WADY WYMOWY

Dzieci sześcioletnie powinny wymawiać prawidłowo wszystkie głoski i budować zdania logiczne, poprawne pod względem gramatyki i składni oraz akcentu, rytmu i melodii. Badania wykazują jednak, że co czwarte dziecko wadliwie wymawia podstawowe dźwięki mowy. Nie każde jednak odstępstwo od ogólnopolskiej normy wymawianiowej jest wadą wymowy. Do wad nie zaliczamy m.in. nieprawidłowości artykulacyjnych wynikających z nieukończonego rozwoju mowy (do 5 roku życia), wymowy gwarowej oraz błędów wymowy (potrafimy je sami skorygować).

NIEZAKOŃCZONY ROZWÓJ MOWY stwierdzamy , gdy dziecko do końca 5 roku życia dokonuje substytucji (zamiany) głosek , ale w obszarze głosek języka polskiego np. głoska „sz” jest zastępowana przez głoskę „s”, głoska „cz” jest zastępowana przez głoskę „c”. Pięcioletnie dziecko ma prawo opuszczać , przestawiać i zamieniać głoski na łatwiejsze, ale nie może (bez względu na wiek) ich deformować, czyli zniekształcać, np. wymawiać międzyzębowo, bocznie, welarnie.

OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY możemy stwierdzić, gdy dziecko powyżej 5 roku życia dokonuje substytucji (zamiany) głosek, ale wciąż są to zamiany w obrębie głosek języka polskiego.

WADA WYMOWY Jest to zniekształcenie głoski. Stwierdzamy ją wtedy, gdy dziecko lub człowiek dorosły realizuje głoskę spoza głosek języka polskiego. Wadę stwierdzamy tylko u dzieci bez uszkodzeń organicznych, tzn. nie stwierdzamy wady wymowy u dzieci np. z rozszczepem podniebienia. Największą grupę wad wymowy na etapie nauczania początkowego stanowią wady artykulacyjne zwane dyslalią. Jest to nieprawidłowość w wymawianiu jednej, wielu, a nawet niemal wszystkich głosek od razu. Wymowa jest wtedy niewyraźna, mało zrozumiała, aż do bełkotu.

NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANE WADY WYMOWY

1. Seplenienie (wymawianie głosek sz, ż, cz, dż jako s, z, c, dz); 2 1.Seplenienie (wymawianie głosek sz, ż, cz, dż jako s, z, c, dz); 2. Wymowa bezdźwięczna - gdy dziecko nie realizuje głosek dźwięcznych i zastępuje je bezdźwięcznymi odpowiednikami np. woda –fota, żaba –szapa 3.Zniekształcenia głoski „r” - reranie (wymowa boczna, wargowa, wargowo-zębowa, gardłowa, miedzyzębowa, brak głoski r, ) 4.Nosowanie - nosowa wymowa głosek ustnych lub odwrotnie, związane z nieprawidłową pracą podniebienia miękkiego 5. opuszczanie dźwięków (krowa- kowa);

Drugim co do częstotliwości występowania u dzieci rodzajem zaburzenia mowy jest jąkanie. Najogólniej mówiąc polega ono na zaburzeniu koordynacji narządów: oddechowego, artykulacyjnego i fonacyjnego. Obserwuje się wzmożone napięcie mięśni związanych z mową, np. wiązadła głosowe zaciskają się, zachodzą na siebie, głos wydobywa się z trudem.

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY WAD WYMOWY są to nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu narządów artykulacyjnych lub zaburzenia słuchu fonematycznego. Mogą być związane z budową aparatu mowy dziecka : - niska sprawność ruchowa narządów artykulacyjnych (języka, warg, podniebienia miękkiego); - wady zgryzu i anomalie zębowe (wymowa międzyzębowa); - upośledzenie słuchu fizjologicznego (zaburzenia artykulacji, melodii, intonacji, elizje); - nieprawidłowa budowa aparatu mowy (rozszczep podniebienia, warg, zbyt duży lub mały język, skrócone wędzidełko); - przerost trzeciego migdałka (nosowanie, wymowa międzyzębowa); - dysfunkcja słuchu fonematycznego (odpowiadającego za procesy analizy i syntezy słuchowej).

Do czynników środowiskowych (tkwiących w rodzinie) należą: - mówienie do dziecka językiem nianiek (spieszczanie); - nadmierny rygoryzm lub liberalizm co do mowy dziecka; - ograniczone kontakty z matką do 2. roku życia - zaniedbania zdrowotne matki w ciąży (niedożywienie, używki); - niewłaściwa atmosfera rodzinna; - nieprawidłowe wzorce wymowy w domu; - brak okazji do rozwijania mowy (rozmowy, czytanie książek, oglądanie ilustracji, gry językowe).

A ponadto: - nieprawidłowy sposób żywienia i rodzaj pokarmów spożywanych przez dzieci zbyt długie stosowanie smoczka przedłużone karmienie butelką jedzenie przetworzonych, zmiksowanych pokarmów, - nawyk oddychania przez usta, niedomykanie warg , (u dzieci z alergią, z częstymi infekcjami, z trzecim migdałkiem) - niezakończony proces formowania się lateralizacji stronnej. - przetwarzanie dźwięków mowy według strategii prawopółkulowych : nadmierna stymulacja obrazem, dziecko posługuje się zniekształconym językiem postaci z bajek, co spowodowane jest zbyt długim oglądaniem telewizji

Jakie skutki powodują wady wymowy? 1. W znacznym stopniu utrudniają osiąganie sukcesów w szkole. 2. Kłopoty w nauce czytania i pisania (agramatyzmy, nieprawidłowa budowa zdań, uporczywe literowanie, kłopoty z łączeniem liter i głosek w wyrazy, z przejściem od głoskowania do czytania sylabami i wyrazami, opuszczanie, przestawianie lub dodawanie różnych głosek i sylab, zamienianie wyrazów o podobnym brzmieniu; w pisaniu kłopoty z posługiwaniem się dwuznakami, spógłoskami miękkimi, dźwięcznymi i bezdźwięcznymi, końcówkami fonetycznymi –ą -om, inne). 3. Zaburzenia osobowości (poczucie niższej wartości, osamotnienia, stany lękowe np. lęk przed wypowiadaniem się, nerwowość, unikanie kontaktów z gośćmi, rówieśnikami). 4. Osłabiają wydolność umysłową dziecka i wpływają ujemnie na jego stosunek do nauki, szkoły i kolegów.

KILKA PORAD DLA RODZICÓW: Śledzić uważnie proces rozwoju mowy swojego dziecka, czy nie pojawiają się niepokojące objawy, np. -nieprawidłowość w budowie narządów mowy,  -brak gaworzenia we właściwym czasie, -brak mowy u 3-letniego dziecka.  Od urodzenia mówić do dziecka językiem dorosłych, a spieszczeń używać tylko w zabawach. Nie wymagać od dziecka posługiwania się mową dorosłych, ale też nie naśladować jego języka. Utrudnia to dziecku naukę mowy. Nie przestawiać dziecka leworęcznego na rękę prawą bez konsultacji z psychologiem. Zapobiegać chorobom uszu, przewlekłym stanom kataralnym i wadom zgryzu (karmić butelką do 1.roku życia ! smoczki- też! ) Starać się słuchać, co dziecko do nas mówi, ponieważ chętnie słuchane - chętnie mówi. Zachęcać dziecko do mówienia, nawet jeśli ma zaburzoną mowę.