UŻYWANIE SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH JAKO PRZEJAW KRYZYSU DORASTANIA Mgr Piotr Wiejak

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Okres dorastania (adolescencji) jest kryzysowym momentem w życiu jednostki. Kryzys ów polega na załamaniu się wypracowanych wcześniej i skutecznych dotychczas sposobów zaspokajania własnych potrzeb i radzenia sobie w środowisku społecznym.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Wiek dorastania rozpoczyna się w 11-12 r.ż. i trwa do 18-19 roku życia (osiągnięcie wieku młodzieńczego). Około 16 r.ż. nasilają się trudności psychiczne wieku dorastania, tzw. kryzys młodzieńczy.

Główne zadania adolescencji wg M. Orwid i K. Pietruszewskiego (1996): Zakończenie procesu separacji/ indywiduacji rozpoczętego w pierwszym roku życia; 2. Określenie własnej szeroko pojmowanej tożsamości.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Kryzys adolescencji - burzliwie przebiegający proces konfrontacji dziecka i jego rodziny z zadaniami rozwojowymi adolescencji i proces ich rozwiązywania.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Dotychczasowa adaptacja załamuje się pod wpływem intensywnych i gwałtownych zmian, jakim podlega nastolatek. Można wyróżnić trzy płaszczyzny zmian.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Biologiczna – zmiany w wyglądzie i funkcjonowaniu organizmu, prowadzące do dojrzałości płciowej. Konieczność podjęcia roli mężczyzny lub kobiety, samookreślenia się w obrębie własnej płci.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Psychologiczna zdolność rozumowania na poziomie abstrakcyjnym potrzeba autoanalizy krytycyzm w myśleniu

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Społeczna – samookreślenie się w szerszym kontekście społecznym. zaadaptowanie się do rzeczywistości nowej szkoły i nowej grupy rówieśniczej myślenie o sobie w perspektywie podjęcia roli zawodowej.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych w rodzinie – rozdźwięk między oczekiwaniami nastolatka a rodziców. Pojawia się konflikt: między bronionym przez nastolatka statusem dziecka a oczekiwaniami otoczenia społecznego, aby był bardziej samodzielną i dorosłą osobą.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych lub odwrotnie – dążenie nastolatka do niezależnej samodzielności blokowane przez najbliższe otoczenie społeczne, próbujące zachować status quo (nadopiekuńczość).

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Konsekwencją tych zmian jest kryzys tożsamości i konieczność odpowiedzi na pytania: „kim jestem?”, „kim są inni ludzie?”, „czym jest świat, który mnie otacza?”.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Skuteczność w pokonywaniu problemów charakterystycznych dla tego wieku zależy od postawy przyjmowanej przez młodych ludzi wobec rzeczywistości.

Dwa typy reakcji na kryzys: Mobilizacja nastolatek traktuje kryzys jak wyzwanie – zadanie do wykonania destabilizacja emocjonalna dezintegracja i pojawienie się zaburzeń funkcjonowania – kryzys jako zagrożenie

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Młodzi ludzie nie radzący sobie z kryzysem dorastania zagrożeni są wejściem w proces tzw. „błędnej adaptacji”.

Mechanizm błędnej adaptacji Narkotyk działa odprężająco, znosi uczucie dyskomfortu. Pojawia się odczucie ulgi wywołane środkami psychoaktywnymi. Tendencja do powtarzania doświadczeń ze środkami, która inicjuje proces błędnej adaptacji. czczvxcvxcxcvbcvbcvncn

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Narkotyki/ alkohol pozwalają na pozbycie się negatywnych uczuć. Jednak realne problemy pozostają nierozwiązane.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych 3. Zatem picie lub branie nie zwiększa umiejętności życiowych osób, które ich używają. Dlatego właśnie proces ten określamy jako błędną adaptację.

Kryzys dorastania a używanie substancji psychoaktywnych Czy narkotyk daje młodemu człowiekowi rzeczywiście to, czego on potrzebuje?

Potrzeby nastolatka Potrzeba akceptacji Potrzeba sensu życia Potrzeba własnej wartości (sukcesu) Potrzeba seksualna Potrzeba bezpieczeństwa (kontaktu) Potrzeba rozwoju (wzrostu) Potrzeba poznawania

Efekty działania narkotyków Dobre samopoczucie Euforia Zmiana odbioru sygnałów zmysłowych (poczucie odrealnienia) Poprawa koncentracji uwagi i kojarzenia Zwiększenie inicjatywy Uspokojenie, odprężenie, wyciszenie Zniesienie lęku, bólu i zmęczenia

Motywy sięgania po środki odurzające (Obuchowska, 1996): Motywy ucieczkowe. Są to: -        Motywy związane z frustracją -        Motywy konformizmu -       Motywy egzystencjalne.

Motywy sięgania po środki odurzające (Obuchowska, 1996): Motywy poszukiwania. Są to: -         Motywy ciekawości -      Motywy hedonistyczne -         Motywy prestiżowe -         Motywy snobistyczne

Powody, dla których młodzież sięga po narkotyki (T. Dimoff i S Powody, dla których młodzież sięga po narkotyki (T. Dimoff i S. Carper ): Chęć odurzenia się Ciekawość i nuda Wpływ grupy rówieśniczej Młodzieżowa chęć buntu Ucieczka od problemów zewnętrznych Ucieczka od problemów wewnętrznych Naśladownictwo

Powody sięgania po narkotyki wg badań Sierosławskiego (2003): Chciałem się czuć na haju Nie chciałem odstawać od grupy Nie miałem nic do roboty Byłem ciekawy Chciałem zapomnieć o swoich problemach

Sonda uczniów Gimnazjum nr 3 w Ełku ciekawość - 45 głosów wpływ kolegów, koleżanek - 12 głosów problemy w szkole - 10 głosów robienie na przekór dorosłym - 6 głosów problemy w domu - 12 głosów niezadowolenie z siebie i swojego życia - 17 głosów brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu - 18 głosów

Wnioski: Konieczna jest pomoc młodym ludziom w nabyciu umiejętności adaptacyjnych oraz wiedza pozwalająca zrozumieć zmiany jakie w nich zachodzą. Należy przekazać wiedzę na temat mechanizmów uzależnienia i działania substancji oraz pokazać, że narkotyki nie pozwalają rozwiązać dylematów rozwoju.