Racjonalność w ekonomii M. Blaug, Metodologia ekonomii, 1995 rozdz. Założenie o racjonalności Grzegorz Kopij

Czym jest racjonalność w jezyku potocznym – jest to działanie wykorzystujące wiele informacji, aby osiągnąć dobrze określony cel dla ekonomistów – jest dokonywaniem wyboru zgodnego ze zbiorem preferencji, które są zupełne i tranzytywne, w warunkach doskonałego i bezkosztowego dostępu do informacji czyli oznacza maksymalizację oczekiwanej użyteczności

Rozwinięcie hipotezy racjonalności ekonomiści klasyczni zachowanie racjonalne to preferowanie większej ilości nad mniejsza kierując się tylko własnym interesem interpretacja teorii użyteczności wg Hicksa-Allena maksymalizacja spójnej hierarchii preferencji przy braku ryzyka i przy pełnej informacji

Rozwinięcie hipotezy racjonalności Neuman i Morgenstorm dążenie do oczekiwanej użyteczności w warunkach niepewności makroekonomia neoklasyczna doskonała informacja w warunkach niepewności jako rozkład prawdopodobieństwa przyszłych cen racjonalność ma tworzyć stabilny zbiór preferencji przy nieograniczonej informacji o przyszłych zdarzeniach gospodarczych

Racjonalność, a teorie ekonomiczne Nie można zbudować teorii ekonomicznej nie opartej na maksymalizacji użyteczności – fałsz, np.: stałość cen w ekonomi keynesowskiej popyt na pieniądz ekonomia: marksistowska radykalna

Racjonalność zawsze prawdziwa? szkoła neoaustriacka – Lionel Robbins i Ludwig von Misesa: racjonalność – celowy wybór – jako twierdzenie a priori, zawsze prawdziwe neoklasycy – Lawrence Boland: racjonalność – twardy rdzeń każdego programu badawczego, a próby jej obalenia są bezpodstawne

Racjonalność zawsze prawdziwa? grzech adhokerii, Hands, Sargent i Lucas: model ekonomiczny bez parametrów dobranych wg motywu dążenia do indywidualnej optymalizacji, jest typu ad hoc, czyli do doraźnych, nieuzasadnionych szerzej celów Caldwell i 5 testów racjonalności wyboru każdy test jest sprawdzianem racjonalności i stabilności preferencji przy pełnej informacji o różnych możliwościach, nie może więc być konkluzja samej racjonalności

Racjonalność nie - zawsze prawdziwa? brak zastosowania we wszystkich działaniach ekonomicznych, czy instytucjach gospodarczych działania: instynktowne, pod wpływem impulsu, nawykowe brak często możliwości przetworzenia wszystkich informacji – irracjonalna pasja do racjonalnych wyliczeń J. M. Clark bardziej możliwe zaspokojenie potrzeb w stopniu zadowalającym niż maksymalizującym użyteczność – H. Simon – inne prognozy

Racjonalność zawsze prawdziwa? racjonalność wg Karla Poppera: logika sytuacyjna lub metoda zero podstawa procesu badawczego założenie uznane za fałszywe, lecz bronione dzięki owocnym skutkom jakie wywołało jego zastosowanie w przeszłości odnosił ją do całości zagregowanego rynku, a nie, jak powinien, do jednostek i ich preferencji

Racjonalność zawsze prawdziwa? Dla skuteczności hipotezy o racjonalności potrzebne są dodatkowe założenia: jednorodność działających podmiotów utrzymany stan równowagi doskonała konkurencja itp.

Krytyka założenia o racjonalności anomalie zachowań jednostek przeczące racjonalności ignorowane lub bagatelizowane przez ekonomistów w badaniach laboratoryjnych – wynik sztucznych warunków oceniane jako rozkład przypadkowy, dzięki czemu niwelują się nawzajem oceniane, że rynek konkurencyjny sam je wyeliminuje (Frey, Eichenbereger, 1989)

Krytyka założenia o racjonalności przykład anomalii rynków finansowych – Thaler, 1978 wg założenia o racjonalności, ceny giełdowe powinny mieć rozkład przypadkowy, natomiast zyski wyraźnie odbiegają od norm na przełomach: lat, miesięcy, dni itd. czyli założenie o racjonalności jest fałszywe na rynkach finansowych, wniosek: może ono być fałszywe na innego rodzaju rynkach

Racjonalność - wnioski przez anomalie nie rezygnujemy z programu badawczego jeśli nie ma programu alternatywnego alternatywa: teoria perspektyw – Tversky, Kahneman, 1968; teoria postepowania zadowalającego – Simon, nie dają one jednak tak dokładnych wniosków problemem może też być sposób interpretacji informacji, konkurencji itp., a nie same założenie o racjonalności nie można jej odrzucić przez ultra-empiryzm – niechęć do teorii, która nie poddaje się bezpośredniej obserwacji