Metoda naukowa

Co to jest problem indukcji Problemem indukcji nazywa się pytanie o to, czy i na jakiej podstawie można przenosić wiedzę uzyskaną dzięki obserwacji na przypadki niezaobserwowane. Przykład: skąd można wiedzieć, czy jutro nastąpi wschód Słońca? Indukcja niekoniecznie jest projekcją na przyszłość Metoda naukowa

Problem indukcji Indukcja enumeracyjna Indukcja eliminacyjna Francis Bacon Novum Organum 1620 Indukcja enumeracyjna Indukcja eliminacyjna utworzenie wyczerpującej listy hipotez na dany temat eliminowanie kolejno hipotez za pomocą eksperymentów aż zostanie tylko jedna Metoda naukowa

W czym Bacon się mylił utwórz wyczerpującą listę hipotez następnie wyeliminuj wszystkie z wyjątkiem jednej nie ma podstaw, by oczekiwać, że zostanie jakaś hipoteza przyroda może być kapryśna Metoda naukowa

Milla logika indukcji John Stuart Mill (1806-1873) A System of Logic 1843 Zadanie: ustalić prawa przyrody w celu przewidywania zjawisk. Metoda: reguły indukcji eliminacyjnej. Uzasadnienie reguł Zasada jednostajności przyrody Uzasadnienie zasady jednostajności przyrody: Zasada przyczynowości Uzasadnienie zasady przyczynowości Metodą indukcji enumeracyjnej! jako ostatnia deska ratunku przed błędnym kołem w uzasadnianiu! Metoda naukowa

Konsekwencje radykalnego empiryzmu Milla Jeżeli prawa logiki (indukcji) są empiryczne, mają moc opisową, a nie normatywną. Są prawami ludzkiego myślenia. Logika jest zatem działem psychologii (psychologizm). Inny gatunek inteligentny, różniący się psychologicznie od nas, mógłby mieć inną logikę. A tym samym inne prawa nauki. Ich nauka byłaby nieprawomocna na gruncie naszej logiki i vice versa. Nie byłoby żadnej powszechnie obowiązującej logiki, która mogłaby być podstawą wspólnych rozstrzygnięć. Psychologizm prowadzi do relatywizmu gatunkowego. Metoda naukowa

Czemu Milla metoda indukcji jest błędna? Mill, za Baconem, radzi: utwórz wyczerpującą listę hipotez wyeliminuj wszystkie z wyjątkiem jednej dodając: krytyka Hume’a jest oddalona za pomocą zasady jednostajności przyrody. Ale czy jakakolwiek lista hipotez jest wyczerpująca? Metoda naukowa

Pozytywizm Trzy stadia rozwoju: (August Comte, 1831) Tezy pozytywizmu: teistyczne metafizyczne pozytywne odrzucenie metafizyki oraz pytań o wyjaśnienie Tezy pozytywizmu: przedmiotem nauki są fakty i związki między nimi zadaniem nauki jest przewidywanie zjawisk i panowanie nad nimi zadanie filozofii: refleksja nad metodą naukową 1798-1857 Metoda naukowa

Obrazkowa teoria znaczenia 1.1. Świat jest ogółem faktów, nie rzeczy. 2. To, co się zdarza - fakt - jest zachodzeniem stanów rzeczy. 2.01. Stan rzeczy jest połączeniem przedmiotów (obiektów, rzeczy). 4.21. … zdanie elementarne … stwierdza zachodzenie pewnego stanu rzeczy. 4.22. Zdanie elementarne składa się z nazw. Jest związkiem, splotem nazw. 4.25. Jeżeli zdanie elementarne jest prawdziwe, to dany stan rzeczy zachodzi; jeżeli fałszywe, to nie zachodzi. Ludwig Wittgenstein 1989-1951 Tractatus 1919 Metoda naukowa

Obrazkowa teoria znaczenia 5. Każde zdanie jest funkcją prawdziwościową zdań elementarnych. 5.6. Granice mego języka wskazują granice mego świata. 6.11. Zdania logiki nic … nie mówią. (Są zdaniami analitycznymi.) 6.54. Zdania moje wnoszą jasność przez to, że kto mnie rozumie, rozpozna je w końcu jako niedorzeczne; gdy przez nie - po nich - wyjdzie ponad nie. (Musi niejako odrzucić drabinę, uprzednio po niej się wspiąwszy.)… 7. O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć. Metoda naukowa

Empiryzm logiczny Koło Wiedeńskie, 1922-1936 (1929-1931) Kryterium demarkacji: sensowne (naukowe) są zdania weryfikowalne empirycznie i tylko one związek z behawioryzmem Moritz Schlick (1882-1936) Rudolf Carnap (1891-1970) Metoda naukowa

Empiryzm logiczny Koło Wiedeńskie, 1922-1936 (1929-1931) Kryterium demarkacji: sensowne (naukowe) są zdania weryfikowalne empirycznie i tylko one związek z behawioryzmem Logika i matematyka są narzędziami nauki Zadanie filozofii: analiza języka nauki Moritz Schlick (1882-1936) Rudolf Carnap (1891-1970) Metoda naukowa

Trudności empiryzmu logicznego Czy jakakolwiek weryfikacja jest możliwa? Wymóg weryfikowalności można zastąpić słabszym wymogiem potwierdzalności (stopniowalnej). Rudolf Carnap (1891-1970) Metoda naukowa

The Logic of Scientific Discovery Nauka i pseudonauka Dążenie do potwierdzeń jest właściwe pseudonauce. Przykłady: astrologia marksizm psychoanaliza Freuda Zdania, które mogą się tylko potwierdzić, nie mówią nic o świecie. Kryterium demarkacji: zdanie jest naukowe wtedy i tylko wtedy, gdy jest falsyfikowalne. Karl Popper (1902-1994) Logik der Forschung 1934 The Logic of Scientific Discovery 1959 Metoda naukowa

Zasada krytycyzmu x(W(x)  Z(x)), W(a) Należy wysuwać śmiałe hipotezy, a następnie usiłować je obalić. Logiczny schemat falsyfikacji: x(W(x)  Z(x)), W(a) ------------------------------ Z(a) W(a), Z(a) -------------------------- x(W(x)  Z(x)) Nauka składa się ze zdań przyjętych na próbę. Karl Popper (1902-1994) Logik der Forschung 1934 The Logic of Scientific Discovery 1959 Metoda naukowa

Uteoretyzowanie obserwacji Uteoretyzowanie obserwacji (theory-impregnation, theory-ladeness): Nie istnieje zdanie, które można byłoby rozstrzygnąć na podstawie samej obserwacji bez wcześniejszych założeń teoretycznych bez wcześniejszych oczekiwań Karl Popper (1902-1994) Logik der Forschung 1934 The Logic of Scientific Discovery 1959 Metoda naukowa

Uteoretyzowanie obserwacji Metoda naukowa

Hipoteza a eksperyment Hipoteza poprzedza eksperyment. Hipoteza jest niezależnym od doświadczenia domysłem, który następnie jest sprawdzany w doświadczeniu. Hipotezy są genetycznie a priori, metodologicznie empiryczne hipotezy organizują eksperyment podobnie jak według Kanta formy zmysłowości organizują doświadczenie ale inaczej niż formy zmysłowości, hipotezy są falsyfikowalne (podważalne przez doświadczenie) Falsyfikacjonizm jest formą fallibilizmu (antyfundamentalizmu) Metoda naukowa

Realizm naukowy Instrumentalizm Przedmioty teoretyczne (hipotetycznie) istnieją są dogodnymi fikcjami Teorie naukowe są domysłami na temat prawdy narzędziami przewidywania zjawisk Celem nauki jest poszukiwanie prawdy przewidywanie zjawisk panowanie nad przyrodą postęp techniczny Argumenty (motywy) Potrzeby: wyjaśniania heurystyki   idei regulatywnej nieufność do metafizyki (empiryzm) niejasność pojęcia prawdy Metoda naukowa