1 Informacja o prowadzącym zajęcia: Doc. dr habil. Andrzej Kocikowski Wydział Nauk Społecznych UAM ul. Szamarzewskiego 89 Pracownia Komunikacji Multimedialnej WNS UAM (nowy budynek dydaktyczny, p. 6) Instytut Kulturoznawstwa UAM (budynek AB, pokój 22 i 21) tel.: (61) (p. 6, bud. E), (61) (sekretariat Instytutu) Dyżur: poniedziałek, 11: :00, wskazana sobota i niedziela zjazdowa. Korespondencja elektroniczna:

2 Powtórka System operacyjny to zorganizowany zbiór programowych rozszerzeń sprzętu, zawierający procedury kontrolne dla pracy komputera i dostarczający otoczenia dla wykonywanych programów. [Gawiejnowicz, s. 20]... System operacyjny to zespół programów, które samodzielnie umożliwiają wszechstronne wykorzystanie sprzętu komputerowego... [Deitel]...System operacyjny jest programem, który działa jako pośrednik między użytkownikiem komputera a sprzętem komputerowym... [Silberschatz i inni]... System operacyjny to zbiór programów pośredniczących między sprzętem a użytkownikiem dokonujących dynamicznego rozdziału dostępnych zasobów pomiędzy istniejące procesy w sposób zapewniający ich poprawne oraz efektywne, w sensie przyjętego kryterium, wykonanie... [Błażewicz] Wszystkie cytaty za Gawiejnowicz, s

3 Powtórka (...) zasobem nazywamy każdy rodzaj sprzętu komputerowego lub zbiór danych który jest niezbędny do wykonania przez komputer postawionego przez nas zadania (...) głównymi zasobami są: 1. procesor (procesory), 2. pamięć, 3. urządzenia I/O, 4. dane. Źródło: Gawiejnowicz, Wstęp... s. 22

4 Powtórka - CTSS początek systemów operacyjnych z podziałem czasu procesora MULTICS; - CMS: początkowo Cambridge Monitor System, później Conversational Monitor System; - CP/CMS przekształcony nieco później w VM/CMS; niedawno zastąpiony został przez z/VM. CP zastąpiony przez VM jest systemem operacyjnym maszyny wirtualnej. >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> UNIX - Laboratoria Bella - Dennis M. Ritchie - Ritchie, Dennis, M., Thompson, Ken, McIlroy, M., D., Ossanna, J. F. tworzyli zespół opracowujący UNIXA. Porównaj: Ritchie, D. M, (1984), The Evolution of the Unix Time- sharing System. Wersja sieciowa:

5 Powtórka Wykaz literatury uzupełniającej (po części fachowej): Duch, Włodzisław (1997), Fascynujący świat programów komputerowych. NAKOM. Gawiejnowicz, Stanisław (1998), Wstęp do systemów operacyjnych. WN UAM. Kobus Andrzej, Szyller Jerzy (1984), Mikroprocesory. WP. Marciszewski, Witold (1995), Tajniki Internetu. Moczurad, Włodzimierz (1998), W sieci. UNIX. Sieci lokalne i rozległe. Peek Jerry, i inni (2002), UNIX. Wprowadzenie, Helion. Silberschatz, Abraham, i inni (2002), Podstawy systemów operacyjnych. WNT

6 Wykład nr 6 Elementarium sieciowe III Podstawowe kwestie terminologiczne

7 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) HOSTTERMINALSERWERKLIENT WĘZEŁ SIECI PROTOKÓŁ KOMUNIKACYJNY ADRESIDENTYFIKATOR ADMINISTRATOR KONTO (UŻYTKOWNIKA) HASŁO, LOGIN, LOGOUT TELNETPOCZTA ELEKTRONICZNAFTPWWW DOKUMENT HIPERTEKSTOWY HIPERŁĄCZE HTML

8 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) PROTOKÓŁ KOMUNIKACYJNY TCP/IP TCP/IP - akronim nazwy Transmission Control Protocol/Internet Protocol Protokół TCP/IP - wół roboczy połączeń zdalnych... Źródło: Sportack, M., Sieci..., s

9 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) Podstawowe charakterystyki sieci: 1. topologia: (gwiazda, drzewo, magistrala, pierścień lub hybryda); 2. metoda dostępu do sieci: - (CSMA/CD czyli Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection [dostęp wielokrotny z wykrywaniem nośnej i detekcją kolizji] oraz tzw. - przekazywanie żetonu; 3. metoda (rodzaj) transmisji danych: ([kryterium czasowe: synchroniczna, asynchroniczna], [kryterium kierunk.: jednokierunkowa, naprzemienna, jednoczesna]); 4. fizyczne środki transmisji: skrętka, kabel koncentryczny, światłowód Gawiejnowicz, Wstęp..., s węzeł (sieci ): jako dowolne urządzenie pracujące w sieci;

10 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) Warstwowy model protokołu wedle ISO ( International Standards Organization ) wykorzystujący model architektury sieci o nazwie OSI ( Open System Interconnect ): 1. warstwa fizyczna 2. warstwa łącza danych 3. warstwa sieciowa 4. warstwa transportowa 5. warstwa sesji 6. warstwa prezentacji 7. warstwa zastosowań Gawiejnowicz, Wstęp..., s

11 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) Warstwy protokołu TCP/IP: 1. warstwa zastosowań (telnet, FTP, ) 2. warstwa transmisji (TCP, UDP) 3. warstwa Internetu (IP) 4. warstwa sieciowa (Ethernet) Gawiejnowicz, Wstęp..., s. 176 UDP - akronim User Datagram Protocol

12 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) Protokół komunikacyjny TCP/IP 1. PROTOKÓŁ KOMUNIKACYJNY, jest to zbiór reguł i uzgodnień przełożonych na język programu zarządzającego komunikacją między komputerami. 2. PROTOKÓŁ KOMUNIKACYJNY, to specjalny program regulujący zasady kontaktu między komputerami (hostami). Jego obecność jest niezbędnym warunkiem włączenia się komputera (lub/i węzła) do społeczności sieciowej TCP/IP TCP/IP - uniwersalny protokół komunikacyjny możliwy do zainstalowania na dowolnej maszynie (komputerze)

13 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) HOST - to komputer [główny] zarządzający pracą [węzła] systemu sieciowego; dostarcza danych i środków ich przetwarzania do podłączonych doń terminali; komputer-gospodarz w węźle sieci. [por. Marciszewski W., Tajniki..., ss ]; TERMINAL - to samodzielne stanowisko pracy w sieci złożone z klawiatury i monitora. host - terminal

14 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) SERWER - 1. komputer dostarczający jednej z usług sieciowych (internetowych); 2. typ programu, który uruchomiony na komputerze w sieci czyni go dostarczycielem określonej usługi, np. serwer telnetu, serwer poczty elektronicznej, serwer FTP, serwer WWW. KLIENT - 1. komputer korzystający z jednej z usług internetowych; 2. typ programu, który uruchomiony na danym komputerze w sieci czyni go zdolnym do korzystania z określonej usługi, np. klient telnetu, klient poczty elektronicznej, klient FTP, klient WWW. Serwer - klient

15 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) ADRES, (adres IP) - unikatowy w skali całego Internetu identyfikator danego komputera. Adres składa się z dwóch części: numeru sieci i numeru komputera. Zapisywany jest w formie czterech liczb oddzielonych od siebie kropkami (np ). Dla ułatwienia zapamiętywania adresów wykorzystujemy ich formy domenowe, np. main.amu.edu.pl (adres IP: ); porównaj też DNS [STK, s. 60].DNS Adres IP - niepowtarzalny identyfikator komputera w sieci. adres (adres IP)

16 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) IDENTYFIKATOR - nazwa użytkownika (sieci) będąca elementem adresu stosowanego w komunikacji z innymi użytkownikami (sieci), np. dla potrzeb korespondencji elektronicznej; powszechnie stosowany skrót ang. userid - od słów user identity, user identification. Służy ona jednocześnie do nazwania (oznakowania) obszaru pamięci komputera wydzielonego jako osobny katalog do dyspozycji użytkownika [por. Marciszewski W., Tajniki..., ss ]; identyfikator

17 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) KONTO (UŻYTKOWNIKA) - obszar pamięci (ogólniej - zasobów) komputera (maszyna lokalna lub odległa) wydzielony do dyspozycji użytkownika; ADRES POCZTOWY - łańcuch znaków pozwalający jednoznacznie identyfikować użytkownika sieci. Składa się z identyfikator[a] oraz nazwy (adres[u] IP) komputera; oba wymienione człony rozdzielone są (ang. at), np. konto użytkownika - adres pocztowy

18 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) ADMINISTRATOR (węzła, sieci) - 1.: specjalista odpowiedzialny za funkcjonowanie węzła sieci i (lub) sieci (lokalnej, rozległej) administrator ADMINISTRATOR (komputera, sieci) - 2.: nazwa tzw. profilu, ew. konta zarezerwowanego przez dany SO dla specjalisty odpowiedzialnego za sprawne funkcjonowanie komputera i (lub) sieci (lokalnej, rozległej). Profil administratora wyposażony jest w najwyższe z możliwych uprawnienia, które źle użyte prowadzić mogą do całkowitej destrukcji systemu komputerowego i/lub sieci.

19 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) HASŁO (password) - tu: łańcuch kilku lub kilkunastu znaków pozwalający zweryfikować uprawnienia osoby próbującej rozpocząć pracę z komputerem lokalnym lub odległym MELDOWANIE SIĘ (1), WYMELDOWANIE SIĘ (2) - tu: (1) czynność rozpoczynania pracy z komputerem (maszyna lokalna lub odległa) oraz (2) czynność zakończenia pracy z komputerem (maszyna lokalna lub odległa). W żargonie użytkowników sieci spotykamy określenia: logowanie, zalogowanie (się) (meldowanie) oraz wylogowanie (się) (wymeldowanie) pochodzące od angielskojęzycznych terminów login (log in) i logout (log out) (por. ang. log i logging) Hasło, login, logout

20 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) SESJA - tu: okres pracy z komputerem w sieci zawierający się między zameldowaniem a wymeldowaniem. sesja

21 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) DOKUMENT HIPERTEKSTOWY - tu: struktura zawierająca zwykły [linearny] tekst, grafikę, grafikę animowaną, film (wideo), dźwięk (audio), oraz hiperłącze[a] (link[s]) LINK, HIPERŁĄCZE, HIPERPOŁĄCZENIE - 1. (ang.) łącznik (osoba lub rzecz jednocząca, łącząca dwie inne; źródło: Oxford Advanced Learners Dictionary of Current English, ss. 494); 2. odniesienie w strukturze hipertekstowej łączące aktualnie przeglądany dokument z innymi, znajdującymi się w różnych miejscach światowej pajęczyny. hipertekst(1), dokument - link

22 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III) hipertekst (2) - język HTML, filozofia hipertekstu HTML - skrót angielskojęzycznej nazwy języka (Hyper Text Markup Language) używanego do tworzenia dokument[ów] hipertekstowy[ch] HIPERTEKST więcej: materiały pomocnicze, poz. nr 1 http - akronim nazwy hyper text transmission protocol

23 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (III)

24 Wykład nr 6 ELEMENTARIUM SIECIOWE (II) Wykaz literatury uzupełniającej listę bazową: Duch, Włodzisław (1997), Fascynujący świat programów komputerowych. NAKOM. Gawiejnowicz, Stanisław (1998), Wstęp do systemów operacyjnych. WN UAM. Marciszewski, Witold (1995), Tajniki Internetu. Moczurad, Włodzimierz (1998), W sieci. UNIX. Sieci lokalne i rozległe. Silberschatz, Abraham, i inni (2002), Podstawy systemów operacyjnych. WNT Sportack, Mark (1999), Sieci komputerowe. Helion

25 Koniec sekcji [uzupełnienia]uzupełnienia

26 Wykład nr 6 Elementarium sieciowe III UZUPEŁNIENIA Podstawowe kwestie terminologiczne

27 Wykład nr 6 OPERACYJNY SYSTEM, inform. zespół programów przeznaczony do zarządzania zasobami komputera ekon. wykorzystywania jego urządzeń i tworzenia użytkownikowi dogodnych mechanizmów ułatwiających uruchamianie, eksploatację, a także tworzenie programów. System operacyjny pełni następujące funkcje: 1) obsługę, obejmującą dzielenie pomiędzy użytkowników zasobów fiz. (urządzeń) i log. (programy, pliki, czas) komputera według specyficznej dla danego systemu operacyjnego strategii, oraz zarządzanie procesami (wykonywaniem zadań) i pamięcią, w szczególności zapewnienie właściwej synchronizacji i komunikacji przy współbieżnym wykonywaniu programów, niedopuszczanie do wzajemnego blokowania się procesów, reagowanie na zdarzenia specjalne, np. na niektóre błędy wykryte podczas wykonywania programów użytkownika, wirtualizację pamięci, wprowadzanie programów do pamięci itd.; 2) ochronę, obejmującą zapobieganie niszczeniu przechowywanych w komputerze danych (może to nastąpić w wyniku błędów w programach użytkowników, działań świadomie nielegalnych lub w wyniku awarii urządzeń lub sieci elektr.) lub niepowołanemu ich użyciu; 3) odnowę, mającą na celu usunięcie lub zminimalizowanie skutków awarii obejmującą odtworzenie stanu informacji w komputerze sprzed awarii oraz wznowienie pracy komputera po awarii. Źródło: Encyklopedia powszechna PWN, 2004

28 Wykład nr 6 ARPANET; skrót od nazwy Advanced Research Projects Agency-net TCP/IPTCP/IP; skrót od nazwy Transmission Control Protocol/Internet Protocol ENIAC; skrót od nazwy Electronic Numerical Integrator and Calculator DNS; skrót od nazwy Domain Name Service

29 Koniec pokazu