Procesy poznawcze Percepcja

Percepcja (postrzeganie) Wydobywanie nieustannie zmieniającego się pobudzenia sensorycznego z zewnętrznych źródeł energii (np. fal świetlnych i dźwiękowych) i organizowanie go w stabilne, uporządkowane spostrzeżenia obiektów istotnych dla spostrzegającego

Etapy procesu postrzegania: Odbiór wrażeń Percepcja (postrzeganie w wąskim znaczeniu) Identyfikacja i rozpoznawanie Subiektywna percepcja

Rodzaje zmysłów Wzrok Słuch Smak Węch Dotyk (czucie skórne) Zmysł równowagi

Schemat procesu percepcji Inne procesy umysłowe Identyfikacja i rozpoznanie Spostrzeżenia Wrażenia Bodźce środowiskowe oczekiwania, przekonania wiedza, pamięć, język motywacja analiza części organizacja głębia stałość procesy sensoryczne „obrazek” Procesy odgórne (sterowane pojęciowo) Procesy oddolne (sterowane danymi) Przykład

Percepcja: zestaw procesów, dzięki którym rozpoznajemy, organizujemy i nadajemy sens wrażeniom otrzymywanym od bodźców zewnętrznych (Sternberg, 1996)

Wrażenia i spostrzeżenia Wrażenie to odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych, np. koloru, jasności, głośności, temperatury Zjawisko stałości spostrzegania: spostrzeżenie nie ulega zmianom (albo mniejszym zmianom) niż bodźce proksymalne – np. otwierające się drzwi widzimy jako prostokąt w każdym ich położeniu (stałość jasności: oświetlony węgiel i biała kartka w piwnicy) Spostrzeżenie jest nie tylko rezultatem analizy percepcyjnej ale także analizy znaczenia emocjonalnego Procesy dół – góra: analiza informacji ze zmysłów, na końcu interpretacja w oparciu o pamięć Procesy góra – dół: przy niepełnych inf. sensorycznych największa rolę odgrywają procesy pamięci (wyszukiwanie figur ukrytych w tle)

Fazy procesu spostrzegania rejestracja sensoryczna – zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy ocena emocjonalna – przyjemne, nieprzyjemne; korzystne, niekorzystne (pierwsze wrażenie) rozpoznanie treści bodźca – ocena semantyczna, określenie kategorii, do której bodziec należy ocena znaczenia metaforycznego – nie występuje zawsze - włączenie innych procesów, np. wnioskowania

Relacje między elementami sensorycznymi a percepcyjnymi Asocjacjonizm (atomizm) Strukturalizm (psych. postaci) Prymat części nad całością Prymat całości nad częściami Wrażenia są pierwotne a spostrzeżenia wtórne Spostrzeżenia są pierwotne, a wrażenia poznajemy w analizie spostrzeżeń Wrażenia łączą się w spostrzeżenia zgodnie z prawami kojarzenia Wyodrębnienie całości następuje zgodnie z prawami Wertheimera (zasady te są wrodzone) Wszystkie części w polu percepcyjnym są jednakowo ważne W polu percepcyjnym można wyodrębnić figurę oraz tło Nie są znane fizjologiczne podstawy wrażeń subiektywnie pierwotnych Nieznane są fizjologiczne podstawy spostrzeżeń oraz ich spoiwa Główny problem: jakie wrażenia są najważniejsze w spostrzeżeniu Główny problem: izomorfizm, czyli powstawanie obrazów nerwowych w mózgu

Zasady Wertheimera Bliskość przestrzenna (sąsiedztwo) Podobieństwo wyglądu Wspólna droga Dobra figura (kontynuacja) Niewielkie rozmiary Symetria Zgodność z chwilowym nastawieniem Doświadczenie i przyzwyczajenie

Figura i tło figura ma kształt tło rozprzestrzenia się za figurą w sposób ciągły figura wydaje się wysunięta ku przodowi figura to rzecz, a tło jest nieukształtowane figura wydaje się bardziej sensowna, narzuca nam się figura wydaje się jaśniejsza od tła

Kategoryzacja sensoryczna – detektory cech zespoły komórek nerwowych wyspecjalizowanych w odbiorze wybranych cech (ważnych dla danego gatunku) – u żab: owad i bocian u człowieka? – linie poziome, pionowe, ukośne, kąty proste i ostre, krzywe otwarte i zamknięte, twarz (elementy i relacje między nimi) Detektory mogą być zlokalizowane w narządach zmysłowych lub w wyższych piętrach układu nerwowego

Kategoryzacja w pamięci – schematy schemat – uogólniona wiedza na temat pewnego wycinka środowiska (np. rezultat wielokrotnych kontaktów z pewnymi elementami) są wykorzystywane do interpretacji napływających danych, ale też są pod ich wpływem modyfikowane

Gotowość i obronność percepcyjna Czynniki zewnętrzne warunkujące gotowość częstość uprzednich doświadczeń konsekwencje społeczne (wyższa gotowość dla kategorii wykorzystywanych przez innych, np. dyfuzja odpowiedzialności) Czynniki wewnętrzne warunkujące gotowość monopol – liczba kategorii wykorzystywanych przez jednostkę. Im mniejsza liczba kategorii tym większa gotowość, np. u dogmatyków, widzenie czarno-białe, itp. integracja poznawcza systemu kategorii. Kategorie silnie powiązane ze sobą maja większą gotowość (jabłko i kosmita) konsekwencje motywacyjne. Kategorie związane z realizowanymi celami wykazują większą gotowość niż kategorie obojętne (różowe okulary) Obronność – bardzo silne obniżenie gotowości. Obniżanie progu (np. czasu) rozpoznawania materiału zagrażającego (nieprzyzwoite słowa)

Cykl percepcyjny Neissera (eksploracja w spostrzeganiu) Spostrzeganie ma charakter cykliczny, a równoprawnymi częściami cyklu są: pobieranie informacji poszukiwanie tych informacji Dostępna informacja w otoczeniu Eksploracja Schemat pamięciowy Dostarcza danych Kieruje Modyfikuje

Percepcja jest procesem twórczym, polegającym na aktywnym odbiorze, analizie i interpretacji zjawisk zmysłowych. W procesie tym aktualnie nadchodzące informacje zmysłowe przetwarzane są w taki sposób, aby zgadzały się z zarejestrowaną w pamięci jednostki wiedzą o otaczającym świecie.