Podstawy Kryminologii Prof. Monika Płatek; WPiA UW 27 października 2009

Definicja Kryminologii Nauka o przyczynach i uwarunkowaniach przestępczości (etiologia przestępczości i patologii). O objawach i przyczynach przestępczości. O funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości.

Pochodzenie terminu Termin kryminologia pochodzi od greckich słów „crimen” (przestępstwo, zbrodnia) i „logos” (nauka). Nazwę tę ukuł francuski antropolog Paul Topinard (1830-1911). Po raz pierwszy użył jej ok. 1879 r. Jako tytuł pracy naukowej użył tej nazwy włoski kryminolog Rafael Garofalo (1851-1934).

Obszar i charakter zainteresowań badawczych kryminologii Przestępstwo, przestępca, przestępczość, ofiara przestępstwa, społeczna reakcja na przestępstwo i przestępczość. Jest to nauka interdyscyplinarna związana z prawem, socjologią, psychologią , psychologia społeczną, pedagogiką, historią, politologią, ekonomią, medycyną/psychiatrią. Jest jedną z dziedzin nauk penalnych

Główne nurty (paradygmaty) myśli kryminologicznej Kryminologia klasyczna Kryminologia pozytywistyczna: nurt biopsychologiczny i socjologiczny Kryminologia antynaturalistyczna: teoria naznaczenia społecznego, teorie konfliktu społecznego, nurt fenomenologiczny, teorie kryminologii radykalnej, abolicjonizm, Kryminologia neoklasyczna: koncepcja sprawiedliwej odpłaty, teoria kontroli, ekonomiczna teoria przestępczości. Kryminologia feministyczna.

Kryminologia klasyczna Rozwinęła się na przełomie XVIII/XIX w. Główni przedstawiciele: Cesare Beccaria(1738-1794 Autor: O przestępstwach i Karach – 1764 Immanuel Kant (1724-1804) Twórca filozofii krytycznej, zakładającej, że podmiot jest poznawczym warunkiem przedmiotu. Podstawowymi cechami jego koncepcji filozoficznej są: agnostycyzm względem tak zwanych rzeczy samych w sobie (np. boga) oraz aprioryzm w stosunku do zjawisk.

Jeremy Bentham (1748-1842) Ojciec utylitaryzmu Uznawał wolę suwerena za źródło prawa. Obywatele porównywali korzyści i niekorzyści z tytułu podporządkowania się władzy. Byli jej posłuszni, ponieważ oceniali przykrości z podporządkowania jako mniejsze niż przykrości skutków ich nieposłuszeństwa. W duchu pozytywizmu prawniczego twierdził, że zasady współżycia ludzi powinny zostać ujęte w ramy stałego i znanego wszystkim prawa, co umożliwiłoby dokonanie racjonalnej kalkulacji pozwalającej uniknąć przykrości wynikających z przekroczenia prawa.

Fizjonolologia Johan Kaspar Lavater;1741-1801 On Physiognomy, 1789; Physiognomische Fragmente zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe (1775-78)

Frenologia, Franz Josef GALL Frenologia spopularyzowana przez ucznia Galla (1758-1828); Johana Gaspara Spurzheima (1776-1832). Założenie: mózg podzielony jest na części, które odpowiadają za różne funkcje, w tym za: skłonność do konkurencji czy destrukcję. Gall wysunął koncepcję, że poszczególne czynności i części ciała mają swe ośrodki na powierzchni mózgu, którym odpowiadają różne wyniosłości i zagłębienia czaszki. Tym samym, wygląd czaszki człowieka może stanowić podstawę do określenia cech fizycznych i psychicznych osobnika oraz chorób mózgu. Poglądy Galla dały początek nauce o lokalizacji czynności w mózgu

Główne założenia szkoły klasycznej Przestępca jest jednostką racjonalną. W sposób świadomy wybiera pomiędzy alternatywnymi sposobami zachowania Przestępca jest jednostką wolną i dysponuje wolną wolą. Indeterministyczny paradygmat zakładał, że sprawca jest osobą normalną – niczym nie różni się od pozostałych ludzi, w sposób świadomy wybiera zło. A więc: Każdy jest potencjalnym przestępcą

Polityka kryminalna -wpływ rozwoju nauki;1846 Marmaduke B. Sampson, Elizabeth W. Farnham – Racjonalizacja zbrodni i odpowiednie postępowanie ze sprawcą Frenologia na służbie praktyki Farnham i więzienie Sing Sing

Frenologia Dążenie do poznania funkcji mózgu przy pomocy badania jego kształtu

Lokalizacja funkcji: frenologia (kranioskopia), niezwykle popularna w XIX wieku. "Odkryto" 37 obszarów: skłonności do stałości, ostrożności, duchowości, kochliwości, opiekuńczości, zdolności językowych... Franz Joseph Gall i Johann Spurzheim zebrali tysiące obserwacji potwierdzających ich system! Był to pierwszy krok w stronę lokalizacji funkcji i okazuje się, że humor jest nawet niedaleko od podanego przez nich obszaru. Poczatkowo odrzucano "lokalizację ducha", ale frenologia stała się niezwykle popularna i w postaci psychognomiki Bouta spotyka się ją do dziś!

Trzy funkcje kory: Analiza danych przychodzących ze zmysłów Trzy funkcje kory: Analiza danych przychodzących ze zmysłów. Kontrola ruchów. Wyższe czynności psychiczne: planowanie, myślenie, analiza emocji.

Cesare Lombrosso Cesare Lombroso (ur. 6 listopada1835 w Weronie, zm. 19 października1909 w Turynie) - włoski psychiatra, antropolog i kryminolog, założyciel włoskiej "szkoły pozytywistycznej" kryminologii, propagator antropometrii. Lombroso odrzucał ustalenia "szkoły klasycznej" kryminologii, która opierała się na tym, że przestępstwo było typową cechą ludzkiej natury. Zamiast tego, używał koncepcji zaczerpniętej z darwinizmu społecznego; teoria Lombroso głosiła, że przestępczość była dziedziczna, a "urodzonego przestępcę" można by rozpoznać po defektach fizycznych, które wskazywałyby na atawizm przestępcy. Twórca pierwszej całościowej teorii kryminologicznej.

Klasyfikacja sprawców wg. Lombroso przestępcy z namiętności przestępcy z nawyknienia (ich rodzice byli przestępcami) pseudo-przestępcy (przypadkowi) kryminoidzi (podatni na przestępstwo). przestępcy z urodzenia

Kryminologia pozytywistyczna: nurt biopsychologiczny Teorie antropologiczne 1876 Cesare Lombroso – „przestępca z urodzenia” . Koncepcja dziedziczenia skłonności do zachowań aspołecznych Dziedziczenia skłonności do zachowań kryminalnych starano się potwierdzić przez badania:

A) genealogiczne B) bliźniąt (BATAWIA!) C) adopcyjne Ad. a – rodziny wielopokoleniowe – alkoholizm badania Goddarda rodziny Kallikak Ad. b. – tendencje zgodności u bliźniąt monozygotycznych, nie wykrywano albo wykrywano w nieznacznym stopniu u bliźniąt dwuzygotycznych.( brak możliwości oddzielenia wpływu cech dziedzicznych od wpływu warunków środowiskowych) Ad. c. – Goodwin – wyniki podobne

Geny? Batawia i niepoprawność przestępców – 1939 rok

Koncepcje odwołujące się do zaburzeń OUN- ośrodkowego układu nerwowego Koncepcje typów psychosomatycznych Hipokratesa Sangwinik – silnie reagujący, niewytrwały w działaniu; Choleryk – silnie reagujący, wytrwały ; Melancholik – słabo reagujący, wytrwały; Flegmatyk – słabo reagujący, niewytrwały

Typy Hipokratesa

Teoria typów psychosomatycznych Kretschmera: Typ asteniczny – wysoki wzrost, szczupły, ostre rysy twarzy, wąskie ramiona. (schizo) Typ atletyczny – wzrost średni lub wysoki, raczej szczupły, umięśniony, twarz koścista, szeroki w ramionach; Typ pykniczny – wzrost średni lub niski, otłuszczony o grubych rysach twarzy, słabo umięśniony, duży brzuch. Typ dysplastyczny – nieregularna budowa ciała, często otłuszczony, mężczyźni mają często budowę kobiecą, kobiety, męską.

Typy Kretschmera

Teoria Hansa J. Eysencka Konstytucjonalno- topologiczna: Podział na: ekstrawertyków; introwertyków Socjalizacja – proces warunkowania, a więc nabywania i utrwalania odruchów warunkowych, które odpowiadają wymaganiom społecznym .

Hans Eysenck –typy emocjonalne

James Gilligan: Wstyd i przemoc Wstyd: brak reguł, zanikanie instynktów. Celem stosowania przemocy jest zmniejszenie nasilenia wstydu i zastąpienie go w takim stopniu, jak to tylko możliwe, dumą. Samo uczucie wstydu nie wystarczy do zastosowania brutalnej przemocy, jeśli nie zostaną spełnione warunki dodatkowe.

Wstyd w sprawach trywialnych Nic nie jest dla nich bardziej wstydliwe jak przyznanie się do odczuwanego wstydu . Skrywają sekret za obronną maską zuchwałości, buńczuczności, arogancji, ‘męskości”, luzu, samozadowolenia, „tumiwisizmu”, wystudiowanej obojętności. Wielu z nich prędzej zginie niż przyzna, co ich gnębi. Kryje się za tym osoba, która boi się utraty honoru, prestiżu, poważania, pozycji społecznej, dezintegracji osobowości i utraty tożsamości jako heteroseksualnym mężczyzn.

Brak niebrutalnych środków 2 warunek przemocy – człowiek uważa, że nie ma do dyspozycji żadnych niebrutalnych środków pozbycia się, albo zmniejszenia wstydu, takich jak przynoszące uznanie społeczne osiągnięcia gospodarcze lub kulturalne , czy wysoka pozycja społeczna i prestiż. Przemoc jest „ostatnia deską ratunku” , strategią po którą się sięga, gdy wydaje się, że brak alternatywy.

Brak uczuć 3 warunek – to brak uczuć, które normalnie hamują impuls do użycia przemocy wywołany uczuciem wstydu. Najważniejszym z tych uczuć jest miłość do innych i poczucie wstydu z powodu wyrządzonej im krzywdy oraz strach o siebie. W ludziach skorych do przemocy zaskakuje – brak- co najmniej w chwili czynu- do odczuwania miłości, winy i strachu.

WSTYD! Polacy biją dzieci! Chory kraj? autor: infu, pap, 2009-08-09 16:29 Co czwarty ankietowany aprobuje bicie dzieci, a co piąty uważa, że zastraszanie i pogróżki wobec dziecka to jeszcze nie przemoc. Najczęstszą formą przemocy - jak wynika z deklaracji - jest przemoc psychiczna i fizyczna. Z odpowiedzi respondentów wynika też, że ofiarami przemocy psychicznej są najczęściej dzieci w wieku 7-10 lat, natomiast ofiarami przemocy psychicznej nastolatki w wieku od 11 do 15 lat.

Napaść ze strony innych zmniejsza poczucie winy Upokorzenie, napaść, kara zmniejszają poczucie winy. Im surowiej karzemy przestępców (lub dzieci), tym bardziej są skłonni do przemocy, tym są brutalniejsi i agresywniejsi; kara zwiększa dręczące ich uczucie wstydu, zmniejszając jednocześnie ich zdolność do odczuwania miłości do innych i poczucie winy wobec nich.

Niemożność/ nieumiejętność odłożenia reakcji na później Do ataków dochodzi wówczas, gdy wydarzenie intensyfikuje ich poczucie poniżenia, upokorzenia, albo utraty czci, godności, honoru do tego stopnia, że grozi to dezintegracją ich kaźni, lub gdy w ich mniemaniu – nie mogą wycofać się bez użycia przemocy nie tracąc twarzy.

Sposoby badania źródeł przestępczości w kryminologii Poszukiwanie jednostkowych źródeł: Dowody, biologia, społeczeństwo Interakcja – przestępstwo i przestępca zaczynają się od nazwania, nadania „tytułu”. Konflikt – przestępstwo na tle stosunków społecznych – od Marksa przez abolicjonizm, sprawiedliwość naprawczą po feminizm i psychologię społeczną

Podstawowe pojęcia: władza, wiedza, ciało. The disciplinary origins of the prison: