REAKTYWNE ZAPALENIA STAWÓW Definicja Reaktywne zapalenia stawów charakteryzują się nieropnym zapaleniem błony maziowej jednego lub wielu stawów, najczęściej asymetrycznym kończyn dolnych, występującym po przebytej infekcji przewodu pokarmowego, układu moczowo-płciowego lub oddechowego. Reaktywne zapalenia stawów zaliczane jest do spondyloartropatii seronegatywnych

Kryteria diagnostyczne seronegatywnych spondyloartropatii (kryteria proponowane przez Amora i wsp. z 1990 r.) Ból okolicy lędźwiowej i grzbietowej występujący w nocy i/lub sztywność poranna tych okolic 1p Asymetryczne zapalenie stawów. 2p Ból pośladków (jeśli jest naprzemienny). 1(2)p. Dactylitis (zapalenie palców). 2p Ból pięty lub inna dobrze zdefiniowana entezopatia. 2p Ostre zapalenie przedniej naczyniówki. 2p Ostre zapalenie cewki moczowej lub szyjki macicy na 1 miesiąc przed zapaleniem stawów. 1p Ostra biegunka na 1 miesiąc przed zapaleniem stawów. 1p Łuszczyca lub balanitis, lub zapalna choroba jelit. 2p Zmiany radiologiczne. Zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych 2 stopnia, jeśli jest obustronne, 3 stopnia, jeśli jest jednostronne. 2p Podłoże genetyczne. Obecność antygenu HLA B27 i/lub występowanie w rodzinie zzsk, reaktywnych zapaleń stawów, zapalenia naczyniówki, łuszczycy lub zapalnej choroby jelit. 2p Odpowiedź na leczenie, poprawa po 48 godz. przyjmowania NLPZ lub gwałtowny nawrót bólu po odstawieniu. 2p Minimum do postawienia rozpoznania = 6 punktów

Kryteria klasyfikacyjne zespołu Reitera Amerykańskiego Towarzystwa Reumatologicznego Kryterium Czułość Specyficzność 1. Epizod zapalenia stawów trwający powyżej miesiąc z zapaleniem cewki moczowej lub/i szyjki macicy (84.3%) (98.2%) 2. Epizod zapalenia stawów trwający powyżej miesiąc oraz zapalenie cewki moczowej lub szyjki macicy lub obustronne zapalenie spojówek (85.5%) (96.4%) 3. Epizod zapalenia stawów z zapaleniem cewki moczowej i zapaleniem spojówek (50.6%) (98.8%) 4. Epizod zapalenia stawów trwający powyżej miesiąc oraz zapalenie cewki moczowej i zapalenie spojówek (48.2%)

ZMIANY NARZĄDOWE Zmiany w narządzie wzroku W zespole Reitera zapalenie spojówek i/lub naczyniówki należy do klasycznej triady objawów chorobowych (zapalenie stawów, zapalenie cewki moczowej, zapalenie spojówek). Zapalenie spojówek występuje u około 60% chorych, jednostronne zapalenie naczyniówki u około 20%. W innych reaktywnych zapaleniach stawów zmiany w narządzie wzroku są również częstym objawem chorobowym.

ZMIANY NARZĄDOWE Zmiany skórne W zespole Reitera występują zmiany skórne oraz zmiany na błonach śluzowych (balanitis circuata u 30%, keratoderma blenorrhagicum u 20%). W przebiegu spondyloartropatii seronegatywnych może także występować erythema nodosum.

keratoderma blenorrhagicum

balanitis circuata

ZMIANY NARZĄDOWE Zmiany w mięśniu sercowym w zespole Reitera blok przedsionkowo-komorowy występuje u około 1% chorych, zapalenie aorty również u 1% chorych sporadycznie mogą występować wady zastawki aortalnej oraz zapalenie osierdzia.

ZMIANY NARZĄDOWE Zmiany w przewodzie pokarmowym W przebiegu niektórych reaktywnych zapaleń stawów proces zapalny jelit, często subkliniczny, utrzymuje się przez cały czas trwania choroby.

ZMIANY NARZĄDOWE Zmiany w układzie moczowo-płciowym W zespole Reitera oprócz klasycznego zapalenia cewki moczowej występują zmiany zapalne prostaty, pęcherza moczowego, a u kobiet zapalenie szyjki macicy i jajowodów. Procesy zapalne układu moczowo-płciowego wyprzedzają i inicjują reaktywne zapalenia stawów, szczególnie w przypadku infekcji Chlamydia trachomatis.

Diagnostyka różnicowa Reaktywne zapalenia stawów należy różnicować z innymi Spondyloartropatiami seronagatywnymi (ŁZS, ZZSK) zapaleniami stawów wywołanymi przez kryształy RZS objawami stawowymi choroby nowotworowej, szczególnie w przypadku zmian jednostawowych. Bardzo często decydujące jest badanie płynu stawowego (płyn zapalny, ropny, krwisty, zawierający kryształy).

Diagnostyka różnicowa W diagnostyce różnicowej bardzo ważne są badania bakteriologiczne posiewów z moczu, płynu stawowego, krwi, wymazów z cewki moczowej, szyjki macicy, gardła oraz badania serologiczne, szczególnie w kierunku obecności w surowicy krwi swoistych przeciwciał przeciwko antygenom bakteryjnym (Yersinia enterocolitica, Chlamydia trachomatis, Salmonella, Shigella).

Leczenie Farmakoterapia Fizjoterapia Rehabilitacja Balneoterapia

Farmakoterapia We wczesnym okresie lekami z wyboru są niesteroidowe leki przeciwzapalne. Reakcja pozytywna na stosowanie tej grupy leków w pierwszych 48 godzinach podawania jest jednym z kryteriów diagnostycznych choroby. Sulfasalazin EN GKS Mtx

Fizjoterapia Krioterapia Jonoforeza Laseroterapia Terapia ultradźwiekami

Leczenie inicjującej proces chorobowy infekcji szczególnie w przypadkach reaktywnych zapaleń stawów, wywoływanych przez Chlamydia trachomatis i Chlamydia pneumoniae (należy także leczyć partnera/partnerkę) Uzasadnieniem do stosowania antybiotyków są nawroty choroby także w późniejszym okresie jej trwania. Stosowanie antybiotyków w późniejszych okresach choroby, w reaktywnych zapaleniach stawów wywołanych przez inne drobnoustroje nie znajduje dotychczas uzasadnienia klinicznego.

Monitorowanie leczenia Należy uwzględnić następujące elementy: Aktywność procesu zapalnego - oprócz oceny przedmiotowej stawów (ucieplenie, obrzęk, zaczerwienienia) należy wykonywać podstawowe badania laboratoryjne, tj. OB, CRP Istnienie infekcji - w razie wystąpienia nowego rzutu choroby należy wykonać odpowiednie badanie bakteriologiczne i serologiczne. Funkcjonowanie stawów obwodowych i kręgosłupa (zakres ruchomości, zmiany destrukcyjne) - badanie przedmiotowego, badania radiologiczne