PERCEPCJA I WYOBRAŹNIA PODSTAWY NEUROESTETYKI

Żyjemy obrazami i rozumiemy świat w obrazach. Hans Belting

CZY WSZYSTKO, CO WIDZIMY, JEST OBRAZEM? JAK W UMYŚLE TWORZĄ SIĘ WYOBRAŻENIA? W JAKIEJ MIERZE ROZWÓJ TECHNOLOGII CYFROWEJ WPŁYNĄŁ NA SPOSÓB ODBIERANIA OBRAZÓW? CZY ISTNIEJE KOD WIZUALNY ANALOGICZNY DO KODU JĘZYKOWEGO?

JAK BADAĆ OSOBLIWĄ NATURĘ KOMUNIKACJI OBRAZOWEJ? NA ILE KODY OBRAZOWE UZALEŻNIONE SĄ OD KODÓW WERBALNYCH?

SZTUKI WIZUALNE OKREŚLA SIĘ JAKO KOD OBRAZOWY LUB IKONICZNY. KOD WIZUALNY JEST ALTERNATYWNY WOBEC KODU JĘZYKOWEGO I NIE MUSI BYĆ OD NIEGO POCHODNY. OBRAZY SĄ KOMUNIKATAMI WYMIENIANYMI MIĘDZY LUDŹMI. KODY OBRAZOWE TWORZĄ SIĘ W PRAKTYCE SPOŁECZNEGO KOMUNIKOWANIA. KONTEKSTY : SYTUACYJNE, KULTUROWE, TECHNICZNE STYMULUJĄ LUB BLOKUJĄ POWSTAWANIE WIZUALNYCJ AKTÓW KOMUNIKACJI. FRUTIGER, BLUM

ODBIÓR I WYSYŁANIE SYGNAŁÓW PROCES WZROKOWEGO POSTRZEGANIA ŚWIATA ROZPOCZYNA SIĘ W OKU, KTÓRE PRZEKSZTAŁCA ŚWIATŁO W SYGNAŁY NERWOWE.

OKO JAKO UKŁAD OPTYCZNY A - rogówka, B - tęczówka, C - komora przednia, D - źrenica, E - soczewka, F - plamka żółta, G - mięsień gałki ocznej, H - nerw wzrokowy, I - plamka ślepa, J - ciało szkliste, K - naczyniówka, L – siatkówka.

SZCZEGÓŁY OBRAZU PRZETWARZANIE SYGNAŁÓW WZROKOWYCH ROZPOCZYNA SIĘ W SIATKÓWCE ZBUDOWANEJ Z KOMÓREK NERWOWYCH.

ŚWIADOMOŚĆ WIDZENIA

MÓZGOWE OKO NASZA PERCEPCJA WIZUALNA OPIERA SIĘ NA ISTNIEJĄCEJ RZECZYWISTOŚCI, RESZTĘ OBRAZU ŚWIATA UZUPEŁNIA MÓZG.

WIZUALNE BODŹCE NIEJEDNOZNACZNE WYŻSZEGO RZĘDU

W POSZUKIWANIU PODSTAW KODÓW WIZUALNYCH KOD WIZUALNY JEST ALTERNATYWNY WOBEC JĘZYKA.

STANOWISKA TEORETYCZNE: JEDEN KOD REPREZENTACJI POZNAWCZEJ (ZENON PYLYSHYN – DANE WIZUALNE SĄ KODOWANE W MÓZGU /UMYŚLE ZA POMOCĄ SĄDÓW WERBALNYCH.) KOMPUTACYJNY MODEL WYOBRAŹNI (STEPHEN KOSSLYN – TEORIA WYOBRAŹNI – UMYSŁ KODUJE INFORMACJE DZIĘKI WYOBRAŹNI WIZUALNEJ) TEORIA PODWÓJNEGO KODOWANIA (ALLAN PAIVIO – UMYSŁ KODUJE INFORMACJE NIE TYLKO ZA POMOCĄ SĄDÓW, ALE RÓWNIEŻ ZA POMOCĄ OBRAZÓW.)

OBRAZY SĄ KOMUNIKATAMI WYMIENIANYMI MIĘDZY LUDŹMI OBRAZY SĄ KOMUNIKATAMI WYMIENIANYMI MIĘDZY LUDŹMI. KODY OBRAZOWE TWORZĄ SIĘ W PRAKTYCE SPOŁECZNEGO KOMUNIKOWANIA. KONTEKSTY SYTUACYJNE, KULTUROWE, TECHNICZNE I WIELE INNYCH STYMULUJĄ LUB BLOKUJĄ POWSTAWANIE WIZUALNYCH AKTÓW KOMUNIKACJI.

KOD WIZUALNY OBIEKT WIZUALNY

OBIEKT WIZUALNY TO KSZTAŁT, CZYLI DOSTĘPNY ZMYSŁOM SPOSÓB ZORGANIZOWANIA MATERII.

CECHY OBIEKTÓW WIZUALNYCH MORFOLOGIA STRUKTURA KONTEKST NATURALNY WYGLĄD, INFORMUJE, Z CZEGO ZBUDOWANA JEST RZECZ. INFORMUJE, NA CO PATRZYMY, ZASADA ZORGANIZO WANIA KSZTAŁTU. DOPOWIADA I DOOKRESLA NASZE ROZPOZNA NIE OBIEKTU.

FENOMEN ODBIORU ZJAWISKA ARTYSTYCZNEGO CECHY KSZTAŁTÓW OBIEKTÓW WIZUALNYCH: POJEDYNCZOŚĆ, PRYNCYPIALNOŚĆ, INTEGRALNOŚĆ.

CZYM JEST NEUROESTETYKA NEUROESTETYKA JEST JEDNĄ Z NOWOPOWSTAŁYCH DYSCYPLIN KOGNITYWNYCH, KTÓREJ CELEM JEST NAUKOWE WYJAŚNIANIE ZJAWISK SKŁADAJĄCYCH SIĘ NA PERCEPCJĘ (LUB SZERZEJ POZNANIE) DZIEŁA SZTUKI. AUTOREM TERMINU JEST SEMIR ZEKI, WSPÓŁCZESNY NEUROBILOG ZAJMUJĄCY SIĘ BADANIAMI EKSPERYMENTALNYMI TAK ZWANEGO „MÓZGU WZROKOWEGO”.

INTERDYSCYPLINARNOŚĆ NEUROESTETYKA INTERDYSCYPLINARNOŚĆ PSYCHOLOGIA FIZJOLOGIA NEUROBIOLOGIA

PYTANIA NEUROESTETYKI: JAKIE PRAWA RZĄDZĄ ODBIOREM SZTUKI, SZCZEGÓLNIE PERCECJĄ DZIEŁA SZTUKI? CZYM JEST I JAK DZIAŁA TAK ZWANY „UMYSŁ ESTETYCZNY”? CZY SĄ TO TE SAME PRAWA, KTÓRE KIERUJĄ PERCEPCJĄ JAKO TAKĄ? CZYM RÓŻNI SIĘ PRZEŻYCIE RÓŻNYCH DZIEŁ SZTUKI? CZYM SĄ EMOCJE TOWARZYSZĄCE ODBIOROWI DZIEŁA SZTUKI?

PRZETWARZANIE INFORMACJI WIZUALNEJ KORA CZOŁOWA OBSZAR MONITORUJĄCY PRZESUNIĘCIA UWAGI KORA POTYLICZNA WZROKOWY BUFOR KORA CIEMIENIOWA ROZPOZNANIE WŁASNOŚCI PRZESTRZENNYCH ASOCJACYJNA PAMIĘĆ KORA SKRONIOWA ROZPOZNANIE WŁASNOŚCI OBIEKTÓW OKNO UWAGI PRZETWARZANIE INFORMACJI WIZUALNEJ MODEL POWSTAWANIA REPREZENTACJI WZROKOWEJ WEDŁUG KOSSLYNA

OŚRODKI W MÓZGU ODPOWIEDZIALNE ZA PERCEPCJĘ DZIEŁ SZTUKI: POBUDZANE SĄ ODMIENNE OBSZARY KORY MÓZGOWEJ: PEJZAŻ – ZAKRĘT POTYLICZNO – SKRONIOWY PRZYŚRODKOWY, PORTRET – ZAKRĘT WRZECIONOWATY, MARTWA NATURA – ZAKRĘT POTYLICZNY BOCZNY, SZTUKA KINETYCZNA – POLE V5 ZWIĄZANE Z PERCEPCJĄ RUCHU.

DZIEŁO SZTUKI JAKO BODZIEC: MUSI WZBUDZAĆ (SKUPIAĆ UWAGĘ WIDZA), WYWOŁYWAĆ NIEKONWENCJONALNY ODBIÓR, WYWOŁYWAĆ EMOCJE ESTETYCZNE.

WZBUDZANIE UWAGI: Artystycznie spreparowany bodziec skupia uwagę odbiorcy na niektórych cechach obrazowanego przedmiotu, P. Picasso, Stary Żyd

NIEKONWENCJONALNY ODBIÓR: DZIEŁO SZTUKI POBUDZAJĄCE SYSTEM PERCEPCYJNY ODBIORCY RÓŻNI SIĘ OD ZWYKŁYCH PRZEDMIOTÓW ZAZWYCZAJ TYM, ŻE JEGO TREŚĆ WIZUALNA NIE JEST NASTAWIONA NA KONWENCJONALNY ODBIÓR. S. DALI, UPORCZYWOŚĆ PAMIĘCI

WYWOŁANIE EMOCJI ESTETYCZNEJ: ZADANIEM ARTYSTY JEST SPREPAROWANIE BODŹCA, BY WYWOŁAŁ ON OKREŚLONE EMOCJE, KTÓRE WZMOCNIĄ PRZEKAZ WIZUALNY. Rene Magritte EFEKT „AHA”

PERCEPCJA PRZEDMIOTU ARTYSTYCZNEGO: DZIEŁO SZTUKI WYBIÓRCZO SKUPIA UWAGĘ NA NIEKTÓRYCH CECHACH MALOWANEGO OBIEKTU, ARTYŚCI POSŁUGUJĄ SIĘ PRZERYSOWANIAMI, POMINIĘCIAMI I PRZESUNIĘCIAMI KOMPOZYCYJNYMI, NIEKIEDY NIE UDAJE SIĘ ZIDENTYFIKOWAĆ OD RAZU PRZEDSTAWIONEGO PRZEDMIOTU, WIDZ TWORZY HIPOTEZY NA TEMAT BODŹCA, INFORMACJA PRZENOSZONA PRZEZ BODZIEC MOŻE ZOSTAĆ NACECHOWANA EMOCJONALNIE.

TYPOLOGIA ARTYSTYCZNYCH BODŹCÓW WIZUALNYCH: BODZIEC ILUZYJNY, BODZIEC NIEJEDNOZNACZNY, BODZIEC WYOLBRZYMIONY, BODZIEC RELACYJNY, BODZIEC EMPATYZUJĄCY.

ARTYSTYCZNE BODŹCE ILUZYJNE ANDREA MANTEGNA VICTOR VASARELY, SUPERNOWA

WIZUALNE BODŹCE NIEJEDNOZNACZNE NATHAN COHEN

WIZUALNE BODŹCE NIEJEDNOZNACZNE SZEŚCIAN NECKERA MICHAEL POL

WIZUALNE BODŹCE NIEJEDNOZNACZNE WYŻSZEGO RZĘDU: LEONARDO DA VINCI, POKŁON TRZECH KRÓLI RENĚ MAGRITTE CARTE BLANCHE

BODZIEC WYOLBRZYMIONY EL GRECO ŚWIĘTY ANDRZEJ I ŚWIĘTY FRANCISZEK

BODZIEC WYOLBRZYMIONY ALBERTO GIACOMETTI, KROCZĄCY CZŁOWIEK

BODZIEC RELACYJNY DIEGO VELĂZQUEZ, LAS MENINAS PABLO PICASSO, LAS MENINAS SALVADOR DALI, OCZEKUJĄCE SŁUŻĄCE

BODZIEC RELACYJNY JACQUES - LOUIS DAVID, MADAME RĒCAMIER RENĒ MAGRITTE, MADAME RĒCAMIER de DAVID

BODZIEC EMPATYZUJĄCY JOHANNES VERMEER, CZYTAJĄCA LIST

BODZIEC EMPATYZUJĄCY MICHELANGELO MERISI DA CARAVAGGIO, JUDYTA I HOLOFERNES

BODZIEC EMPATYZUJĄCY VINCENT VAN GOGH, PIETĀ (ZA DELACROIX)

Vincent van Gogh, Pole pszenicy z krukami

Vincent van Gogh Pole pszenicy z krukami Jest to prawdopodobnie ostatni obraz namalowany przez artystę przed samobójczą śmiercią.

WYOBRAŹNIA ESTETYCZNA CZY KAŻDY TYP ARTYSTYCZNEGO BODŹCA WIZUALNEGO JEST DŹWIGNIĄ WYOBRAŹNI? JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI WYOBRAŹNIA W PROCESIE ARTYSTYCZNEJ (ESTETYCZNEJ) KOMUNIKACJI WIZUALNEJ?

CO TO JEST WYOBRAŹNIA? WYOBRAŹNIA TO FUNKCJA UMYSŁU, DZIĘKI KTÓREJ GENERUJEMY OBRAZY MENTALNE POD NIEOBECNOŚĆ BODŹCA WZROKOWEGO. WYOBRAŹNIA TO DYSPOZYCJA DO DOSTRZEGANIA WIELOZNACZNOŚCI I WIELOŚCI ROZWIAZAŃ. WYOBRAŹNIA TO OPERACJA DOKONYWANA NA ISTNIEJĄCYM MATERIALE, ZWIAZANA Z TWÓRCZYM PRZETASOWANIEM ELEMENTÓW, NOWYM ICH ZE SOBĄ POŁĄCZENIEM ORAZ „DOPOWIADANIEM” I DODAWANIEM NOWYCH ELEMENTÓW DO ISTNIEJĄCEGO WZORCA.

TYPY WYOBRAŹNI ESTETYCZNEJ: QUASI – WYOBRAŹNIA; PROTOWYOBRAŹNIA; WYOBRAŹNIA WŁAŚCIWA.

TYPY WYOBRAŹNI ESTETYCZNEJ W ASPEKCIE FUNKCJONALNYM TYP WYOBRAŹNI ESTETYCZNEJ FUNKCJE WYOBRAŻENIOWE TYP INICJUJĄCEGO BODŹCA / PRZYKŁAD QUASI - WYOBRAŹNIA 1. GENERUJE OBRAZ MENTALNY CZEGOŚ, CZEGO NIE MA. BODZIEC ILUZYJNY / KRATA HERMANA PROTOWYOBRAŹNIA GENERUJE OBRAZ MENTALNY, UMOŻLIWIA WYKRYCIE WIELOZNACZNOŚCI BODŹCA. BODZIEC NIEJEDNOZNACZNY / SZEŚCIAN NECKERA WYOBRAŹNIA WŁAŚCIWA UMOŻLIWIA WYKRYCIE WIELOZNACZNOŚCI BODŹCA, UMOŻLIWIA MANIPULACJĘ NA CECHACH KOMPOZYCJI OBRAZU. BODZIEC WYOLBRZYMIONY /EL GRECO BODZIEC EMPATYCZNY / VAN GOGH BODZIEC RELACYJNY MAGRITTE - DAVID

PROCES PRZETWARZANIA MA CHARAKTER TOP – DOWN, WYOBRAŹNIA WŁAŚCIWA ODGRYWA SZCZEGÓLNĄ ROLĘ PRZY ODBIORZE DZIEŁ SZTUKI. UJAWNIA SIĘ ONA, GDY: PROCES PRZETWARZANIA MA CHARAKTER TOP – DOWN, WYSTĘPUJĄ ŚWIADOME PROCESY DECYZYJNE W KONTEKŚCIE NIEJEDNOZNACZNOŚCI (SPOWODOWANE PRAWDOPODOBNIE AKTYWACJĄ KORY CZOŁOWEJ), ROZWIĄZANIA NIEJEDNOZNACZNOŚCI NIE SĄ OCZYWISTE I WYMAGAJĄ TWÓRCZEGO WYKORZYSTANIA ELEMENTÓW DZIEŁA SZTUKI. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ