Statystyka biblioteczna i wskaźniki funkcjonalności – kierunki zmian w normalizacji Lidia Derfert-Wolf Biblioteka Główna Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych, Seminarium i warsztaty 7-8 marca 2013

Projekt SBP – kluczowe normy ISO 11620:2008 Information and documentation – Library performance indicators (wskaźniki funkcjonalności bibliotek) ISO 2789 ISO 2789:2006 Information and documentation -- International library statistics (międzynarodowa statystyka biblioteczna) ISO/AWI 16439 Methods and procedures for assessing the impact of libraries (ocena wpływu bibliotek)

Wskaźniki funkcjonalności Dlaczego te normy? Misja i cele biblioteki Satysfakcja i opinie użytkowników Wskaźniki funkcjonalności Wpływ (impact) Statystyka Wartość (value) wyjście (output) wejście (input) procesy

Od statystyki do oceny działania co biblioteka posiada i realizuje  statystyka (ISO 2789, GUS) jak biblioteka spełnia cele, jaki ma wpływ na otoczenie i ile jest warta? pomiary funkcjonalności i jakości (ISO 11620) badania użytkowników (ISO 11620) badania wpływu (ISO 16439)

ISO 2789 Information and documentation – International library statistics pierwsza edycja normy – 1974 r. PN-EN ISO 2789:2005 Informacja i dokumentacja – Międzynarodowa statystyka biblioteczna - wycofana bez zastąpienia 2006 – czwarta edycja – nie przewidziana do ustanowienia przez PKN tradycyjne dane (zbiory, wypożyczenia, użytkownicy, wyposażenie, pracownicy, wydatki) dane dotyczące zasobów i usług elektronicznych

ISO 2789 Information and documentation – International library statistics prace nad kolejną edycją (od marca 2010, obecnie po głosowaniu) zadania bibliotek narodowych (egzemplarz obowiązkowy, bibliografia narodowa) więcej szczegółów dotyczących digitalizacji i zabezpieczenia zasobów Liczba pozycji ze zbiorów bibliotecznych poddanych konserwacji i ochronie Należy podać całkowitą liczbę pozycji, które poddano pracom konserwatorskim i ochrony zbiorów w okresie sprawozdawczym. Konserwacja rozumiana jest jako proces, który zachowuje dzieło w jego pierwotnej formie: a) ochrona tradycyjnymi technikami manualnymi, b) odkwaszanie. Wyklucza się zastąpienie oryginału kopią, mikrofilmem, wersja cyfrową. Uwzględnia się prace konserwatorskie wykonane w bibliotece lub przez firmę zewnętrzna.

ISO 2789 Information and documentation – International library statistics prace nad kolejną edycją c.d. promocja usług bibliotecznych (biblioteka w mediach) działalność naukowa (publikacje pracowników biblioteki) współpraca (partnerstwo, projekty) Liczba wspólnych projektów realizowanych w ciągu roku Należy podać liczbę projektów bibliotecznych zinstytucjonalizowanych i/lub finansowanych ze specjalnych grantów, realizowanych we współpracy z przynajmniej jednym partnerem (np. biblioteką, archiwum, muzeum, wydziałem w uczelni, inną instytucją spośród społeczności lokalnej). Projekt może być o charakterze lokalnym, regionalnym, krajowym lub międzynarodowym. Wyklucza się projekty bibliotek pozostających w jednej strukturze organizacyjnej.

ISO 2789 Information and documentation – International library statistics prace nad kolejną edycją c.d. obecności biblioteki w serwisach społecznościowych (np. Facebook, Twitter, YouTube) liczba profili liczba fanów liczba odwiedzin liczba przesłanych komunikatów/postów lub obiektów serwisy społecznościowe tworzone przez bibliotekę (np. blogi, wiki) liczba serwisów liczba otrzymanych komunikatów, postów i komentarzy

ISO 2789 Information and documentation – International library statistics prace nad kolejną edycją c.d. usługi dla urządzeń mobilnych i ich odbiorcy problemy Open Access (dokumenty w repozytoriach i ich wykorzystanie) specjalne usługi (dla osób niepełnosprawnych, bezrobotnych, cudzoziemców itp.) koszty nowych usług bibliotecznych czas pracowników poświęcony np. na: realizację wspólnych projektów digitalizację prowadzenie profili w serwisach społecznościowych projektowanie usług dla urządzeń mobilnych prace związane z oceną biblioteki, w tym zbieranie danych statystycznych 

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators pierwsza edycja normy – 1998 r. obecnie obowiązująca - ISO 11620:2008 Information and documentation – Library performance indicators PN-ISO 11620:2012 Informacja i dokumentacja -- Wskaźniki funkcjonalności bibliotek (norma przetłumaczona i ustanowiona w ramach zadania SBP, przy dofinansowaniu FRSI)

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators wprowadza standardową terminologię i definicje definicje i dane do obliczania wskaźników zgodne z normą ISO 2789:2006 struktura opisu wskaźnika nazwa cel zakres wskaźnika funkcjonalności definicja wskaźnika funkcjonalności metoda interpretacja i czynniki oddziałujące na wskaźnik funkcjonalności źródło(a) wskaźniki funkcjonalności związane (fakultatywnie)

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators wskaźniki (45) pogrupowane zgodnie z podejściem Zrównoważonej Karty Wyników (Balanced Scorecard) w 4 obszarach pomiarów: Zasoby, dostęp i infrastruktura np. pracownicy, tytuły, publicznie dostępne komputery Wykorzystanie np. wypożyczenia, pobieranie zasobów elektronicznych Wydajność np. koszt wypożyczenia, sesji lub pobrania dokumentu elektronicznego; wymagany czas na nabycie lub opracowanie dokumentów Potencjał i Rozwój np. procent wydatków na zasoby elektroniczne; udział personelu w formalnych szkoleniach

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators prace ISO nad kolejną edycją (od grudnia 2010, obecnie gotowy projekt) zgodność z ISO/DIS 2789:2012, Information and documentation — International library statistics 52 wskaźniki pogrupowane jak w edycji z 2008 r. proponowane zmiany 8 wskaźników do usunięcia (nieaktualne – rozwój IT), w tym 2 wykorzystane w projekcie SBP 15 nowych wskaźników głównie w obszarze Zasoby, dostęp i infrastruktura przejęte z normy dla bibliotek narodowych nowe zagadnienia - podobne jak w aktualizowanej ISO 2789 3 wskaźniki inaczej sformułowane

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators Proponowane zmiany - 8 wskaźników do usunięcia: stopień powodzenia w wyszukiwaniu rzeczowym w katalogu – zmiany w sposobach wyszukiwania informacji przez użytkowników liczba stacji komputerowych w przeliczeniu na osobę (SBP) – rozszerzający się dostęp do sieci bezprzewodowej i możliwość korzystania w bibliotekach z własnych urządzeń liczba godzin dostępności stanowiska komputerowego w przeliczeniu na osobę – j.w. wskaźnik wykorzystania stanowiska komputerowego – j.w.

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators Proponowane zmiany - 8 wskaźników do usunięcia, cd.: wykorzystanie zbiorów w bibliotece w przeliczeniu na osobę (SBP) procent zapytań informacyjnych przesłanych elektronicznie – ta metoda zadawania pytań stała się już normą koszt wypożyczenia koszt sesji w bazie danych

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators Proponowane zmiany – 15 nowych wskaźników: procent zbiorów rzadkich (rękopisy, inkunabuły, starodruki) dostępnych poprzez katalog on-line liczba dokumentów zdigitalizowanych w ciągu roku w przeliczeniu na 1000 tytułów całej kolekcji bibliotecznej procent zbiorów rzadkich o stanie zachowania umożliwiajacym udostępnianie procent zbiorów rzadkich wymagających konserwacji/odtworzenia, które zostały poddane takim zabiegom procent powierzchni magazynowej o odpowiednim środowisku (temperatura, wilgotność, światło, jakość powietrza)

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators Proponowane zmiany – 15 nowych wskaźników c.d.: odsetek publikacji pracowników własnej instytucji w repozytorium instytucjonalnym szybkość realizacji usług informacyjnych (odpowiedzi na zapytania) liczba pobrań obiektów z biblioteki cyfrowej w przeliczeniu na zdigitalizowany dokument chęć powrotu do biblioteki  koszt skorzystania ze zbiorów

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators Proponowane zmiany – 15 nowych wskaźników c.d.: koszt gromadzenia w przeliczeniu na udostępnienie zbiorów wydajność pracowników zatrudnionych przy wypożyczaniu i dostarczaniu dokumentów koszt personelu w przeliczeniu na skatalogowany tytuł procent czasu pracowników poświęcony na szkolenia zawodowe odsetek pracowników zaangażowanych w realizację projektów

ISO 11620 Information and documentation – Library performance indicators Proponowane zmiany - 3 wskaźniki inaczej nazwane koszt pobranej jednostki treści  koszt pobrania miejsca (seats) w przeliczeniu na osobę  miejsca (user places) w przeliczeniu na osobę wskaźnik wykorzystania miejsc (public seating)  wskaźnik wykorzystania miejsc (user places)

ISO/DIS 16439 Methods and procedures for assessing the impact of libraries metody i procedury oceny wpływu bibliotek wpływ na indywidualnych użytkowników wpływ na społeczeństwo wartość z punktu widzenia ekonomicznego nowa norma w opracowaniu od grudnia 2010 (17 ekspertów z 13 krajów),obecnie trwa ankieta powszechna cele ujednolicenie terminologii i definicji dot. oceny wpływu opis i zharmonizowanie metod, które zbadano i uznano za wystarczające do dostarczania wymiernych rezultatów

Podsumowanie statystyka jest obowiązkowa (GUS) statystyka jest przydatna, np. narzędziem rzecznictwa w sprawie bibliotek normy wsparciem przy analizie funkcjonowania bibliotek