Klasyfikacja kosztów na potrzeby zarządzania- różne ujęcie Wykład czwarty Opracowała E. Pastor

Koszty historyczne a koszty przyszłe Koszty własne przedsiębiorstwa ze względu na swój złożony charakter są rozpatrywane z różnych punktów widzenia. Potrzeby sprawozdawczości, analizy, kontroli, planowania i podejmowania decyzji wymagają ujęcia kosztów w odpowiednich przekrojach.      W toku ewolucji systemu rachunkowości zasadnicze przekroje klasyfikacji kosztów ukształtowały się na podstawie przyjętych sposobów wyceny efektów produkcji. Wyróżnia się dwa główne sposoby takiej wyceny: •  na podstawie kosztów historycznych (ex post) •  na podstawie kosztów przyszłych (ex ante).

Koszt EX POST     W wycenie opartej na  kosztach historycznych (ex post) przyjmuje się założenie, że istnieje jeden prawdziwy koszt, który został poniesiony na wytworzenie produkcji i przedsiębiorstwo nie może go zmienić. Ten koszt jest odzwierciedleniem wielkości i struktury zużycia czynników produkcji poniesionych na realizację określonych wyrobów i stanowi podstawę ustalenia ceny tych wyrobów.

Koszt EX ANTE Wycenie opartej na kosztach przyszłych (ex ante) odnosi się do kosztów planowanych, czyli tych,  które będą dopiero poniesione w przedsiębiorstwie. Z tego względu odchodzi się od koncepcji „jednego prawdziwego kosztu” na rzecz różnych kosztów dla różnych celów”. Zgodnie z tym założeniem przyszłe planowane koszty mogą być różne w zależności od podjętych decyzji co do kierunków działania przedsiębiorstwa.

Trzy kategorie kosztów ujętych do wyceny efektów produkcji     W świetle przyjętych zasad wyceny efektów produkcji wyróżnia się trzy kategorie kosztów niezbędnych do: 1. wyceny zapasów i pomiaru zysku, 2. celów decyzyjnych, 3.  celów kontroli.      W obrębie każdej z tych kategorii stosuje się różne kryteria podziału kosztów.

Koszty bezpośrednie i pośrednie Do kosztów bezpośrednich zalicza się te koszty, które są ściśle związane z wytworzeniem konkretnych wyrobów, czyli na podstawie dokumentacji źródłowej, bez żadnego dodatkowego przeliczania. Zwykle są to koszty materiałów bezpośrednich, płac bezpośrednich i innych kosztów bezpośrednich.

Do kosztów pośrednich zalicza się: koszty wydziałowe, Koszty pośrednie są tymi kosztami których nie można na podstawie dokumentów źródłowych odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych!!! lub których ustalanie w danych warunkach jest nieopłacalne z powodu dużej pracochłonności czy nieistotne ze względu na małą ich kwotę. Koszty pośrednie rozlicza się więc na poszczególne jednostki kalkulacyjne za pomocą kluczy podziałowych (np. proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich, w stosunku do maszynogodzin, do kosztów przerobu lub do technicznego kosztu wytworzenia). Do kosztów  pośrednich zalicza się: koszty wydziałowe, koszty ogólnozakładowe (koszty zarządu), koszty zakupu koszty sprzedaży.

Kryteria klasyfikacji kosztów na potrzeby podejmowania decyzji i ich rodzaje 1.Kryteria podziału kosztów: Reakcja na zmianę wielkości produkcji Wpływ na decyzje Stan dokonania 2. Rodzaje kosztów: Koszty stałe i zmienne Koszty istotne i nieistotne Koszty przesądzone i nie przesadzone

Znajomość kosztów stałych i kosztów zmiennych jest podstawą wielu decyzji w przedsiębiorstwie, takich jak: - ile należy wytworzyć wyrobów, aby pokryć koszty zmienne i koszty stałe, - ile należy wytworzyć wyrobów, aby zapewnić przedsiębiorstwu określoną kwotę zysku, - o ile należy zwiększyć wielkość produkcji, aby obniżyć koszty jednostkowe i osiągnąć zakładany przyrost zysku, - czy do osiągnięcia pożądanego wzrostu wielkości produkcji należy zakupić dodatkowe maszyny i urządzenia produkcyjne, czy nie, - jaki system płac należy zastosować dla kierownictwa przedsiębiorstwa, które systematycznie zwiększa rozmiary produkcji.

przedział wielkości produkcji, sposób ujęcia kosztów Rozpatrując podział kosztów na stałe i zmienne, należy uwzględnić następujące kwestie: czynnik czasu, przedział wielkości produkcji, sposób ujęcia kosztów (koszty całkowite i koszty jednostkowe).

Przechodząc do bliższej charakterystyki kosztów stałych i kosztów zmiennych, należy podkreślić, iż ze względu na stopień stabilności i zmienności tych kosztów można dokonać dalszego ich podziału. I tak w obrębie kosztów stałych wyróżniamy: - koszty bezwzględnie stałe, - koszty skokowo stałe. Koszty bezwzględnie stałe są całkowicie niezależne od skali produkcji. Nie podlegają więc żadnym zmianom przy zmianach wielkości produkcji. W praktyce kosztów bezwzględnie stałych jest niewiele; przykładem jest koszt amortyzacji ustalony metodą liniową. Koszty skokowo stałe zachowują jednakowy poziom tylko w pewnym przedziale wielkości produkcji, po przekroczeniu którego następuje ich skok na wyższy poziom, na którym znowu występuje pewna ich stabilizacja do określonej wielkości produkcji. Takim kosztem jest koszt wynajmu pomieszczeń produkcyjnych

W obrębie kosztów zmiennych wyróżnia się najczęściej: •  koszty zmienne proporcjonalne, Z kosztami zmiennymi proporcjonalnymi mamy do czynienia wówczas, gdy wzrostowi wielkości produkcji towarzyszy proporcjonalny wzrost kosztów. •  koszty zmienne progresywne, Koszty zmienne progresywne rosną szybciej od wzrostu wielkości produkcji •  koszty zmienne degresywne, Koszty zmienne degresywne występują wtedy, kiedy wraz ze wzrostem wielkości produkcji następuje przyrost kosztów, ale w stopniu wolniejszym od przyrostu produkcji.

Wskaźnik zmienności Wskaźnik zmienności kosztów wyrażany jest za pomocą następującej formuły: Wzk = Delta Kz/ Kz : delta q/q Wzk – wskaźnik zmienności kosztów, Delta Kz- przyrost kosztów zmiennych Kz –rodzaj kosztu zmiennego Delta q przyrost produkcji q –wielkość produkcji

Zadanie - przykład 1. Jeśli przyrost kosztów zmiennych w rozpatrywanym okresie wynosi 5%, natomiast przyrost produkcji – 10% to wskaźnik zmienności kosztów wynosi Wzk = 5/10 = 0,5 ozn. to że koszty zmienne rosną o połowę wolniej w stosunku do wzrostu produkcji.

Wskaźniki kosztów wynoszą odpowiednio dla: Kosztów proporcjonalnych 1 Kosztów progresywnych powyżej 1 Kosztów degresywnych oscylują w przedziale od 0 do 1.

Metody stosowane w przedsiębiorstwach Do najczęściej stosowanych metod podziału kosztów na koszty stałe i koszty zmienne należą: 1. metoda analizy księgowej, 2. metoda pomiaru inżynierskiego, 3. metody statystyczno-matematyczne.

Wyjaśnienie pojęć. Metoda analizy księgowej polega na rozróżnieniu kosztów stałych i kosztów zmiennych na podstawie zachowania się kosztów w przeszłości. Wykorzystuje się tu doświadczenie i rozsądny osąd pracowników księgowości, którzy kwalifikują poszczególne rodzaje kosztów na koszty stałe i koszty zmienne. Największą zaletą metody analizy księgowej jest jej prostota i stosunkowo mała pracochłonność . Metoda pomiaru inżynierskiego polega na ustalaniu wielkości zużycia czynników produkcji na podstawie szczegółowej analizy produktu i procesu technologicznego. Ustalenia inżynierów są ważne, lecz z reguły pracochłonne i kosztowne. Mogą być jednak pomocne dla kosztów w ustalaniu poszczególnych składników kosztów stałych i kosztów zmiennych. W obrębie metod statystyczno-matematycznych są wykorzystywane różne metody...

Metoda statystyczno-matematyczna - wzór Zależności wykorzystania różnych metod w tej metodzie można przedstawić za pomocą formuły funkcji liniowej: Kc = K s + Kzj +q

Metoda dwóch punktów krańcowych Polega na wybraniu z szeregów liczbowych dwóch okresów o najniższej i największej wielkości produkcji i odpowiadających im kosztów. Kzj = KC max – KC min / q max -q min, KS = KC max – K zj x q max Zad.

Definicje kosztów przesądzonych, przyszłych i utraconych korzyści Koszty przesądzone są kosztami wywołanymi decyzjami wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie bieżących decyzji. Są to więc koszty zapadłe i nieodwracalne. Przeciwieństwem kosztów przesądzonych są koszty jeszcze nie zapadłe, czyli koszty przyszłe (nie przesądzone), których przedsiębiorstwo może uniknąć, ponieważ nie są one zdeterminowane ani wcześniejszymi zobowiązaniami, ani zaangażowaniem środków. Koszty nie przesądzone są więc zależne od rodzaju podjętej decyzji i dlatego są one ważne w procesie jej podejmowania. W celach decyzyjnych posługujemy się również kategorią: kosztów utraconych korzyści. Koszty te nie są wprawdzie ujęte w systemie ewidencyjnym przedsiębiorstwa, lecz są niezwykle ważne przy podejmowaniu wielu decyzji. Pojęcie kosztów utraconych korzyści należy zawsze kojarzyć z deficytem zasobów przedsiębiorstwa, które poświęcone na realizację jakiegoś celu zmniejszają stopień realizacji celu innego.

Koniec Dziękuję za uwagę