechnie uważane za pozytywne również powodują stres: awans, praca za granicą, ślub… Stres powodowany jest przez strach przed zmianą, nie przez zmianę samą w sobie. Może pochodzić on z kilku źródeł: środowiska, ciała, myśli, emocji. Poziom stresu będący odpowiedzią na ten sam bodziec różni się pomiędzy poszczególnymi osobnikami. Zindywidualizowana reakcja ukazuje nam, że jeśli nauczymy się go kontrolować to możemy znacznie ułatwić sobie życie.

7. PROBLEM ZDROWOTNY NR 1 „PROBLEM zdrowotny numer I w Ameryce!”— alarmował nagłówek artykułu opublikowanego przez Amerykański Instytut Stresu. Zdaniem tej organizacji to nie rak ani AIDS stanowią największe zagrożenie zdrowia. W artykule napisano: „Szacuje się, że od 75 do 90 procent pacjentów odwiedzających lekarzy ogólnych cierpi na choroby o podłożu stresowym. Nie ma więc przesady w stwierdzeniu, że dzisiejsze społeczeństwo tkwi w szponach stresu. Jak podaje działająca w USA Liga Konsumentów, „wśród dorosłych, którzy borykają się z problemami i stresem, źródłem napięć najczęściej jest praca zawodowa (39%), a następnie życie rodzinne (30%). Przyczyną stresu są także kłopoty zdrowotne (10%), sytuacja materialna (9%) oraz zagrożenie konfliktem międzynarodowym i terroryzmem (4%)”.