METEOROIDY, METEORY, METEORYTY

METEOROIDY – odłamki planetoid, komet oraz innych ciał niebieskich poruszające się wokół Słońca.

Kiedy METEOROID znajdzie się w polu grawitacyjnym Ziemi wpada w jej atmosferę i spalając się wywołuje zjawisko zwane METEOREM.

METEOR, który nie spali się całkowicie w atmosferze i dotrze na ziemię to METEORYT.

METEOROIDY Meteoridy mają zwykle masę od 0,000 001 grama do 1 000 kilogramów (choć najczęściej nie przekracza ona 0, 001 grama). Najmniejsze meteoroidy nazywamy mikrometoroidami. Każda kometa lecąc w przestrzeni kosmicznej wyrzuca ze swojego jądra tzw. Materiał kometarny, będący meteoroidami. Meteoroidy, których źródłem powstawania jest jedna kometa (kometa macierzysta roju) występującymi w skupiskach meteoroidowych poruszających się po orbitach odwzorowanych od orbit tych komet.

METEORY Słowo meteor pochodzi z greckiego meteoron co znaczy „rzecz na niebie”. Zjawisko świetlne, obserwowane przy przelocie meteoru, nie jest zjawiskiem świecenia samej bryłki, lecz świeceniem cząstek powietrza wzdłuż jej drogi. Meteory zaczynają świecić na wysokości 100-130 km, gasną zaś na 75-80 km. Meteoroidy spalając się w atmosferze mają prędkość 2 do 72 km/s (w zależności od tego, czy doganiają Ziemię, czy też biegną na jej spotkanie) W pogodną, bezksiężycową noc pojedynczy obserwator może dostrzec przeciętnie 10 meteorów na godzinę. Przy założeniu, że pole obserwacji kontrolowane przez obserwatora ma średnicę kątową 60°, na wysokości 80 km nad Ziemią obejmuje ono, około 5000 km2. Jest to 0,00001 powierzchni Ziemi, na całej przeto Ziemi wypada na godzinę około miliona przelotów meteorów dostrzegalnych gołym okiem, czyli około 24 milionów na dobę.

Greckie bolís - ‘pocisk; grot'. Meteor jaśniejszy niż Wenus (-4 mag) to bolid. W końcowej fazie zjawiska przybiera wygląd kuli ognistej z ogonem. Jego przelotowi często towarzyszą efekty akustyczne. Greckie bolís - ‘pocisk; grot'.

Bolid o jasności -15 magnitudo sfotografowany 4. 11 Bolid o jasności -15 magnitudo sfotografowany 4.11.2005 roku o godzinie 20:19:42UT przez Darka Dorosza.

Pierwiastek Kolor Sód Pomarańczowo-żółty Żelazo Żółty Magnez Po kolorze meteoru możemy poznać, z jakiego materiału zbudowany jest meteoroid. Pierwiastek Kolor Sód Pomarańczowo-żółty Żelazo Żółty Magnez Niebiesko-zielony Wapń Fioletowy Krzem Czerwony

ROJE METEORÓW Kiedy orbita skupiska meteoroidowego przecina się z orbitą Ziemi obserwujemy rój meteorów - wielokrotny wylot zjawisk meteorów z jednego, pozornego miejsca na niebie. Roje meteorów noszą łacińskie nazwy od konstelacji w których znajduje się dany radiant. Radiant - pozorne miejsce na niebie, z którego wybiegają drogi meteorów należących do aktywnego w tym czasie roju.

KALENDARZ ROJÓW Rój Współrzędne radiantu Okres aktywności Maksi- mum Maks l D  V R ZHR max Kod IMO a [°] d [°] Kwadrantydy 230 +49 01.01-07.01 03.01 283.16 5 41 2.1 120 QUA Lirydy 271 +34 16.04-25.04 22.04 32.32 49 2.9   zm LYR h- Aquarydy 336 -02 19.04-28.05 03.05 45.5 4 66 2.7 60 ETA Perseidy 46 +58 17.07-24.08 12.08 140.0 59 2.6 110 PER a- Aurigidy 84 +42 24.08-05.09 01.09 158.6 2.5 10 AUR Draconidy 262 +54 06.10-10.10 10.10 195.4 2 20  2.6 zm GIA Orionidy 95 +16 02.10-07.11 21.10 208 ORI Leonidy 152 +22 14.11-21.11 18.11 235.27 71 LEO Geminidy 112 +33 07.12-17.12 14.12 262.0 35 GEM Ursydy 217 +76 17.12-26.12 23.12 270.7 33 3.0 URS

NAJBLIŻSZE ROJE α-Monocerotydy Aktywność: 15-25 listopada; Maximum : 21 listopada, 8h 45m UT ZHR = zwykle 5, w porywach do 400+; Radiant : alfa = 117°, delta = +1°; V = 65 km/s; r = 2.4;

Geminidy Aktywność : 7-17 grudnia; Maximum : 13 grudnia, 22h 20m UT +/- 2.3h; ZHR = 120; Radiant : alpha = 112°, delta = +33°; V = 35 km/s; r = 2.6;

Ursydy Aktywność : 17-26; grudnia Maximum : 22 grudnia, 13h UT; ZHR : 10 (w porywach do 50); Radiant : alfa = 217°, delta = +76°; V : 33 km/s r : 3.0;

METEOR SCATTER Kiedy meteoroid wpada w ziemską atmosferę wywołuje ślad jonizacji (plazmę, obłok zjonizowanego gazu), gdzie cząsteczki są zjonizowane przez przelot meteoru. Takie ślady mogą istnieć nawet 45 minut. Małe meteoroidy wielkości ziarnka piasku wpadają w ziemską atmosferę niemalże nieprzerwanie, w każdych kilku sekundach w każdym miejscu na Ziemi, więc takie zjonizowane ślady w atmosferze występują praktycznie ciągle. Kiedy fale radiowe odbijają się od takich zjonizowanych śladów, następuje tzw. meteor scatter. Meteor scatter jest używane dla eksperymentalnej ochrony wojskowych systemów łączności. Jonowy ślad jak lustro odbija fale radiowe i tylko odbiorca na właściwej pozycji może odebrać transmisję. W latach 1940-50 Amerykańscy żołnierze próbowali używać zjonizowanych śladów pozostawionych przez meteory, dzięki nim przesyłając wiadomości (np. o posunięciach wojskowych) na długie dystanse przez ultrakrótkie fale.

Od 1953 roku radiowcy-amatorzy byli zainteresowani wykorzystaniem meteor scatter. Dzisiaj często wykorzystują to zjawisko do transmisji. Nazywane jest to "Meteor Scatter" (MS) lub „Meteor Burst Communications” (MBC). Używając meteorów można na falach ultrakrótkich przesłać informacje nawet na 2500 km. 12 kwietnia 1977 roku na falach o częstotliwościach 432 MHz przesłano sygnał z Walii do Ukrainy. Odległość między stacjami wynosiła 3101 km. Thank you electrons! ;)

SŁUCHAnie METEORÓW Jak to się dzieje, że możemy usłyszeć niektóre meteory (bolidy) dokładnie w tym samym czasie, w którym je widzimy? Fale dźwiękowe potrzebują 5 minut na pokonanie takiego dystansu. Wielkie meteoroidy mogą pozostawić wielki ślad jonizacji, który reaguje z ziemskim polem magnetycznym. Kiedy ślad takiego meteoru znika, megawaty elektromagnetycznej energii mogą zostać uwolnione z największą mocą w falach radiowych. Chociaż fale są elektromagnetyczne, mogą być usłyszane. Są na tyle mocne, że mogą wprawić w wibracje trawę, rośliny, ramki okularów i inne materiały – kiedy one wibrują, wywołują fale dźwiękowe.

METEORYTY Całkowita masa meteorytów i tzw. mikrometeorowej materii, padającej na Ziemię w ciągu doby, jest oceniana na 1200 ton. Nawet ta ilość stanowi znikomy przyrost masy ziemskiej (66*1013 ton). Meteoryty, które znajdujemy na Ziemi pochodzą z: *Planetoid *Komet *Księżyca *Marsa Ocenia się, że na obszar o powierzchni Polski spada rocznie 175 meteorytów o wadze powyżej 100g. Meteoryty od skał ziemkich można odróżnić po obecności na przynajmniej części jego powierzchni skorupy obtopieniowej – warstwy, która stopiła się podczas lotu przez ziemską atmosferę. Meteoryty przyciągają magnes i mają stosunkowo dużą gęstość. Meteorytów z Marsa i Księżyca nie da się w ten sposób odróżnić – bardzo przypominają ziemskie skały. W ich przypadku zawyrokować mogą jedynie specjalistyczne badania ich składu chemicznego i proporcji poszczególnych izotopów budujących ich pierwiastków. Według szacunków w Ziemię trafia około 20 000 meteorytów rocznie.

KLASYFIKACJA METEORYTÓW

Meteoryt ten został znaleziony w Elephant Moraine na Antarktydzie w roku 1979. Składniki mineralne znalezione w tym okazie są bardzo podobne do tych wyodrębnionych ze skał pochodzących z Marsa. W skale znaleziono puste miejsca wypełnione powietrzem o składzie bardzo podobnym do tego pobranego przez sondę Viking na Marsie. Wiek tego meteorytu jest szacowany na około 180 milionów lat.

Chondryty – Kamienne, najczęściej spadające na Ziemię meteoryty Chondryty – Kamienne, najczęściej spadające na Ziemię meteoryty. Składają się one z chondr (małe ziarna materii krzemianowej najczęściej o kształcie kulistym) i matrycy, czyli materii spajającej chondry. Masa chondr to nawet 75% masy meteorytu.

Achondryty - rzadki typ meteorytów kamiennych Achondryty - rzadki typ meteorytów kamiennych. Zalicza się do nich różne meteoryty, których wspólną cechą jest to, że powstały z krystalicznej magmy lub w wyniku połączenia okruchów skał magmowych. Niektóre achondryty są bardzo podobne pod względem chemicznym, mineralogicznym i teksturalnym do ziemskich dolerytów i bazaltów.

Meteoryt żelazny

KRATERY NA ŚWIECIE

Barringer Meteor Crater, Arizona •Średnica: 1,186 km •Wiek: 49 000 lat Najbardziej klasyczny z kraterów odkrytych do tej pory na powierzchni Ziemi, a zarazem jeden z najlepiej zachowanych. Został wybity przez ogromną metalową bryłę która spowodowała prawdziwy kataklizm. Dowiodły tego fragmenty metalowego meteorytu znajdowane do dziś w okolicy krateru.

Wolfe Creek, Australia Średnica: 0,875 km Wiek: 300 000 lat Wolfe Creek jest dość dobrze zachowanym kraterem. Usytuowany jest na płaskiej pustyni w północno centralnej Australii. Wysokość ścian krateru wynosi ~25 metrów natomiast licząc od dna krateru wynosi ~50 metrów. Utlenione resztki materii meteorytowej, jak np. kawałki szkliwa zostały znalezione w okolicy krateru. Zdjęcie pokazuje krater z południowej strony.

Rezerwat Meteorytu Morasko, Polska W 1914 roku znaleziono tu pierwsze odłamki meteorytu żelaznego. Od tamtego czasu znaleziono około 300 kilogramów szczątków. Data spadku meteoru nie jest znana.

TWÓJ WŁASNY METEORYT Istnieją w Internecie strony, gdzie można kupić meteoryt. Już za ok. 50 PLN można stać się dumnym posiadaczem kilkugramowej skały z kosmosu. Bardziej wyrafinowani mogą też kupić: