Struktura wyjaśniania naukowego Na podstawie książki F. Neal’a oraz R.Shone’a „Proces budowy modeli ekonomicznych”

Ekonomia opisowa Rozróżnienie faktu i wyrażenia opinii; Wymaga takiego formułowania hipotez, aby ich następstwa można było poddać odpowiednim testom. Pytania typu „co powinno być” nie mieszczą się w polu widzenia jej przedstawiciela.

Nauka W najszerszym znaczeniu oznacza wiedzę; Proces systematycznego gromadzenia wiedzy w danej dziedzinie; Jej celem jest jednak raczej wyjaśnianie tego, co obserwujemy, i przewidywanie tego, co zaobserwujemy w okolicznościach, które dotąd nie istniały; Jest ściśle związana z zadawaniem pytań typu: dlaczego?

Dlaczego powinniśmy zadawać pytania typu dlaczego?

Wyjaśnienie naukowe Wykazuje, że pewne szczególne zdarzenie w przyrodzie musiało nastąpić (było konieczne i nieuniknione); Stara się wytłumaczyć dane zjawiska przez logiczne wnioskowanie z uwzględnieniem pewnych praw ogólnych; Jest to rozpatrywanie faktów w ramach pewnych teorii po to, by je „zrozumieć” i „zinterpretować”

Prawda i logika Jeśli wniosek wynika z przesłanek, to tego typu wnioskowanie nazywamy sylogizmem. Chociaż sylogizmowi nic nie można zarzucić z punktu widzenia logiki, wniosek może nie być prawdziwy, jeśli porówna się go z obserwowaną rzeczywistością.

Przykład Wszyscy ludzie są śmiertelni. Zygmunt jest człowiekiem. Zygmunt jest nieśmiertelny. Wszyscy ekonomiści są nieomylni. Zygmunt jest ekonomistą. Zygmunt jest nieomylny.

Prawa nauki Prawo nauki wyraża związek między zjawiskami (przedmiotami). Prawo przyczynowo-skutkowe implikuje sekwencję zdarzeń i ma postać: jeśli wystąpi A, to wystąpi B, przy czym B nigdy nie poprzedza A, np. Jeśli podgrzeje się miedź, to ona się rozszerza. Prawo opisowe – przedstawia wzajemne związki między danymi wielkościami, np. pV=aT Prawo idealnych gazów Boyley’a-Charlesa, gdzie P-ciśnienie gazu, V-jego objętość, T-absolutna temperatura.

Prawa nauki Przyczyną zdarzenia jest zestaw warunków wystarczających do tego, by ono zaszło. (J.S.Mill). Dedukcyjna metoda wyjaśnienia naukowego: Przesłanki zawierają co najmniej jedno prawo nauki; Określone są warunki początkowe. Przesłanki przyjęte w wyjaśnianiu prawa nauki same są prawami nauki. W wyjaśnianiu prawa nauki nie trzeba formułować warunków początkowych.

Prawa nauki Uogólnienie empiryczne odnosi się do wszystkich elementów danej klasy zdarzeń i oparte jest na obserwacji. Prawo nauki > uogólnienie empiryczne Obserwacja empiryczna jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym do tego, by ustanowić prawo nauki. Naukowcy przypisując zdaniu ogólnemu miano prawa nauki, przypisują mu walor konieczności nadrzędnej.

Hipotezy Hipoteza jest stwierdzeniem dotyczącym rzeczywistości. Z hipotezy powinny wynikać następstwa, które mogą być poddane odpowiednim testom. Hipotezy określają rodzaj faktów, które wybieramy do analizy, wpływając jednocześnie na kierunek naszych badań. Choć można stwierdzić, że hipoteza jest fałszywa, nie możemy wykazać, że jest ona prawdziwa.

Przykład H: „Jedyną przyczyną braku lekarzy są niskie oczekiwane płace w ciągu całej kariery zawodowej.” J: „Jeśli tempo wzrostu płac będzie coraz szybsze, podaż lekarzy zwiększy się.” Jeśli H jest prawdziwa, to I jest prawdziwe. I jest fałszywe (jak wykazują obserwacje). H jest fałszywa Jeśli H jest prawdziwa, to I jest prawdziwe. I jest prawdziwe (jak wykazują obserwacje). H jest prawdziwa.

Hipotezy Gdy hipoteza wytrzymuje poważne testy i nie jest odrzucona, to wzrasta przekonanie, że jest ona prawdziwa. Prawo nauki jest hipotezą, która jest zdaniem ogólnym, zweryfikowanym przy użyciu rygorystycznych testów. Badacz może sformułować hipotezę, gdyż na podstawie dotychczasowego doświadczenia wydaje mu się ona możliwa do przyjęcia.

Teorie Operują pojęciami, które nie są obserwowane i nabierają znaczenia jedynie w ramach definicji używanych w tych teoriach. To zbiory relacji, w obrębie których takie pojęcia teoretyczne są ze sobą powiązane. Nie składają się wyłącznie z terminów teoretycznych, zawierają także prawa nauki. Są ogólniejsze od prawa nauki, które uwzględniają. Mogą zostać odrzucone, jeśli nie potrafią wyjaśnić nowych problemów, nawet gdy mogą wytłumaczyć stare.

Modele Modele stosuje się po to, by ułatwić zrozumienie złożonych sytuacji. Celem modeli jest zbadanie tylko niektórych aspektów problemu i świadome pominięcie tych, które nie są ściśle związane z istotą sprawy. Dzięki modelom można zrozumieć mechanizm danego zjawiska w krótszym czasie i mniejszym kosztem. Za pomocą modeli można weryfikować teorie. Podstawą takiej weryfikacji mogą być przewidywania wynikające z modelu.

Prawa i hipotezy probabilistyczne Wystarczy jeden wyjątek, by obalić prawo deterministyczne. Jeśli zdanie probabilistyczne wprowadzimy do sylogizmu, to mamy tzw. wyjaśnienie probabilistyczne. Wyjaśnienie probabilistyczne jest słabsze od wyjaśnienia typu nomologicznego.

Przykład Prawdopodobieństwo zachorowania na raka płuc wśród palących jest wysokie. Janek pali papierosy. (jest wysoce prawdopodobne) Janek zachorował na raka płuc. Zdanie probabilistyczne odnosi się do grupy, natomiast wniosek dotyczy jednego członka zbiorowości, o której mowa w pierwszej przesłance. Droga wnioskowania prowadzi od ogółu do szczegółu.

Dokąd zmierzamy? Choć istnieje wiele możliwych podejść prowadzących do zrozumienia zachodzących zjawisk, to najwięcej sukcesów odnosi wyjaśnienie naukowe. Hipotetyczno-dedukcyjna metoda wnioskowania jest szeroko stosowana w ekonomii. Wiele problemów, np.: Złożoność zjawisk ekonomicznych; Brak odpowiednika stałej fizycznej; Brak „konieczności nadrzędnej” w „prawach ekonomicznych” Pomimo trudności analiza ekonomiczna dostarcza pewnych reguł wyjaśniania zjawisk.