Zapłodnienie i zagnieżdżenie Anna Dera Klinika Perinatologii i Ginekologii

Zapłodnienie Połączenie się i zespolenie gamety męskiej (plemnika) z gametą żenską (uwolnioną w czasie jajeczkowania komórką jajową)

Komórki płciowe (gamety) Plemniki 1. powstają w jądrach 2. dł. śr. 50-60um najmniejsza komórka ludzkiego organizmu 3. jednorazowa porcja nasienia od 2,5 do 6,0 ml.

W 1ml nasienia znajduje sie od 60- 120mil plemników Zachowują żywotność conajmniej przez 10- 20 h.

Penetracja plemników (wędrówka w kierunku jajowodów) Tylne sklepienie pochwy w której “zanurzona” jest pochwowa część szyjki macicy. Szyjka macicy – z upłynnionym czopem śluzowym przez estrogeny, który umożliwia plemnikom wniknięcie do szyjki macicy i zarazem odgrywa rolę filtra (bakteryjne zakażenia i wadliwie zbudowane plemniki), (inhibitor proteinazy) Plemniki muszą pokonać kilka barier: środowisko pochwy, śluz szyjkowy, jama macicy, jajowód oraz komórki wzgórka, wieńca promienistego, a także błona przezroczysta i błona komórkowa oocytu.

Wniknięcie plemników do jajowodów Następuje wskutek działania różnego rodzaju mechanizmów: Zdolność plemników do smodzielnego poruszania się; Skurcze błony mięśniowej jajowodów Przepływ płynu wypelniającego światło jajowodów (ruch rzęsek) Kapacytacja- osiągnięcie przez plemniki pełnej dojrzałości (reakcja akrosomalna)

Komórka jajowa (owocyt, oocyt) Największa komórka ustroju ludzkiego (śr. 120um) Wydostaje się z dojrzałego pęcherzyka jajnikowego po jego pęknięciu wraz z płynem który go wypełniał

Owocyt otoczony komórkami warstwy ziarnistej które tworzą tzw Owocyt otoczony komórkami warstwy ziarnistej które tworzą tzw. wieniec promienisty trafia do bańki jednego z jajowodów Zdolność do zapłodnienia 12h Mechanizm wychwytywania komórki jajowej przez jajowód

Czas w jakim gamety męskie i żeńskie wykazują zdolność do zapłodnienia jest ograniczony. Główka plemnika może wniknąć do wnętrza komórki jajowej (impregnacja) co prowadzi do zlania się jąder komórek płciowych (koniugacja) w okresie ok. 2-3 dni; dla owocytów czas jest ten ograniczony do 12 h - “ograniczona płodność” kobiety.

Impregnacja/Koniugacja

Przebieg zapłodnienia Plemniki i objęty wieńcem komórek warstwy ziarnistej owocyt spotykają się w bańce odpowiedniego jajowodu mniej więcej po 12 h od chwili pęknięcia dojrzałego pęcherzyka jajnikowego. Osłonka przejrzysta(zona pellucida) otaczająca komórkę jajową odgrywa w czsie zpłodnienia podwójną, ważną rolę: * zawiera swoiste gatunkowo receptory plemników docierających do owocytu. * pozwala wniknąć do wnętrza owocytu tylo jednemu plemnikowi natychmiast po tym “twardnieje” i staje się nieprzepuszczalna dla innych plemników (bariera zapobiega polispermii)

Rozwój zygoty w obrębie jajowodu Sukcesywne podziały komórek pojawiają się co 12 godzin. (4, 8, 12..) Po 60-72h jest zbudowana z 12-16 komórek i osiąga stadium rozwojowe określone mianem moruli

Około 4 dnia po zapłodnieniu zarodek dociera do jamy macicy gdzie morula przekształca się w blastocytę

W blastocyście następuje różnicowanie na warstwę zewnętrzną z której rozwinie się następnie trofoblast a ostatecznie łożysko oraz warstwę wewnętrzną z której powstanie węzeł zarodkowy - embrioblast i w końcu płód

Zagnieżdżenie (implantatio) Jest wynikiem integracji między układem endokrynnym, macicą i zarodkiem. Proces zagnieżdżenia się zarodka polega na dotarciu blastocyty do jamy macicy i ścisłym przywarciu do endometrium na stosunkowo dużej powierzchni Najczęstszym miejscem zagnieżdżenia się blastocyty jest okolica górnej części tylnej ściany trzonu macicy

Doczesna – błona śluzowa macicy (warstwa czynnościowa endometrium) Doczesna torebkowa (decidua capsularis)- cieńka warstwa endometrium która pokrywa i oddziela całkowicie zagnieżdżone jajo od wnętrza jamy macicy. Doczesna podstawna (decidua basalis)– warstwa czynnościowa blony śluzowej macicy znajdująca się pod zagnieżdżonym zarodkiem

Komórki doczesnej stykające się bezpośrednio z zarodkiem są bogate w substancje odżywcze (giogen, lipidy), dzięki czemu w pierwszym okresie zagnieżdżenia możliwy jest histotropowy typ odżywiania zarodka (trwa ok. 10-11 dni) Doczesna ścienna (decidua parietalis) – pozostała część endometrium wyścielająca jamę macicy, nie stykająca się bezpośrednio z jajem płodowym

W blastocyście następuje róznicowanie się na warstwę zewnętrzną z której rozwinie się następnie trofoblast i warstwę wewnętrzną z której powstanie węzeł zarodkowy embrioblast. Rozwój trofoblastu ma na celu wytworzenie narządu, jakim jest łożysko; zapewni ono właściwe odżywienie zarodkowi, a następnie płodowi

Trzy etapy zagnieżdżenia Pierwszy etap polega na zetknięciu się blastocyty z endometrium węzłem zarodkowym. Podczas tego okresu blastocyta ściśle przylega do mikrokosmyków nabłonka błony śluzowej. Drugi etap polega na adhezji zarodka do tkanek macicy. W początkowym okresie tego etapu mikrokosmyki nabłonka endometrium i trofoblastu wzajemnie się przeplatają. W miarę odsuwania się mikrokosmyków obu błon połączenie między trofoblastem a nabłonkiem staje się bardziej ścisłe.

Trzeci etap komórki trofoblastu penetrują podścielisko i tam intensywnie się rozmnażają, różnicując w kierunku syncytio- i cytotrofoblastu. Na skutek rozrasania się syncytiotrfoblastu – i zacierania się granic międykomórkowych w jego części obwodowej - powstają sznury komórek zwane kosmykami pierwotnymi. Jednocześnie pojawiają się przestrzenie tworzące system rozgałęzionych zatok (lacunae), wypełnionych krwią wypływającą z naczyń macicznych, których ścianki zostają “rozpuszczone” przez rozrastajacy się trofoblast.

Dzięki takim przemianą trofoblastu będzie możliwa intensywna wymiana substancji pomiędzy organizmem matki i płodem (hematotropowe odżywianie płodu). Pod koniec pierwszego tygodnia w blastocyście między embrioblastem a zewnętrzną pokrywą trofoblastyczną tworzy się jamka owodni. W tym okresie zaczyna się także różnicowanie komórek embrioblastu w dwublaszkową tarczę zarodkową.

Różnicowanie trofoblastu – warstwa wewnętrzna (ctotrofoblast) oraz warstwę zewnętrzną (syncytiotrofoblast)

Dla zapewnienia najlepszych warunków odżywiania rozwijającego sie płodu dochodzi do maksymalnego rozrastania się kosmyków pokrywajacych jajo płodowe od strony doczesnej podstawowej; tworzy się kosmówka kosmata (chorion frondosum, inicjująca rozwój łożyska.

Rozwój zarodka;błony płodowe i sznur pępowiny W obrębie ściany blastocyty uformowanej ok, 4 dnia po zapłodnieniu wytwarza się ekscentrycznie położony węzeł zarodkowy, który jest źródłem wszystkich listków zarodkowych zarodka (ektodermy, mezodermy i endodermy)

Ektoderm – wartwa zewnętrzna z której powstają układ nerwowy, skóra, włosy, paznokcie, gruczoły łojowe,błona śluzowa nosa, jamy ustnej i odbytu, gruczoły sutkowe i narządy zmysłów. Mezoderm -warstwa z której powstaną: układ kostny, mięśnie, tkanka łączna, górna część układu moczowego, układ płciowy oraz naczynia krwionośne i chłonne Endoderm – warstwa wewnętrzna z której rozwiną się poszczególne narządy wewnętrzne – układ pokarmowy, oddechowy, migdałki, tarczyca , dolny odcinek układu moczowego

Ektoderma zarodkowa i endoderma zarodkowa tworzą początkowo płaską strukturę okrągłego lub owalnego kształtu, którą określa się mianem tarczy zarodkowej. Jest on przytwierdzony szerokopodstawną szypułą (która następnie przekształci się w pępowinę) do ściany blastocyty

W 5 tygodniu rozwoju zarodka rozpoczyna sie formowanie rynienki nerwowej, która powstaje z ektodermalnej grzbietowej płytki nerwowej. Z przedniej części powstaje głowa zarodka z zaznaczonymi związkami twarzy. Pojawiaja się również pączki kończyn górnych i dolnych

Błony płodowe – powstaja z kosmówki (chorion) oraz owodni (amnion) Błony płodowe – powstaja z kosmówki (chorion) oraz owodni (amnion). Kosmówka tworzy się w wyniku przekształcenia trofoblastu i jest zewnetrzną błoną jaja plodowego.Owodnia stanowi wewnętrzną warstwę błon pęcherza płodowego. Jama owodni jest początkowo widoczna w postaci szczeliny, która powstaje w wyniku gromadzenia się płynu owodniowego pomiędzy warstwami komórek więzła zarodkowego.

Sznur pępowinowy – powstaje w przbiegu stopniowych przemian szypuły brzusznej, która jako pasmo tkanki łącznej przebiega w początkowym okresie rozwoju pomiędzy łożyskiem a zarodkiem. W 4 t.c. Dochodzi do połączenia naczyń krwionośnych włosowatych powstałych w kosmykach łożyska a naczyniami krwionośnymi rozwijającymi się w obrębie sznura pępowinowego.

Warunki konieczne do zaistnienia ciąży; zdolność rozrodcza

Uwarunkowania ze strony kobiety: Drożność światła narządów rodnych, poczynając od ujścia pochwy aż po ujście jajowodu, Właściwe środowisko (prawidłowe pod względem anatomicznym, endokrynnym i bakteriologicznym) w obrębie wnętrza pochwy, macicy i jajowodów, Prawidłowa anatomicznie i czynnościowo budowa błony śluzowej

Prawidłowa czynność wewnątrzwydzielnicza jajników, umożliwiająca odpowiednie przygotowanie narządów płciowych do rozwinięcia się ciąży Prawidlowa czynność germinatywna jajników, polegająca na cyklicznym przygotowaniu w pełni dojrzałych, zolnych do zapłodnienia komórek jajowych

Uwarunkowania ze strony mężczyzny Wytwarzanie odpowiedniej liczby w pełni dojrzałych plemników, prawidłowo zbudowanych i zdolnych do samodzielnego poruszania się. Prawidłowa czynność wewnątrzwydzielnicza komórek gruczołowych jąder (komórek Leydiga) Drożność przewodów najądrza oraz nasieniowodów

Prawidłowa czynność gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych, których wydzielina wchodzi w skład płynnu nasiennego. Zdolność do podjęcia spółkowania w okresie kiedy u kobiety dochodzi do jajeczkowania.