Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20)

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20) Przykłady: wybrane dane i wykresy z publikacji „Kobiety w Polsce”, GUS, Warszawa 2007: proporcje płci i wieku, umieralność i przeciętna trwanie życia; edukacja i nauka; sport; kobiety w organach przedstawicielskich (posłanki na Sejm, radne); zatrudnienie; porównanie międzynarodowe. badanie „Lepszy szef: ona czy on” (marzec 2009); badanie „Polski mężczyzna” (wrzesień 2008).

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20) 2. Płeć (kobiety) jako przedmiot zainteresowań nauk społecznych; „niewidoczność” kobiet we wczesnej refleksji socjologicznej – dlaczego?: wynikało to z genezy socjologii – dominacji w niej makro-społecznej i scjentystycznej perspektywy; z dominującej tradycji kulturowej wpływającej na naukę; ścisłego podziału życia społecznego na: gospodarstwo domowe (kobiecą) a sferę publiczną (męską). kobiety jako przedmiot badań społecznych (Gender/Women Studies) – teorie nierówności płci: nastąpiła zmiana uprawiania socjologii (socjologia płci); obecny i mocny ideał społeczeństwa pozycji osiąganych (zjawisko „szklanego sufitu”); kobiety stały się ważną siłą polityczną i elektoratem wyborczym; upowszechnienie ideologii praw człowieka.

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20) 3. Różnice ze względu na płeć w sferze: pracy (zatrudnienia): tradycja społeczna (kultura i tradycja społeczna); dyskryminacja na rynku pracy: niższe płace; zatrudniane w niepełnym wymiarze godzin; zawody o niskim prestiżu; częściej zwalniane. próby wyjaśnień – dlaczego?: tradycja kulturowa (dom i wychowanie dzieci); stereotypy dotyczące płci; paradoks „zadowolonego niewolnika”; konsekwencje dyskryminacji – niższe emerytury i bariery awansu („szklany sufit” i „labirynt”).

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20) władzy i polityki: funkcje kierownicze; czynne i bierne prawa wyborcze; udział w polityce (udział kobiet rządzie, parlamencie, władzach samorządowych); różnice w stylu sprawowaniu funkcji kierowniczych – kobiecy styl rządzenia (versus męski styl rządzenia). obyczaju: orzecznictwo sądów rodzinnych i rozwodach; przekaz szkolny (patriarchalny wzór rodziny); kultura popularna i humor; symboliczne traktowanie „męskości” i „kobiecości”.

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20) 4. Feminizm (od łac. femina - kobieta): feminizm jako dostrzeganie upośledzenia kobiet i dążenie do jego likwidacji; feminizm I fali („stary”, do połowy XX wieku) – koncentracja na reformie prawa rodzinnego i wyborczego, poprawy warunków życia kobiet; feminizm II fali („nowy”) – egalitaryzm oparty na wielopoziomowym pojmowaniu ucisku, który jest efektem podziałów płciowych - problemy: dążenie do równouprawnienia w polityce, pracy, rodzinie itp.; podwyższenie pozycji matek w społeczeństwie; dopuszczalność aborcji; przemoc indywidualna i strukturalna wobec kobiet, „kobiecość” w języku, stosunek do pornografii; homoseksualizm (równe traktowanie związków hetero- i homo-seksualnych). historia kobiet (ruchu feministycznego) w Polsce (1838-2003).

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20) 5. Główne dylematy feminizmu: emancypacja kobiet w męskim świecie, czy też całkowita emancypacja świata kobiet?; poszukiwanie wspólnej tożsamości: co powinno łączyć ruch kobiecy? nowe pojęcia i koncepcje feminizmu: gender (płeć kulturowa) i „seksizm”; społeczne tworzenie płci (sex, gender i gender identity) – płeć jako struktura złożona obejmująca element biologiczny, społeczny i osobowościowy; nierówności dotyczące płci kulturowej: feminizm - odmiany: liberalny, socjalistyczny, radykalny, chrześcijański, „czarny”, „czerwony”, kulturowy; ruchy kobiece jako przykład „nowych” ruchów społecznych; publiczne znaczenie feminizmu, rozwój prawa w tym zakresie (polityka społeczna; ustawa o równym traktowaniu ) oraz rola ONZ – kraje rozwinięte i rozwijające się.

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20)  6. Nowa perspektywa w socjologii ze względu na płeć i jej badanie - studia queer (queer sociology – „społeczna teoria odmienności/różnicy”): studia nad odmiennością płciową (seksualną), związane z krytyczna analizą kategorii tożsamościowych odnoszących się do ludzkiej seksualności oraz podkreślanie hetero-normatywnego charakteru kultury; skupienie na mechanizmach wymuszania norm seksualnych i płciowych; badanie konsekwencji (re) presji w praktyce życiowej osób, które usiłują poza owe normy wykraczać; badanie praktyk społecznych dotyczących wymuszania tych norm oraz budowania strategii oporu; queer sociology jako teoria (część teorii) społecznej różnicy (społeczeństwa zróżnicowanego)?

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20) 7. Wiek a zróżnicowanie społeczne: „wiek” w badaniach socjologicznych – związany jest z „cyklem życiowym” jednostki oraz jest wskaźnikiem jej relacji z innymi ludźmi, jej pozycji i odgrywanej przez nią roli w życiu innych osób; demografia: „wydłużająca się młodość” a „siwiejąca populacja”: zmiana postrzegania „starości”:„trzeci” (ludzie są wolni od pracy i obowiązków rodzicielskich) i „czwarty” wiek (trudno jest zachować pełną niezależność i samodzielnie dbać o siebie); zdrowie a starość - wydłużenie życia i konsekwencje społeczne (samotność, bieda, a także obciążenie dla systemu opieki społecznej); starzenie się a różnice ze względu na czynniki społeczne (wykształcenie, dochód, miejsce zamieszkania) oraz płeć; dyskryminacja ze względu na wiek (ageism) – akcentowanie negatywnych aspektów starzenia się społeczeństw. przyszłość starości (czy czeka nas „społeczeństwo ponad zróżnicowaniami wiekowymi”?) i gerontologia (badanie starzenia się i ludzi starych).

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20) 8. Zdrowie a zróżnicowanie społeczne: zdrowie (częstość zapadania na choroby, długość życia itp.) a zróżnicowanie społeczne (płeć, klasa społeczna, wykształcenie, itp.); złożoność pojęć „zdrowia” i „choroby” (jako zjawisk biologicznych i społecznych): biomedyczny model zdrowia (oparty na obiektywnych kryteriach) i społeczne podstawy zdrowia; zdrowie wg. WHO (1946 r.) - „to kompletny, fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan, a nie tylko brak choroby lub kalectwa”; ”zdrowie” w badaniach społecznych (socjologia medycyny, epidemiologia społeczna): doświadczenie choroby (czym jest bycie chorym dla siebie i otoczenia?); Talctott Parsons - osoba chora otrzymuje pewne przywileje, ale musi się podporządkować zaleceniom lekarza (dążenie do minimalizacji skutków społecznych choroby).

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20) 9. Zdrowotność społeczeństwa i polityka zdrowotna: przy ocenie zdrowotności społeczeństwa bierze się pod uwagę wskaźniki negatywne (np. chorobowość, zachorowalność, średnie trwanie życia itp.) oraz pozytywne (uwzględniające jakość życia); M. Lalonde (minister zdrowa Kanady) zaproponował w 1974 r. schemat „pól zdrowia”, w którym wyróżnił 4 podstawowe grupy czynników wpływających na zdrowie ludzi: styl życia (ok. 50% „udziału”); środowisko fizyczne i społeczne (ok. 20%); czynniki genetyczne (ok. 20%) organizacja opieki medycznej (ok. 10%). podejście to wpłynęło na zmianę polityki zdrowotnej i stworzyło podstawę rozwoju promocji zdrowia.

Płeć, wiek i zdrowie a struktura społeczna (WDS 2008/2009 nr 20)