Ekonomiczne podejście do przestępczości. Nowe trendy w polityce karnej. Krzysztof Kurzawa

Plan prezentacji. 1.Suche fakty o ekonomicznym podejściu do przestępczości. 2.Koszty przestępczości. 3. Polityka typu „three strikes and you’re out” („trzy razy i po tobie”). 4. Model kary z opóźnieniem. 5. Studenci o poczuciu bezpieczeństwa. 6. Podsumowanie.

Suche fakty o ekonomicznym podejściu do przestępczości. jest to zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary, a popełnionych na obszarze danej jednostki terytorialnej. Charakteryzuje się następującymi cechami: stanowi zagrożenie dla obowiązującego porządku prawnego, wyraża się we wzroście liczby osób, które popełniły przestępstwa w stosunku do ogółu ludności.

Suche fakty o ekonomicznym podejściu do przestępczości. Kto ma się zająć naszym bezpieczeństwem? Bezpieczeństwo jest: dobrem publicznym ponieważ nie ulega zniszczeniu wraz ze wzrostem liczby osób korzystających z niego, dobrem niewykluczalnym ponieważ nie można w prosty sposób wykluczyć jakiejś grupy z ogólnie zapewnianego bezpieczeństwa. Dobra publiczne i niewykluczalne często są wykorzystywane przez osoby, które nie finansowały tych dóbr, występuje tak zwane zjawisko pasażera na gapę. Sytuacja taka prowadzi do tego, że same jednostki nie mogą zadbać o bezpieczeństwo. Problem przestępczości zostaje przejęty przez państwo, które tworzy organy walczące z tą, patologią.

Suche fakty o ekonomicznym podejściu do przestępczości. Główni przedstawiciele ekonomicznego podejścia do przestępczości: 1.Świat Gary S. Becker Crime and Punishment – An Economic Approach Isaaca Ehrlich. Steven Shavell Richarda Posner 2. Polska Jacek Czabański

Suche fakty o ekonomicznym podejściu do przestępczości. Ekonomiczne podejście do przestępczości. Założenia Człowieka ekonomicznie racjonalny, Wszyscy uczestnicy (przestępcy i ofiary) działają zgodnie z zasadą optymalizacji zachowania, czyli wybierają rozwiązania najefektywniej realizujące ich preferencje, Każdy uczestnik ma pełną wiedze co jest legalne, a co nie.

Koszty przestępczości. Koszty przestępczości to nie tylko wydatki zapisane w ustawie budżetowej. Jakie są koszty rozboju? Koszty: zniszczeń rzeczy ( poszarpane ubranie itp.), rzeczy, które zostały ukradzione, bólu i strachu w trakcie napadu, związane z brakiem poczucia bezpieczna po dokonaniu przestępstwa, strata czasu przeznaczonego na raportowanie zdarzenia policji administracyjne po złapaniu sprawcy zmarnowanego czasu przestępcy w więzieniu.

Koszty przestępczości. Podział kosztów przestępczości ze względu na czas i rodzaj ponoszonych wydatków: Koszty związane z przewidywaniem przestępstwa: wydatki na ubezpieczenia wydatki na bezpieczeństwo koszty asekuracyjnego zachowania Zmniejszona jakości życia koszty konsekwencji przestępstwa: wartości ukradzionego lub zniszczonego mienia skutki emocjonalne i fizyczne wydatki na zdrowie Koszty odpowiedzi na przestępstwo: wydatki na szeroko rozumiany system wymiaru sprawiedliwości

Koszty przestępczości. Inne spojrzenie na kategoryzacje kosztów przestępczości: Koszty wiktymizacji (obejmujące straty pieniężne, ból , strach, cierpienie i obniżona jakość życia na skutek wiktymizacji) Koszty zabezpieczeń indywidualnych; Koszty zachowań ostrożności; Koszty sytemu wymiaru sprawiedliwości; Koszty publicznych wymiarów prewencyjnych; Trwały wpływ wywierania na jednostki (np. strach przed przestępczością); Trwały wpływ wywierany na społeczności lokalne (np. zmniejszenie się liczby podatników); Koszty nadmiernego odstraszania (koszty powodujące, że ludzie stają się mniej aktywni w pozytywnym działaniu); Koszty zapewnienia sprawiedliwości (koszty związane z śledztwem w postępowaniu karnym) Koszty ponoszone przez uwięzionych sprawców (chodzi tutaj o ból, cierpienie więźniów oraz ich rodzin)

Koszty przestępczości. Zatrudnienie dodatkowego policjanta przez państwo jako przykład współzależności zachodzących między składnikami kosztu całkowitego przestępczości. Policjant zostaje zatrudniony ponieważ chce się ograniczyć przestępczości, skutkiem tego jest spadek kosztu netto- o ile dodatkowy koszt zatrudnienia funkcjonariusza okaże się mniejszy od kosztu przestępstwa. Może także spowodować zmniejszenie strachu przed przestępczością oraz zwiększyć aktywność gospodarczą w danej okolicy.

Koszty przestępczości. Szacownie kosztów przestępczości. Podział kosztów na: pieniężne niepieniężne

Koszty przestępczości. Sposoby wyceny kosztów niepieniężnych: obliczenie utraconej lub ograniczonej produkcji na skutek wypadku lub przestępstwa (tę metodę zastosowano przy wycenie kosztów ataków terrorystycznych na USA), metoda premii za ryzyko, porównanie cen nieruchomości, metody wyceny warunkowej (willingness-to-pay, WTP)

Koszty przestępczości. Udział całkowitych kosztów przestępczości w PKB USA, Australii, Anglii i Walii.

Obciążenie społeczeństwa polskiego kosztami przestępczymi.

Pytanie. Które przestępstwa generują największe koszty?

Koszty przestępczości. Szacunki kosztów poszczególnych rodzajów przestępstw.

Koszty przestępczości.

Polityka typu „three strikes and you’re out” („trzy razy i po tobie”). Zasady prawa typu three strikes na podstawie prawa wprowadzonego w Kalifornii.

Polityka typu „three strikes and you’re out” („trzy razy i po tobie”). Argumenty za: chronią one społeczeństwo przez izolacją i odstraszanie notorycznych przestępców. Argumenty przeciw: długotrwała izolacja przestępców odnosi niewielki skutek.

Polityka typu „three strikes and you’re out” („trzy razy i po tobie”). Efekty wprowadzenia prawa typu three strikes w Kalifornii.

Model kary z opóźnieniem. Założenia: Człowieka ekonomicznie racjonalny, Wszyscy uczestnicy (przestępcy i ofiary) działają zgodnie z zasadą optymalizacji zachowania, czyli wybierają rozwiązania najefektywniej realizujące ich preferencje, Każdy uczestnik ma pełną wiedze co jest legalne, a co nie Sprawcy opierają swoje decyzje wyłącznie na czynnikach obecnych w trakcie popełnienia przestępstwa.

Model kary z opóźnieniem. Oczekiwana użyteczność płynąca z popełnienia przestępstwa w modelu podstawowy: EUj = pjUj(Wji-Fj)+(1-pj)Uj(Wji), (1) pj- indywidualne prawdopodobieństwo schwytania i ukarania za przestępstwo, Fj- kara za przestępstwo Wji- odpowiada za materialne i psychiczne korzyści płynące z popełnienia czynu Uj- oznacza indywidualną funkcje użyteczności.

Model kary z opóźnieniem. Oczekiwana użyteczność płynąca z popełnienia przestępstwa w modelu rozszerzonym: EUj = pjUj(Wji-Fj- Ωj)+(1-pj)Uj(Wji), (2) W tym modelu sprawca, który był już raz skazany nie traci tylko Fj, ale również narażony jest na surowszą karę w przyszłości, Ωj. pochodna równania (2) w odniesieniu do pj, Fj, i Ωj daje: d(EUj)/dpj = Uj(Wji-Fj- Ωj)-Uj(Wji)<0, (3) d(EUj)/dFj = -pjU’j(Wji-Fj- Ωj)<0, (4) oraz d(EUj)/ dΩj = -pjU’j(Wji-Fj- Ωj)<0, (4)

Model kary z opóźnieniem. Funkcja liczby przestępstw popełnianych przez daną osobę: Oj = Oj (pj, Fj, Yj, Wji, Wjl, uj),  (6) Oj - oznacza liczbę przestępstw popełnionych w danym okresie. Wjl -oznacza indywidualne możliwości pracy legalnej uj -oddaje pozostałe nieobserwowalne czynniki, takie jak np. skłonność jednostki do popełniania przestępstw . pozostałe zmienne są zdefiniowane jak wyżej.

Model kary z opóźnieniem. Wzrost pj, Fj lub Ωj zmniejsza użyteczność oczekiwaną płynącą z przestępstwa. Dlatego: dOj/dFj<0, (7) dOj/dΩj<0, (8) oraz dOj/dPj<0, (9)

Pytanie. Czy Polska jest bezpiecznym krajem?

Studenci o poczuciu bezpieczeństwa. Czy kiedykolwiek byłeś świadkiem przestępstwa? Co zrobiłbyś, gdyby w Twojej obecności ktoś dokonywałby czynu zabronionego? Czy popełniłeś kiedykolwiek przestępstwo/wykroczenie? Czy popełniono kiedyś na Twoją szkodę przestępstwo/wykroczenie? Czy czujesz się zagrożony przestępstwem ze strony swoich rówieśników? Czy sądzisz, że studenci rzadziej popełniają przestępstwa? Czy uważasz, że istnieje problem przestępczości wśród studentów? Czy sądzisz, że Toruń jest miastem bezpiecznym dla studenta?

Studenci o poczuciu bezpieczeństwa.

Studenci o poczuciu bezpieczeństwa.

Studenci o poczuciu bezpieczeństwa.

Studenci o poczuciu bezpieczeństwa.

Studenci o poczuciu bezpieczeństwa. Inne fakty z ankiety. prawie połowa ankietowanych, bo aż 149 osób, zostało pokrzywdzonych przestępstwem spośród 121 ankietowanych, którzy odpowiedzieli twierdząco na drugie pytanie ankiety, 69 przyznało się do łamania przepisów Kodeksu drogowego, a sześciu do picia alkoholu w miejscu publicznym. Trzynastu ankietowanych przyznało się do drobnych kradzieży sklepowych

Studenci o poczuciu bezpieczeństwa. Wnioski z ankiety. studenci najczęściej padają ofiarą kradzieży w typie podstawowym studenci obawiają się zdemoralizowanych i pozbawionych skrupułów gimnazjalistów, licealistów studenci rzadziej niż inne grupy społeczne popełniają przestępstwa

Podsumowanie. Implikacje ekonomiczne modeli przestępczości Przestępcy powinni być odpowiedzialni za wszystkie straty i koszty związane z ich działaniami Przestępstwo trudne do wykrycia powinno być karane surowiej Pewność poniesienia kary odnosi skutek odstraszający, nawet jeśli przeciętna surowość kary pozostanie nie zmieniona Dla niektórych przestępców utrata reputacji z powodu skazania może mieć większe znaczenie niż wyrok więzienia Sankcje pieniężne są bardziej pożądane niż kara więzienia.

Podsumowanie. Analizując zebrany materiał badawczy, można stwierdzić, że przestępczości ewoluuje, wciąż przybiera nowe formy, dotyka niemal każdego. Stanowiąc źródło niepewności i społecznego poczucia zagrożenia, niejako sama wyznacza swoją dynamikę, dalszy rozwój. Różnorodność metod i technik stosowania w przestępczości w znacznej mierze utrudnia jej głębszą analizę. Niemniej jednak analiza taka staje się dziś koniecznością.

Pytanie. Zaostrzać czy łagodzić politykę karną w Polsce? Czy kara śmierć odstrasza potencjalnych przestępców?

Dziękują za uwagę.

literatura Cohen M.A., Ekonomiczne podejście do przestępczości: Równoważenie Kosztów i korzyści Ius et Lex Warszawa 2007. Clark J., Austin J., Henry D.A., "Three Strikes and You're Out": A Review of State Legislation, 1997. Czabański, J., Ekonomiczne podejście do przestępczości Edukacja Prawnicza 2005 nr. 5. ____ Koszty przestępczości Bezpieczne Państwo Kraków 2005. Kochanowski J., Wstęp Ius et Lex Warszawa 2007. Shepherd J., Lęk przed pierwszym przestępstwem: pełny efekt odstraszający kalifornijskiego prawa „trzy razy i po Tobie” Bezpieczne Państwo Kraków 2005. http://pl.wikipedia.org/wiki/Przest%C4%99pstwo. http://www.edukacjaprawnicza.pl/index.php?mod=m_artykuly&cid=129&id=644 http://www.bezpiecznepanstwo.pl/?a=articles_get&id=41&c=2