KARTOGRAFIA I GIS W GEOGRAFII SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ KARTODIAGRAMY

Definicja Kartodiagramem nazywamy sposób przedstawienia dowolnego zjawiska za pomocą diagramów rozmieszczonych na mapie i wyrażających wielkość ilościową zjawiska występującego w odpowiedniej jednostce odniesienia

Definicja Diagramy są najczęściej figurami geometrycznymi, których wielkość (wysokość, powierzchnia, objętość) wyraża przedstawianą wartość.

Definicja W zależności od stosowanej figury geometrycznej wyróżnia się kartodiagramy: słupkowy - wysokość słupka jest proporcjonalna do prezentowanych wielkości; powierzchniowe (np. kołowy, kwadratowy, itp.) – powierzchnia figury jest proporcjonalna do odpowiednich wielkości; objętościowe (np. sześcienny, kulisty) – objętość figury jest proporcjonalna do prezentowanych wielkości.

Definicja Różne rodzaje diagramów prezentujących jednakowe wartości statystyczne: A – słupki, B – diagram powierzchniowy kwadratowy, C – diagram powierzchniowy kulisty, D – diagram sześcienny, E – diagram kulisty

Definicja Diagramy umieszczane są na mapie w konkretnym miejscu występowania opisywanego zjawiska

Definicja lub w środku obszaru, np. jednostki administracyjnej, do którego odnoszą się te dane

Definicja Kartodiagramy mogą ukazywać wielkość zjawisk zarówno wg zasady ciągłej skali wartości, jak i skokowej. Odpowiednio do użytej skali można też określać typ kartodiagramu: ciągły oraz skokowy Kartodiagram ciągły przedstawia charakterystyki liczbowe wszystkich elementów odniesienia wg ich indywidualnych wielkości. W efekcie na mapie żadna wielkość teoretycznie nie powtarza. Również wszystkie podziały wewnętrzne (w diagramach strukturalnych) odzwierciedlają indywidualne wartości statystyczne w poszczególnych miejscach na mapie.

Definicja Kartodiagram skokowy można uważać za generalizację kartodiagramu ciągłego, będącą wynikiem grupowania szeregu liczbowego. Zamiast wielu diagramów o różnej wielkości pojawi się ich na mapie tyle samo, ale o ograniczonym zróżnicowaniu wielkości. Notowania indywidualne zastąpione są kilkoma przedziałami klasowymi. Konsekwentnie podziały wewnętrzne diagramów również powinny wyrażać nie wartości procentowe, lecz ograniczoną liczbę prostych części figury, np. 1/2, 2/3, 1/4, 3/5. Im diagram jest mniejszy, tym jego wewnętrzny podział powinien być dokonany na mniej części.

Definicja Zarówno skala ciągła, jak i skokowa może być absolutną lub umowną. Przy absolutnej skali współmierność znaków jest ściśle proporcjonalna do ilościowej charakterystyki (wielkości) przedstawianych obiektów. Skala taka jest bardzo poglądowa, lecz niedogodna wówczas, gdy skrajne wartości kartowanych obiektów znacznie różnią się między sobą. W tym przypadku trzeba albo przyjąć dla większych obiektów zbyt duże znaki, albo dla małych zupełnie mikroskopijne.

Definicja Dlatego przy dużych różnicach skrajnych wartości kartowanych obiektów stosuje się umowną współmierność wg wybranego postępu wyrażającego ogólną tendencje zmian wielkości.

Typy kartodiagramów Kartodiagram prosty Kartodiagram prosty nie zależne od kształtu geometrycznego przedstawia jedno tylko zjawisko lub fakt, podając tylko położenie i wielkość zjawiska.

Typy kartodiagramów Kartodiagram prosty Należy w miarę możności tak dobrać wielkość diagramów, aby uniknąć wzajemnego ich nakładania się. Gdy jednak nie jest to możliwe, wtedy stosuje się zasadę, zgodnie z którą im mniejszy diagram, tym dokładniej powinien być pokazany w całości. Diagram największy może być skryty pod diagramami mniejszymi. Zawsze jednak każdy z diagramów musi mieć łatwo czytelny i mierzalny parametr, określający jego wielkość

Typy kartodiagramów Kartodiagram złożony Kartodiagram złożony przedstawia kilka zjawisk lub faktów jednocześnie. Każde zjawisko jest wtedy przedstawione za pomocą innego rodzaju diagramu, np. jedno przez diagram kwadratowy, drugie – za pomocą diagramu kołowego, trzecie – heksagonu, albo też za pomocą takiego samego diagramu, lecz o innym kolorze lub deseniu.

Typy kartodiagramów Kartodiagram złożony Zwykle przedstawiany zespół zjawisk jest tak dobierany, aby miały one wszystkie jedną miarę wielkości, a więc wspólną legendę. Ten typ kartodiagramów złożonych nazywany jest kartodiagramem jednomiernikowym. Jednocześnie nie jest błędem stosowanie różnych miar dla poszczególnych zjawisk (kartodiagram wielomiernikowy).

Kartodiagram strukturalny Typy kartodiagramów Kartodiagram strukturalny Kartodiagram strukturalny ukazuje różnice strukturalne reprezentowanych zjawisk. Wszystkie diagramy są jednakowej wielkości. Czytelnik mapy może wówczas skoncentrować uwagę wyłącznie na układach strukturalnych i łatwiej odczytuje udział poszczególnych elementów.

Typy kartodiagramów Kartodiagram strukturalny W przypadku, gdy jedna figura prezentuje 100% zjawiska, mamy wtedy do czynienia z kartodiagramem strukturalnym zwartym. Natomiast, gdy każda z oznaczonych jednostek jest określona przez swój udział w całości przedstawianego obszaru lub gdy elementy strukturalne przedstawione są przez odpowiednie zbiory diagramów można mówić o kartodiagramie strukturalnym rozdzielonym

Typy kartodiagramów Kartodiagram strukturalny Różne rodzaje diagramów strukturalnych. Każdy diagram prezentuje pewny ośrodek przemysłu o trzech gałęziach

Kartodiagram sumaryczny Typy kartodiagramów Kartodiagram sumaryczny strukturalny Kartodiagram sumaryczny odpowiada takiemu zbiorowi diagramów umiejscowionych na mapie, z których każdy ukazuje globalną wielkość w mierze naturalnej oraz wewnętrzną strukturę. Są to więc diagramy przedstawiające zarówno ogólną masę (sumę) przedstawianego zjawiska, jak i poszczególne elementy składające się na tę sumę

Typy kartodiagramów Kartodiagram sumaryczny strukturalny

Kartodiagramy porównawcze Typy kartodiagramów Kartodiagramy porównawcze Kartodiagramy porównawcze są to dwa nałożone na siebie diagramy, przy czym jeden z nich jest stałej wielkości i przedstawiony zwykle w postaci konturu. Drugi z diagramów jest zmienny zależnie od miejsca, w którym się znajduje. Kontur diagramu niezmiennego prezentuje zwykle średnią danego obszaru, wielkość optymalną, wielkość wyjściową bądź perspektywiczną. Pozwala to na prześledzenie w każdym miejscu odchyleń od jednej z wymienionych wyżej wartości

Kartodiagram dynamiczny Typy kartodiagramów Kartodiagram dynamiczny Kartodiagram dynamiczny Pokazuje zmienność wielkości zjawiska w czasie. Powstaje przez umieszczenie wykresów liniowych lub słupków w odpowiednich miejscach na mapie

Typy kartodiagramów Kartodiagram dynamiczny Przykłady nakładania diagramów

Kartodiagramy w MapInfo W MapInfo dostępne są różne rodzaje kartodiagramów, jednak odpowiednie opcje rozdzielone są pomiędzy kilku typów prezentacji kartograficznych. W pierwszej kolejności warto rozdzielić kartodiagramy ciągłe i skokowe.

Kartodiagramy w MapInfo Kartodiagramy ciągłe dostępne są w MapInfo w dwóch modyfikacjach: słupkowe (Bar Charts) oraz kołowe (Pie Charts). Dla każdego z tych dwóch typów dostępne są różne odmiany ustawiane w oknie modyfikacji stylu przedstawienia

Kartodiagramy w MapInfo Dla kartodiagramu słupkowego można wybrać: 1 - kartodiagram prosty (wybrany jeden wskaźnik oraz opcja Multiple Bars); 2 - kartodiagram złożony (wybrano dwa bądź więcej wskaźników oraz opcja Multiple Bars); 2 - kartodiagram złożony wielomiernikowy (wybrano dwa bądź więcej wskaźników oraz opcja Multiple Bars oraz Independent Scales); 3 - kartodiagram dynamiczny (wybrano odpowiedni ciąg danych oraz opcja Multiple Bars); 4 - kartodiagram strukturalny (wybrano odpowiednie wskaźniki oraz opcja Stackied); 5 - kartodiagram sumaryczny strukturalny (wybrano odpowiednie wskaźniki oraz opcje Stackied oraz Graduated Stack); 6 – dodatkowo po wybraniu opcji Log w polu Graduated Size By MapInfo tworzy skalę ciągłą umowną (logarytmiczną)

Kartodiagramy w MapInfo Dla kartodiagramu kołowego można wybrać: 1 - kartodiagram prosty (wybrany jeden wskaźnik oraz opcja Graduated); 2 - kartodiagram prosty połówkowy (wybrany jeden wskaźnik oraz opcja Graduated oraz Half Pies); 3 - kartodiagram strukturalny (wybrano odpowiednie wskaźniki bez zaznaczenia opcji Graduated); 4 - kartodiagram strukturalny połówkowy (wybrano odpowiednie wskaźniki bez zaznaczenia opcji Graduated, jednak z włączoną opcją Half Pies); 5 - kartodiagram sumaryczny strukturalny (wybrano odpowiednie wskaźniki oraz opcję Graduated); 6 - kartodiagram sumaryczny strukturalny połówkowy (wybrano odpowiednie wskaźniki oraz opcję Graduated oraz opcję Half Pies); 7 – dodatkowo po wybraniu opcji Log w polu Graduated Size By MapInfo tworzy skalę ciągłą umowną (logarytmiczną)

Kartodiagramy w MapInfo Kartodiagramy skokowe dostępne są po wyborze typu prezentacji określonego jako Graduated. Niestety w tym przypadku program umożliwia utworzenie jedynie trzech przedziałów klasowych. Użytkownik nie może również zmienić granic tych przedziałów. Więcej możliwości stwarza wybór prezentacji Ranges, a następnie szablonu Point Ranges, Varying Size. Wówczas kartodiagramy można tworzyć dla obiektów punktowych, ale po pewnych modyfikacjach metoda ta może być dostosowana również do obiektów o charakterze powierzchniowym.

Literatura Ratajski L., 1989: Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej. PPWK, Warszawa. Saliszczew K.A., 2002: Kartografia ogólna. PWN, Warszawa. Kraak M.-I., Ormeling F., 1998: Kartografia: Wizualizacja danych przestrzennych. PWN, Warszawa.