Rozwój pamięci Nadzwyczajna pamięć Usprawnianie pamięci Wykład 14 7 czerwca2013 Rozwój pamięci Nadzwyczajna pamięć Usprawnianie pamięci

Plan wykładu Rozwój pamięci: ujęcie tradycyjne Rozwój pamięci: ujęcie poznawcze Starzenie się a pamięć Wczesne badania nad niezwykłymi osiągnięciami pamięciowymi Szereszewski Współcześni mnemoniści Badania Wildinga i Valentine Koncepcja wyćwiczonej pamięci Usprawnianie pamięci

Ujęcie tradycyjne: warunkowanie Najwcześniej wytwarzają się reakcje na bodźce odbierane przez narząd równowagi Później wytwarzają się reakcje na bodźce wzrokowe i słuchowe Wraz z wiekiem wzrasta szybkość wytwarzania się związków warunkowych i ich trwałość Jako pierwsze pojawiają się reakcje na bodźce pierwszosygnałowe, później na bodźce słowne Pierwsze związki powstają na podłożu odruchów pokarmowych

Ujęcie tradycyjne – metody badania niemowląt Pomiar rozpoznawania Preferencja nowości Habituacja i dyshabituacja Poszukiwanie ukrytego przedmiotu Pomiar odtwarzania Wywoływanie naśladownictwa

Ujęcie tradycyjne: reakcje odroczone Rozwój reakcji odroczonych polega na systematycznym wzroście Maksymalnego odroczenia Liczby przedmiotów możliwych do odnalezienia Najpierw położenie, następnie kształt, barwa i wielkość pojemnika

Ujęcie tradycyjne: pierwsze wspomnienia Początki pamięci w życiu płodowym: pamiętanie głosu matki, opowiadań i języka Pierwsze „opracowane”, rozwinięte wspomnienia pochodzą z wieku około 3 lat, ale Bardzo małe dzieci pamiętają przez pewien czas zdarzenia z własnego życia, np. badania z wykorzystaniem ruchomych zestawów u dzieci w wieku kilku miesięcy

Ujęcie tradycyjne: rozwój zakresu i trwałości pamięci Zakres pamięci bezpośredniej zmienia się z wiekiem: W wieku 2 lat wynosi 2 elementy W wieku 3 lat – 3 elementy W wieku 7 lat – 5 elementów W wieku 13-15 lat – 7 elementów Wraz z wiekiem wzrasta czas przechowywania informacji w pamięci

Ujęcie tradycyjne: rozwój pamięci mimowolnej i dowolnej Małe dzieci zapamiętują głównie w sposób niezamierzony, mimowolny Nakłanianie do dowolnego zapamiętywania powoduje pogorszenie efektów Wraz z rozpoczęciem nauki szkolnej coraz sprawniejsze posługiwanie się pamięcią dowolną

Ujęcie tradycyjne: podsumowanie Zainteresowanie prostszymi wskaźnikami pamięci Wykazywanie tego, że małe dzieci, w porównaniu z dorosłymi, mają gorszą pamięć Poszukiwanie różnic ilościowych

Krzywa zależności efektów od wieku

Ujęcie poznawcze – strategie W zadaniach wymagających stosowania strategii małe dzieci uzyskują znacznie niższe efekty niż dzieci starsze i dorośli W zadaniach niestrategicznych (rozpoznawanie, pośrednie testy pamięci)– brak różnic Wraz z wiekiem wzrasta częstość stosowania strategii Rozwój polega na coraz bardziej efektywnym dobieraniu strategii do zadań

Ujęcie poznawcze: deficyty strategiczne Zachowania pre- czy para-strategiczne, prekursory strategii Deficyt produkcyjny Deficyt mediacyjny Deficyt wykorzystania

Rozwój strategii Wraz z wiekiem rośnie repertuar zachowań strategicznych oraz następuje przechodzenie od strategii prostych do złożonych od zewnętrznych do wewnętrznych od powierzchniowych do głębokich wzrost kontroli nad przebiegiem procesów poznawczych

Ujęcie poznawcze: metapoznawcze składniki rozwoju pamięci Metapamięć: introspekcyjna wiedza na temat pamięci Wrażliwość metapamięciowa: świadomość tego, kiedy należy podejmować intencjonalne wysiłki, aby zapamiętać lub przypomnieć sobie Wiedza o czynnikach wpływających na rezultaty zadań pamięciowych: cechy podmiotu, sytuacji, zadania i strategii, oraz ich interakcja Deficyty metapoznawcze

Ujęcie poznawcze: semantyczne składniki rozwoju pamięci Wiedza jako czynnik wpływający na przebieg i efekty procesów pamięciowych Sposoby kodowania stosowane przez małe dzieci Badania porównawcze nad dziećmi i dorosłymi: szachy i dinozaury

Wiedza o dinozaurach

Co kogo interesuje?

Rozwój systemów pamięci Pamięć operacyjna: intensywny rozwój w okresie dzieciństwa Pamięć proceduralna: obecna od początku, rozwój mniej dynamiczny Pamięć deklaratywna: rozwój dynamiczny dzięki strategiom, metapoznaniu oraz wiedzy semantycznej

Starzenie się a pamięć: co ulega pogorszeniu? Pamięć operacyjna Wskaźniki pamięci jawnej w zadaniach o charakterze laboratoryjnym Wskaźniki pamięci deklaratywnej dla zdarzeń prywatnych i publicznych Silniejszy transfer negatywny Silniejsze hamowanie pro- i retroaktywne

Starzenie się a pamięć: co się nie zmienia? Wyniki w zadaniach dotyczących pamięci utajonej Metapamięć Utrzymywanie się nabytych wcześniej umiejętności Pamięć prospektywna w naturalnych warunkach

Starzenie się a pamięć: co jest lepsze? Długotrwała pamięć zmysłowa Pamięć semantyczna, zwłaszcza rezultaty w testach słownikowych Wspomnienia z wcześniejszych okresów życia, reminiscencja w pamięci autobiograficznej Niektóre osiągnięcia ekspertów

Przyczyny zmian w starszym wieku Spowolnienie poznawcze Redukcja zasobów poznawczych Deficyty w hamowaniu poznawczym Zmiany neurologiczne w ośrodkowym układzie nerwowym Gorsze funkcjonowanie receptorów Gorszy stan zdrowia somatycznego Niska aktywność życiowa

Nadzwyczajna pamięć - wprowadzenie Doniesienia anegdotyczne: Katon, Temistokles, Perykles, Aleksander Wielki, Juliusz Cezar, Napoleon, Mezzofanti, Magliabecchi Muzycy: Beethoven, Mozart, Mendelssohn, Rachmaninow, Saint-Sans Malarze: Doré, Lorrain, Michał Anioł, Rafael Pisarze: Dumas ojciec, Dickens Uczeni: Przewalski, Amper, Gauss Pamięć a aktywność życiowa

Wczesne badania nad mnenonistami Badania A. Bineta: Inaudi Perykles Diamandi Arnould Doktor Rückle Ishihara

Polscy mnemoniści S. Krieger – badany przez Błachowskiego S. Finkelstein – kariera w USA N. Lipowski Dwaj pierwsi przede wszystkim rachmistrzowie pamięciowi

Charakterystyka rachmistrzów według Bineta „… brak wpływu dziedziczności i wpływu otoczenia, przyjście na świat w nędznym milieu, wysoce przedwczesne dojrzewanie (przeciętnie osiem lat), zdolność do rachowania, przejawiająca się już u analfabetycznego dziecka, absorbcja całej inteligencji przez cyfry i wreszcie zdolności, rozwijające się przez ćwiczenie i gwałtownie zmniejszające się przez nieużywanie”

Szereszewski – 1 Badany przez A. Łurię przez długi czas „O pamięci, która nie miała granic” S. urodził się pod koniec XIX wieku Rodzina wielodzietna, z korzeniami żydowskimi Zdolności muzyczne, ale choroba uniemożliwiła karierę Dziennikarz, racjonalizator, mnemonista, ziołolecznictwo W rodzinie inne przypadki nadzwyczajnej pamięci

Szereszewski – 2 Szybkie i trwałe zapamiętywanie materiału seryjnego Rola wyobrażeń wzrokowych Wspomnienia z wczesnego dzieciństwa Trudności z zapamiętywanie treści złożonych (np. tekstów czy poezji), twarzy i głosów Problemy z intensjonalnym zapominaniem Synestezja Ejdetyzm

Mnemoniści II połowy XX wieku VP – szachista urodzony w rodzinnych stronach Szereszewskiego Aitken – profesor matematyki, muzyk, pisarz TE – system cyfrowo-literowy Rajan Mahadevan – doktor psychologii z liczbą Pi TM – człowiek, który zapamiętał zawartość książki telefonicznej

Badania Wildinga i Valentine Poszukiwania za pomocą ogłoszeń prasowych; uczestnicy Memoriady; grupa kontrolna Liczne zadania pamięciowe, np. cyfry, listy słów, opowiadania, twarze, płatki śniegu Silne różnice intra- i interindywidualne Znaczenie wrodzonych zdolności Znaczenie ćwiczenia Samoocena odnośnie do osiągnięć pamięciowych nie zawsze trafna

Koncepcja wyćwiczonej pamięci Ericsson Badania nad S.F. Rozszerzenie pojemności pamięci krótkotrwałej, stosowanie skutecznych strategii, bezpośrednie przenoszenie do pamięci długotrwałej? Inne badania nad możliwością wyćwiczenia pamięci, np. rachmistrzowie pamięciowi Pamięć ekspercka: kelnerzy, taksówkarze, muzycy

Usprawnianie pamięci Farmakologiczne Dbałość o kondycję mózgu: odżywianie, dotlenienie, unikanie czynników szkodliwych Aktywność fizyczna Aktywność poznawcza Strategie pamięciowe Metapoznanie Rozwijanie wiedzy ogólnej