Olga Chruściel Olga Gutowska Weronika wyszomierska Rodzaje niedosłuchów, audiometria tonalna i inne zagadnienia audiologiczne Przygotowały: Olga Chruściel Olga Gutowska Weronika wyszomierska

Anatomia Ucha

Rodzaje niedosłuchów Ze względu na lokalizację wyróżniamy: Niedosłuch przewodzeniowy jest związany z upośledzeniem przewodzenia dźwięków przez ucho zewnętrzne lub środkowe, które utrudnia przenoszenie sygnałów do ucha wewnętrznego. Niedosłuch odbiorczy jest spowodowany dysfunkcją komórek rzęsatych w uchu wewnętrznym, co uniemożliwia ślimakowi prawidłowe  przetwarzanie dźwięku. O neuropatii słuchowej mówimy, gdy mózg albo nie przetwarza impulsów elektrycznych, albo nie jest w stanie prawidłowo ich interpretować. Określa się go również terminem neuropatii lub dyssynchronii słuchowej. Niedosłuch mieszany stanowi połączenie przewodzeniowego i odbiorczego ubytku słuchu. Przy tym rodzaju niedosłuchu dźwięk nie jest normalnie przekazywany z ucha zewnętrznego lub środkowego do ucha wewnętrznego. Występują także problemy w uchu wewnętrznym oraz w wyższych częściach drogi słuchowej.

Rodzaje niedosłuchów c.d. Ze względu na czas wystąpienia wady słuchu wyróżniamy: Niedosłuch prelingwalny – powstały przed opanowaniem języka (do ok. 3 roku życia) Niedosłuch perylingwalny – powstały w czasie gdy dziecko zna już podstawy języka, ale nie opanowało jeszcze systemu gramatycznego (ok. 3-5 roku życia) Niedosłuch postlingwalny – powstały po opanowaniu przez dziecko języka (ok. 5-7 roku życia i później). Ze względu na etiologię: Niedosłuch wrodzony – przyczyny dziedziczne, genetyczne, choroby matki podczas ciąży, środki farmakologiczne, konflikt serologiczny, promieniowanie rentgenowskie Niedosłuch nabyty – powstały po urodzeniu na skutek chorób, urazów mechanicznych w obrębie głowy, urazów akustycznych, środków farmakologicznych

Przyczyny niedosłuchu przewodzeniowego Czop woszczynowy, ciało obce w przewodzie słuchowym zewnętrznym Zapalenie ucha środkowego, perforacja błony bębenkowej Zaburzenie funkcji trąbki słuchowej Wszystko co znajdzie się na drodze przewodzenia dźwięku włączenie z okienkiem owalnym i okrągłym

Proces słyszenia Fale dźwiękowe docierają do błony bębenkowej przez przewód słuchowy za pośrednictwem małżowiny usznej, pełniącej funkcję swoistego radaru i wprawiają ją w drgania. Pobudzona błona bębenkowa porusza trzema kosteczkami słuchowymi – młoteczkiem, strzemiączkiem i kowadełkiem, które znajdują się w uchu środkowym. Następnie drgania te powodują ruch płynu (endolimfy) w ślimaku, w uchu wewnętrznym. Ruch ten wywołuje elektryczną stymulację nerwu słuchowego poprzez tysiące pobudzonych komórek nerwowych zwanych komórkami rzęsatymi. Drgania pobudzają nerw słuchowy, który przesyła do mózgu informację, interpretowaną, jako dźwięk.

Przyczyny niedosłuchu odbiorczego Zaburzenia naczyniowe Wady wrodzone Uraz akustyczny ostry i przewlekły Zapalenie ucha wewnętrznego Choroba Meniere’a Leki ototoksyczne Zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca) Uraz ciśnieniowy Urazy czaszki

Objawy niedosłuchów/ głuchoty

Objawy niedosłuchu u niemowląt Opóźnienie w gaworzeniu, wymawianiu pierwszych sylab, czy wyrazów. Niemowlę nie reaguje na odgłosy zabawek (grzechotki), dzwonka u drzwi, czy na wypowiadane przez nas imię (w wieku około 9 miesięcy niemowlę powinno reagować na swoje imię). Problemy z wymawianiem wyrazów. Dziecko wcale nie mówi lub bardzo mało mówi. Opóźnienie w rozwoju emocjonalnym. Dziecko jest nieposłuszne – nie wykonuje naszych poleceń lub reaguje w dziwny nielogiczny sposób na nasze polecenia (nie znaczny to, że każde dziecko nieposłuszne ma zaburzenia słuchu!).

Objawy niedosłuchu u dzieci Dziecko nie potrafi skupić uwagi na określonym zadaniu. Ma trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami. Osiąga gorsze wyniki w nauce. Mowa niewyraźna.

Objawy niedosłuchu u dorosłych Uczucie zatkania ucha. Szumy uszne. Problemy z rozumieniem mowy w rozmowach z udziałem większej liczby osób. Problemy ze zrozumieniem mowy w czasie oglądania programów telewizyjnych, słuchania radia czy rozmowy przez telefon. Podwyższony ton głosu. Lepsze rozumienie mowy w hałasie niż w ciszy lub odwrotnie.

Najczęściej stosowane klasyfikacje niedosłuchu

Klasyfikacja Fowlera Ubytek słuchu w decybelach Upośledzenie słuchu w stopniu Ocena opisowa z odległości 1,5m Poniżej 20 Lekkim Słyszy normalną mowę, ale nie słyszy szeptu 20-40 Umiarkowanym Słyszy mowę umiarkowanie głośną, nie słyszy mowy słabo artykułowanej 40-60 Niezbyt ciężkim Słyszy mowę głośną, nie słyszy mowy umiarkowanie głośnej

Klasyfikacja Fowlera 60-80 Ciężkim Słyszy wykrzykiwane słowa, nie słyszy mowy głośnej Ponad 80 Bardzo ciężkim Słyszy głośny krzyk, nie słyszy wykrzykiwanych słów Brak percepcji Zupełna głuchota Badany nie słyszy nawet bardzo głośnego krzyku

Klasyfikacja BiAP Międzynarodowe Biuro Audiofonologii (BIAP) opracowało klasyfikację audiometryczną, która bazuje na wynikach progowej audiometrii tonalnej. Uwzględnia ona postęp techniczny oraz możliwości wykorzystania resztek słuchu. BIAP wyszczególnia cztery stopnie uszkodzenia słuchu: Uszkodzenie słuchu w stopniu lekkim (pow. 20-40 dB) Uszkodzenie słuchu w stopniu umiarkowanym (pow. 40-70 dB) Uszkodzenie słuchu w stopniu znacznym (pow. 70-90 dB) Uszkodzenie słuchu w stopniu głębokim (pow. 90 dB)

Klasyfikacja BiAP Lekkie uszkodzenie narządu słuchu nie stanowi utrudnienia w wypełnianiu ról społecznych. Osoby dotknięte tym uszkodzeniem nie wymagają korzystania z aparatów słuchowych. Mogą mieć problemy z identyfikacją niektórych głosek, słyszeniem w hałasie, bądź z większej odległości.

Klasyfikacja BiAP Uszkodzenie słuchu w stopniu umiarkowanym pozwala na słyszenie i rozumienie mowy w korzystnych warunkach akustycznych. Korzystanie z aparatów słuchowych i innych środków wspomagających słyszenie jest konieczne dla prawidłowego rozumienia mowy.

Klasyfikacja BiAP Uszkodzenie słuchu w stopniu znacznym uniemożliwia słyszenie i rozumienie mowy fonicznej bez zastosowania aparatu. Mimo używania aparatu słuchowego, identyfikacja wszystkich dźwięków mowy nie jest możliwa. Osoby te często wspomagają się odczytywaniem mowy z ust.

Klasyfikacja BiAP Głębokie uszkodzenie narządu słuchu uniemożliwia odbiór mowy fonicznej nawet za pomocą protezy słuchowej. Aparat nie pozwala na identyfikacje dźwięków, umożliwia jedynie częściowe ich słyszenie, ułatwia to jednak odczytywanie mowy z ust.

Przesiewowe badanie słuchu

Emisje otoakustyczne Emisje otoakustyczne są to generowane w uchu wewnętrznym (spontanicznie lub w odpowiedzi na bodziec akustyczny) i emitowane na zewnątrz do przewodu słuchowego zewnętrznego słabe sygnały akustyczne, będące miarą procesów aktywnych zachodzących w uchu.

Otoemisja spontaniczna Występuje samoistnie, bez symulacji ucha. Występuje tylko u otologicznie zdrowych (w wieku od 10 do 49 lat). Otoemisje są najczęściej w zakresie 1-3 kHz.

Otoemisja wywołana TEOAE- otoemisja przejściowa, wywołana trzaskiem. DPOAE- emisja wywołana parą tonów czystych, zwana emisją produktów zniekształceń liniowych. SFOAE- emisja wywołana sygnałem sinusoidalnym. EEOAE- emisja wywołana bodźcem elektrycznym.

teoae Występuje u 95- 100% zdrowych. Amplitudy odpowiedzi są wyższe u noworodków (występowanie spada z wiekiem). Nie jest zależna od sprawności całego ślimaka. Dominujące w odpowiedzi są częstotliwości 0,5- 5 kHz.

Badania przesiewowe słuchu Emisje otoakustyczne wywołane zostały zastosowane w skryningu słuchu u noworodków już w pierwszej dekadzie po ich odkryciu przez Kempa. W Europie zastosowanie znalazła głównie TEOAE.

Dla prawidłowego przeprowadzenia badania OAE u noworodka trzeba wziąć pod uwagę następujące czynniki: Czas przeprowadzenia testu po urodzeniu [najlepiej w 3-4 dobie po urodzeniu (obecność wód płodowych w jamie bębenkowej po urodzeniu)] Wpływ zewnętrznego hałasu Doświadczenie badającego Odpowiednio dopasowana sonda Regularne widmo bodźca

Audiometria tonalna

Audiometria tonalna Audiometria progowa tonalna jest najpowszechniej stosowanym rodzajem badania słuchu. Służy ona do oznaczenia progów słyszenia przewodnictwa powietrznego i kostnego dla częstotliwości najbardziej reprezentatywnych dla pola słuchowego człowieka.

Czynniki wpływające na wynik audiometrii tonalnej Reakcja na bodziec decyduje o wiarygodności i dokładności wyników badania audiologicznego. Odpowiedni czas przeznaczony na badanie. Dokładny instruktaż pacjenta. Uwarunkowanie na bodziec akustyczny. Wykonanie wstępnych prób i ćwiczeń. Nie sugerowanie się wynikami badań poprzednich. Powtórzenie badania w razie niepewnego wyniku. Akustyka pomieszczenia w którym wykonuje się badanie. Przygotowanie i doświadczenie osoby badającej. Wiek pacjenta, jego stan umysłowy i fizyczny. Stan techniczny audiometru, słuchawek, sygnalizatora.

audiometr

Audiogram- wynik badania Audiogram stanowi graficzne przedstawienie wielkości ubytku słuchu dla różnych częstotliwości w zakresie częstotliwości słyszalnych. Punktem odniesienia przy określaniu wielkości ubytku słuchu jest zero dB HL, które audiometrycznie odpowiada wrażeniu progowemu ucha zdrowego. Krzywa zerowa audiometru jest linią prostą. Ubytek słuchu mierzymy i podajemy w dB HL.

Słuch prawidłowy- brak rezerwy ślimakowej

Obustronny niedosłuch odbiorczy

Lewostronny niedosłuch odbiorczy

Niedosłuch mieszany ucha lewego

Jednostronna głuchota ucha lewego

Niewielki niedosłuch przewodzeniowy

Uraz akustyczny

Dysfunkcja trąbek słuchowych

Nieprawidłowy audiogram

Aparaty słuchowe

Aparaty słuchowe

Socjalna niewydolność słuchu Próg słyszenia powyżej 30 dB HL dla częstotliwości istotnych dla mowy Objawia się zaburzeniami słyszenia i rozumienia mowy, szczególnie wyraźnie zauważalnymi w przypadku sygnału konkurującego (szum w tle, hałas, rozmowa z więcej niż jedną osobą) Jest wskazaniem do protezowania słuchu

Podstawowe cele protezowania narządu słuchu Poprawa zdolności porozumiewania się z otoczeniem na drodze słuchowej Przeciwdziałanie procesom wstecznym (deprywacji) w narządzie słuchu

Zalecenia do protezowania słuchu w zależności od głębokości ubytku słuchu 0-30 dB HL - Nie zaleca się protezowania – słuch wydolny socjalnie 30-40 dB HL - Zaleca się korzystanie z aparatów słuchowych w określonych sytuacjach 40-60 dB HL - Zalecane jest protezowanie słuchu (korzystanie z aparatów słuchowych w większości sytuacji) 60-80 dB HL - Zalecane jest stałe zaopatrzenie w aparaty słuchowe >80 dB HL - Protezowanie jest zalecane nawet wtedy, gdy pomoc w usłyszeniu sygnału jest nieznaczna

Podział aparatów słuchowych ze względu na technikę przetwarzania sygnału Analogowe – klasyczne aparaty słuchowe Analogowe programowane cyfrowo Cyfrowe

Rodzaje aparatów słuchowych na przewodnictwo powietrzne Zauszne BTE Wewnątrzuszne ITE Wewnątrzprzewodowe ITC Całkowicie wewnątrzprzewodowe CIC

BTE, ITE, ITC

Rodzaj aparatów słuchowych na przewodnictwo kostne Pudełkowe z opaską połączoną Okularowe Zakotwiczone w kości (BAHA)

Wybór aparatu zależy od: Typu i głębokości uszkodzenia słuchu (aparaty wewnątrzuszne są z reguły słabsze do zausznych) Kształtu przewodu słuchowego zewnętrznego Zdolności manualnej pacjenta (aparaty ITE i CIC są trudniejsze w obsłudze)

Niedosłuch obustronny – aparatowanie jedno czy obuusze? Niedosłuch obustronny u dzieci – protezowanie zawsze obuuszne! Protezowanie jednouszne u dzieci jest błędem w sztuce lekarskiej!

Aparaty obuuszne: Umożliwiają słyszenie przestrzenne, ułatwiają lokalizację źródła dźwięku Poprawiają zdolność różnicowania dźwięków Pozwalają na stosowanie mniejszych wzmocnień Wyraźna poprawa stosunku sygnału do szumu Zapobieganie zjawisku deprywacji – stopniowo narastające w czasie pogorszenie rozumienia mowy odbieranej przez ucho bez aparatu

Budowa aparatu słuchowego Mikrofon Przetwornik analogowo-cyfrowy A/D Procesor dźwięku Przetwornik cyfrowo-analogowy D/A Wzmacniacz Słuchawka

Przykładowe programy aparatów słuchowych: Mowa w ciszy Mowa w hałasie Muzyka FM

System FM Mikrofon zbiera dźwięk, sygnał jest transmitowany przez nadajnik FM do odbiorników FM, a następnie do aparatu słuchowego Można porównać do mówienia bezpośrednio do osoby niedosłyszącej Sygnał jest przekazywany drogą radiową

Jak sprawdzić czy aparat działa? Jeżeli mamy tester, sprawdzamy czy bateria nie jest wyczerpana Sprawdzamy czy bateria jest dobrze umieszczona w komorze (+ do +) Zamykamy komorę baterii i przesuwamy przełącznik na tryb „M” Bierzemy aparat do ręki, zamykamy dłoń i przykładamy do ucha, jeżeli aparat piszczy – oznacza to, że działa

Nowoczesne metody leczenia niedosłuchu

Implanty ślimakowe (CI) Implant ślimakowy to elektroniczna proteza narządu słuchu, która jest uznanym, bezpiecznym i szeroko stosowanym rozwiązaniem, przeznaczonym dla osób głuchych i głęboko niedosłyszących (niedosłuch ślimakowy). Proces słyszenia odbywa się na drodze bezpośredniej elektrycznej stymulacji nerwu słuchowego. Implanty ślimakowe są wszczepiane na całym świcie już od 30 lat, zdecydowało się na nie już ponad 180 000 osób.

Implanty ślimakowe (CI) W Polsce systemy implantów ślimakowych stosowane są od prawie 20 lat, a łączna grupa użytkowników przekroczyła już 2000 osób. Wszelkie koszty związane z wszczepieniem implantu oraz rehabilitacją są w pełni finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Krótka historia implantów ślimakowych i pniowych Już starożytni Rzymianie stosowali elektrostymulację jako terapię przewlekłego bólu głowy u pacjentów z dną moczanową. Pierwsze próby stymulacji elektrycznej drogi słuchowej podjęto pod koniec XVIII wieku. Pierwszy eksperyment słyszenia elektrycznego przeprowadził w 1790 roku Alessandro Volta. Umieścił on w uszach metalowe pręciki i połączył je z bateriami, wywołując słyszenie dźwięku, określane jako „huk w głowie”, po którym pojawił się dźwięk zbliżony brzmieniem do „odgłosu gotującej się zupy”.

Krótka historia implantów ślimakowych i pniowych Pierwszy artykuł na temat implantów ukazał się w literaturze francuskiej w roku 1957. Opisano w nim dokonaną przez Francuzów próbę bezpośredniej stymulacji elektrycznej nerwu ślimakowego u osoby niesłyszącej. Usłyszane w trakcie stymulacji dźwięki pacjent opisał jako dźwięki przypominające brzmieniem „ruletkę” i „świerszcza”. Próba ta wzbudziła wiele wątpliwości i nie zyskała początkowo większego zainteresowania. Stwierdzono że ucho wewnętrzne jest strukturą tak doskonałą, że nie można go zastąpić elektrodami. Uważano też że wprowadzenie ciała obcego do ucha wewnętrznego doprowadziłoby do jego całkowitego zniszczenia.

Krótka historia implantów ślimakowych i pniowych Zachęciło to jednak badaczy w USA do podjęcia prób klinicznych. W 1961 roku grupa naukowców z LA, kierowana przez Williama House’a wszczepiła dwóm osobom elektrody, a w 1964 roku Doyle wraz ze współpracownikami wprowadzili po raz pierwszy elektrodę do wnętrza ślimaka. Wyniki tych działań i poziom rozumienia mowy nie były jednak zadowalające. W latach 70 stosowano systemy jednokanałowe , prowadzące stymulacje elektryczną ślimaka za pomocą 1 elektrody, przez co nie była możliwa dyskryminacja mowy powyżej 2000 Hz. Był to impuls do podjęcia działań nad stworzeniem implantu wielkonałowego.

Krótka historia implantów ślimakowych i pniowych W 1984 roku systemy implantów ślimakowych zostały po raz pierwszy dopuszczone do szerokiego zastosowania klinicznego. Obecnie powszechnie stosowane są systemy implantów ślimakowych trzech firm: Cochlear, ABS (Advance Bionic System) i Med-El. Wraz z postępem technologicznym zmieniały się wskazania do stosowania implantów ślimakowych. W roku 1980 zaproponowano obniżenie dolnej granicy wieku pacjenta z 18 do 2 r. ż., w roku 1999 dopuszczone zostało stosowanie implantów u dzieci od 12 m. ż.

Krótka historia implantów ślimakowych i pniowych System implantu pniowego zaś polega na stymulacji jąder nerwu słuchowego w pniu mózgu. System implantu pniowego wskazany jest w przypadku obustronnej głuchoty spowodowanej zniszczeniem obu nerwów słuchowych.

Proces słyszenia w CI 1.W słyszeniu za pomocą implantu ślimakowego za odbiór dźwięków odpowiedzialny jest mikrofon, znajdujący się w górnej części procesora mowy, tuż za uchem, aby dźwięki przetwarzane przez system, były jak najbardziej zbliżone do tego, co powinniśmy słyszeć. 2.Układ elektroniczny procesora mowy przetwarza ten dźwięk na sygnał cyfrowy, który podlega przekształceniom, obejmującym między innymi usuwanie niepotrzebnego szumu i wzmacnianie istotnych informacji w zakresie dźwięków mowy.

Proces słyszenia w CI 3.Tak przetworzony sygnał zamieniany jest przez procesor mowy na specjalny kod zgodnie z parametrami MAPy, czyli parametrami określonymi podczas indywidualnej sesji dopasowania procesora mowy.

Proces słyszenia w CI 4.Kod ten przesyłany jest za pomocą cewki nadawczej do części wewnętrznej systemu implantu ślimakowego. 5.Cewka odbiorcza przekazuje kod do odbiornika/stymulatora, który na podstawie odebranych informacji odpowiednio steruje stymulacją elektryczną na poszczególnych elektrodach wewnątrzślimakowych. 6.Każdej elektrodzie przypisany jest odpowiedni zakres częstotliwości dźwięku i jeśli taka właśnie częstotliwość odbierana jest przez mikrofon, to odpowiednia elektroda stymuluje elektrycznie nerw słuchowy.

Proces słyszenia w CI 7.Stymulacja przekazywana jest przez nerw do wyższych elementów drogi słuchowej i w ten sposób powstaje wrażenie dźwięku.

Implanty ślimakowe Słyszenie w CI jest inne niż fizjologiczne, ponieważ sygnały płynące z ok. 3 500 komórek słuchowych wewnętrznych zostały zastąpione sygnałami elektrycznymi z ok. 22 elektrod. Słyszenia w implancie ślimakowym trzeba się nauczyć. Wymaga to minimum kilku tygodni treningu słuchowego. Potrzebnych jest wiele sesji dopasowywania ustawień implantu.

Kryteria zastosowania implantów

Implant hybrydowy System Implantu Hybrydowego dedykowany jest pacjentom z głębokim ubytkiem słuchu w zakresie wysokich częstotliwości, czyli tzw. częściową głuchotą. Połączono w nim technologię implantu ślimakowego z technologią aparatu słuchowego. Taka kombinacja zapewnia stymulację elektro-akustyczną, dzięki której pacjent w dalszym ciągu korzysta ze swojego naturalnego słyszenia w zakresie niskich częstotliwości (Komponent akustyczny wzmacnia dźwięki z zakresu niskich częstotliwości.) natomiast wysokie częstotliwości są słyszalne dzięki implantowi ślimakowemu.

Implant hybrydowy

Opieka pooperacyjna i rehabilitacja – Wychowanie słuchowe

Opieka pooperacyjna i rehabilitacja – Wychowanie słuchowe Opieka pooperacyjna nad pacjentem implantowanym obejmuje procedurę ustawienia procesora mowy oraz proces rehabilitacji. Głównym celem dopasowania systemu implantu jest dobranie impulsów elektrycznych stymulujących nerw słuchowy i określenie zależności pomiędzy parametrami impulsów a właściwościami fizycznymi dźwięku tak, aby wzbudzona aktywność nerwu słuchowego, a w konsekwencji powstałe wrażenie słuchowe, były zbliżone do tych, które wystąpiłyby w słuchu fizjologicznym. Dopasowanie prowadzi się u każdego pacjenta indywidualnie ponieważ aktywność nerwu słuchowego u każdego pacjenta jest inna.

Opieka pooperacyjna i rehabilitacja – Wychowanie słuchowe Parametry stymulacji elektrycznej wpisuje się do wewnętrznej pamięci procesora mowy. Zbiór tych parametrów określany jest jako mapa pacjenta. Ustawienie procesora mowy pełni kluczową rolę w opiece nad pacjentem implantowanym, mając decydujący wpływ na jego możliwości słuchowe.

Wychowanie słuchowe Aby w sposób optymalny wykorzystać możliwości słuchowe, jakie stwarza implant ślimakowy, niezbędny jest właściwie prowadzony, dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta, program rehabilitacji pooperacyjnej. Wychowanie dziecka z głuchotą prelingwalną znacząco różni się od procesu rehabilitacji słuchowej osoby z głuchotą postlingwalną. Program terapii obejmuje kształcenie różnych funkcji słuchowych takich jak: słyszenie dźwięków(percepcja), różnicowanie (dyskryminacja) i rozróżnianie (identyfikacja), pamięć słuchowa oraz rozumienie.

Wychowanie słuchowe Poprzez terapię kształtuje się różne metody percepcji: percepcję dźwięków otaczającego świata, percepcję mowy, percepcję muzyki. W pierwszej kolejności u dzieci kształtuje się percepcję dźwięków otaczającego świata. Na bazie tej umiejętności rozwija się percepcję dźwięków mowy oraz dźwięków muzyki. W przypadku osób dorosłych z głuchotą postlingwalną można kształtować inne strategie kształtowania funkcji słuchowych, najczęściej rozwijając każdą z nich oddzielnie.

Wychowanie słuchowe Nauka wykrywania obecności dźwięku w otoczeniu lub jego braku. Różnicowanie – możliwość postrzegania podobieństw i różnic pomiędzy dwoma lub więcej bodźcami słuchowymi. Rozpoznawanie – możliwość określania poprzez powtórzenie, wskazanie bądź napisanie usłyszanych dźwięków mowy. Rozumienie mowy – możliwość rozpoznawania znaczenia mowy poprzez odpowiadanie na pytania, wykonywanie poleceń, uczestniczenie w rozmowie.

Wychowanie słuchowe Rozumienie mowy i dźwięków użytecznych na tle dźwięków zakłócających. W przypadku implantowanych dzieci prelingwalnych właściwie prowadzona rehabilitacja słuchu i mowy jest niezbędnym warunkiem rozwoju komunikacji werbalnej.