Emocjonalność kobiet dr Agnieszka Samochowiec MSKP Uniwersytet Szczeciński Katedra i Klinika Psychiatrii PUM w Szczecinie

Czym jest emocjonalność kobiety Nastrój

Stereotyp kobiecości: Wrażliwość i uczucia Intuicja i uogólnianie Uległość i miękkość Pasywność i kooperacja Chęć bycia poznaną Partnerstwo i jedność Intymność i akceptacja Stereotyp kobiecości:

Realne wymagania w życiowych rolach: Aktywność i rywalizacja Odporność i rozumowanie Wola i stanowczość Analiza i sztywność Umiejętność poznania Dystans i samokontrola emocji

Kobiety widzą, słyszą i odczuwają więcej Znaczy to dla nich coś innego niż dla mężczyzn John Gray – „Kobiety są z Wenus, mężczyźni są z Marsa”

Kobiety i mężczyźni nie śmieją się z tych samych rzeczy i inne rzeczy ich denerwują A. Moir, D. Jessel „Płeć mózgu”

Ten zastosowawszy się do sugestii, umył żonie samochód… Znany psychoterapeuta pewnej pary małżeńskiej w sytuacji kryzysowej zalecił, by mąż okazał więcej czułości i uczucia partnerce… Ten zastosowawszy się do sugestii, umył żonie samochód…

mózg kobiety, jej umysł nie jest skonstruowany w taki sposób, by trzymać seks i inne emocje w odrębnej „przegródce mentalnej” model męskiego mózgu wygląda tak, jak gdyby zawierał specjalną szafkę katalogową na np. seks, całkowicie oddzieloną od emocji

Zaburzenia nastroju typowe dla kobiet Zaburzenia przedmiesiączkowe Depresje okresu ciąży i poporodowe Zaburzenia nastroju związane z menopauzą

Przedmiesiączkowe zaburzenia nastroju Zespół przedmiesiączkowy (PMS) >75% Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne 3-8% Zaburzenia psychiczne nasilające się w tym okresie (depresja, zaburzenia lękowe, bulimia i inne)

Zespół przedmiesiączkowy (PMS) Ponad 100 objawów: somatycznych i psychicznych Do rozpoznania wystarczy jeden uciążliwy objaw Pojawienie się w tygodniu przed menstruacją Ustąpienie zaraz po menstruacji

Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (PMDD) Rozdrażnienie, napięcie, dysforia, chwiejność emocji, obniżeniem nastroju Zakłócenie codziennego funkcjonowania i relacji z ludźmi 2/3 przypadków nie reaguje na tradycyjne leczenie

Przedmiesiączkowe zaburzenia nastroju Etiologia nieznana Istotny związek z jajnikowym cyklem hormonalnym o prawidłowej funkcji Rola osi HPG - wpływy neuroendokrynne Zaburzenia aktywności serotoninowej w OUN Zaburzenia funkcji tarczycy

Przedmiesiączkowe zaburzenia nastroju Czynniki ryzyka Występowanie zaburzeń nastroju w przeszłości Występowanie objawów PMS w rodzinie Genetyczna podatność na depresję i lęk

Przedmiesiączkowe zaburzenia nastroju Rozpoznanie Specyficzność objawów dla fazy lutealnej Ustępowanie objawów w fazie folikularnej Konieczność codziennej rejestracji objawów w ciągu co najmniej 2 cykli miesiączkowych Rejestry i kalendarze: COPE Nasilenie objawów w fazie lutealnej przewyższa o ponad 30% fazę folikularną (wg skali punktowej) Dokładny wywiad, ocena morfologii krwi i funkcji tarczycy Wyraźne upośledzenie funkcjonowania

Zespół przedmiesiączkowy (PMS) Leczenie Zmiana diety, regularne ćwiczenia fizyczne, nauka właściwej reakcji na stres, edukacja Farmakoterapia: wit. B6, wit.E wapń, magnez

Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (PMDD) Leczenie Leczenie zachowawcze - jak w PMS Leki przeciwdepresyjne - serotoninergiczne (SSRI) Możliwość przerywanego podawania leku: tylko w fazie lutealnej każdego cyklu Terapie hormonalne - agoniści GnRH, danazol, estradiol (+ progesteron)

Depresje w ciąży i poporodowe Objawy depresji w czasie ciąży 25 - 35% Przygnębienie poporodowe 50 - 85% Depresja poporodowa 10 - 20% Psychozy poporodowe 0,1 - 0,2%

Depresje w ciąży i poporodowe Etiopatogeneza Reakcja psychologiczna Nadczynność osi PPN Wahania stężenia hormonów płciowych Oś HPG a układ serotoninergiczny Zaburzenia funkcji tarczycy Genetyczne lub rodzinne uwarunkowania

Depresje w ciąży i poporodowe Czynniki ryzyka Społeczno-ekonomiczne Zaburzenia psychiczne w przeszłości, w rodzinie Cechy osobowości

Depresja w czasie ciąży Objawy depresyjne u 30% kobiet w ciąży Szczyt objawów w 1 i 3 trymestrze Zapowiedź depresji poporodowej

Przygnębienie poporodowe - postpartum ”blues” Najłagodniejsza postać zaburzeń nastroju po porodzie Objawy w kilka dni po porodzie, szczyt - 5 dnia, trwa do 14 dni Nie zaburza istotnie funkcjonowania kobiet

Depresja poporodowa Ważne wczesne rozpoznanie (często w formie utajonej) Edynburska skala depresji poporodowej Objawy już w pierwszym tygodniu po porodzie Większość depresji mija po 3-6 miesiącach Depresja po poronieniu i aborcji - podobny przebieg kliniczny

Depresja poporodowa OBJAWY PODSTAWOWE 2 z 3 przez ponad 2-tygodnie: obniżony nastrój utrata zainteresowań i zdolności przeżywania radości zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności

Depresja poporodowa OBJAWY DODATKOWE: osłabienie koncentracji i uwagi niska samoocena i mała wiara w siebie poczucie winy i małej wartości (nawet w epizodach o łagodnym nasileniu) pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości myśli i czyny samobójcze zaburzenia snu zmniejszony apetyt lęk

Psychozy poporodowe Występują: 1 na 1000 kobiet Gwałtowne objawy w kilka dni po porodzie Pierwiastki, choroba psychiczna w przeszłości i w rodzinie Obraz kliniczny: maniakalno-depresyjny lub zaburzenia świadomości Samobójstwa i dzieciobójstwa Konieczność hospitalizacji psychiatrycznej

Depresje w ciąży i poporodowe Postępowanie Identyfikacja kobiet narażonych na ryzyko Edukacja matek i psychoterapia wspierająca Farmakoterapia Elektrowstrząsy Benzodiazepiny - niebezpieczne!

„Klimakteryczna maska depresji” „Przekwitam, mam prawo źle się czuć” (PACJENTKA) „Przekwita, ma prawo źle się czuć” (LEKARZ)

Depresja w klimakterium – rys historyczny Kraepelin – „melancholia inwolucyjna” Dreyfus (1907) – kwestionowana odrębność Stenstedt (1959) – nie jest zjawiskiem jednorodnym Angst, Perris (1966) – związki genetyczne między choróbami afektywnymi Dąbrowski – warto utrzymać termin „depresja klimakteryczna” ze względów praktycznych

Wczesne objawy niedoboru estrogenów Neuroendokrynne Uderzenia gorąca Poty nocne Bezsenność Zmiany nastroju Niepokój Nadmierna drażliwość Utrata koncentracji, zaburzenia pamięci Układ moczowo-płciowy Zapalenie zanikowe pochwy Zapalenie cewki moczowej Bolesne oddawanie moczu Dyspareunia Utrata libido Inne Bóle stawowe Suchość skóry Suchość i łamliwość włosów Parestezje

Zaburzenia nastroju związane z menopauzą 85% kobiet odczuwa objawy związane z menopauzą 40% kobiet uznaje menopauzę za problem 20 do 30% kobiet odczuwa przykre objawy emocjonalne 30% kobiet w okresie okołomenopauzalnym choruje na depresję

Ryzyko wystąpienia depresji w okresie okołomenopauzalnym Większe u kobiet w okresie okołomenopauzalnym niż w populacji ogólnej Większe po „sztucznej” menopauzie niż naturalnej Największe u kobiet, które jeszcze miesiączkują (perimenopauza) w porównaniu z okresem postmenopauzy

Depresja klimakteryczna w ICD-10 Epizod depresyjny F32 Zaburzenia depresyjne nawracające F33 Dystymia F34.1 Zaburzenia adaptacyjne F43.2 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe F31 Organiczne zaburzenia nastroju F06.3

Zaburzenia nastroju związane z menopauzą Etiologia Hipotetyczny wpływ obniżenia poziomu estrogenów Przestrojenie neuroprzekaźników monoaminowych, zmiany transmisji serotoninergicznej czynniki egzystencjalne czynniki psychospołeczne

Zaburzenia nastroju związane z menopauzą Czynniki ryzyka Występowanie depresji w przeszłości, w rodzinie Obciążenia somatyczne Menopauza pooperacyjna Terapie hormonalne - gestageny Czynniki psychospołeczne (stres)

Zaburzenia nastroju związane z menopauzą Objawy okresu okołomenopauzalnego Objawy naczynioruchowe Objawy mięśniowo-szkieletowe Objawy emocjonalne i behawioralne Rozdrażnienie, płaczliwość, przygnębienie, zmienność nastroju, napięcie, lęk, przerywany sen, brak energii i motywacji, utrata popędu płciowego, bóle głowy, zaburzenia koncentracji uwagi, osłabienie pamięci DEPRESJA

Zaburzenia nastroju związane z menopauzą Rozpoznanie Codzienna obserwacja objawów przez okres co najmniej 1 miesiąca Dokładny wywiad Morfologia krwi, funkcja tarczycy

Zaburzenia nastroju związane z menopauzą Leczenie Objawy łagodne - leczenie zachowawcze - jak w terapii PMS lub Hormonalna Terapia Zastępcza nieznaczna poprawa nastroju, funkcji poznawczych gestageny - depresja jatrogenna! Depresja - leki przeciwdepresyjne serotoninergiczne Terapia łączona: HTZ + LPD Edukacja, psychoterapia i socjoterapia

Samobójstwo U kobiet wskaźnik samobójstw osiąga szczyt między 50-60 rokiem życia. W wieku 60 lat wskaźniki kobiet i mężczyzn zrównują się (Pużyński S, 1988, 1999) Liczba prób samobójczych wśród kobiet w Polsce jest kilkakrotnie większa od liczby samobójstw dokonanych

Samobójstwo U kobiet wskaźnik samobójstw osiąga szczyt między 50-60 rokiem życia W wieku 60 lat wskaźniki kobiet i mężczyzn zrównują się (Pużyński S, 1988, 1999) Liczba prób samobójczych wśród kobiet w Polsce jest kilkakrotnie większa od liczby samobójstw dokonanych

Większość pacjentów w gabinetach psychiatrycznych i psychoterapeutycznych to kobiety

Kobieta i mężczyzna poszukują się w życiu i spotykają po to, aby się od siebie wzajemnie uczyć Rozwój kobiety w jej dojrzałym życiu polega na poszukiwaniu w sobie aspektu męskiego, natomiast „dojrzałość” mężczyzny jest m.in. zrozumieniem, doświadczeniem kobiecej emocjonalności

Dziękuję za uwagę