STOSOWANIE I OBOWIĄZYWANIE PRAWA, WYKŁADNIA PRAWA, PAŃSTWO. PRAWOZNAWSTWO STOSOWANIE I OBOWIĄZYWANIE PRAWA, WYKŁADNIA PRAWA, PAŃSTWO.

MODEL SĄDOWEGO STOSOWANIA PRAWA USTALENIE STANU FAKTYCZNEGO Ustalenia o charakterze poznawczym, których celem jest zgromadzenie zarazem dostatecznej i wystarczającej ilości informacji o zdarzeniu , z którym norma prawna wiąże określone skutki w prawie. Ustalenie tzw. prawdy sądowej(w porównaniu do prawdy materialnej)służą: środki dowodowe, fakty znane z urzędu, domniemania, fikcje prawne.

MODEL SĄDOWEGO STOSOWANIA PRAWA II. USTALENIE PODSTAWY NORMATYWNEJ Ustalenie ważnych dla procesu decyzyjnego źródeł prawa, na podstawie których rekonstruowana jest podstawa normatywna decyzji stosowania prawa. W kulturze prawa stanowionego będzie ona najczęściej wyrażone w przepisach prawa. Może też wynikać z prawa międzynarodowego, ponadnarodowego, innej decyzji stosowania prawa czy też być oparta na normie pozaprawnej ( np. moralnej, lub zwyczajowej).

MODEL SĄDOWEGO PROCESU STOSOWANIA PRAWA III. INTERPRETACJA ( WYKŁADNIA OPERATYWNA) Ustalenie znaczenia normy na podstawie interpretacji przepisów prawa i innych źródeł o charakterze walidacyjnym (wykładnia językowa, systemowa, celowościowa i funkcjonalna). IV. SUBSUMPCJA Podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego pod wyinterpretowaną podstawę normatywną decyzji ( zestawienie elementów stanu faktycznego z elementami zinterpretowanej normy ).

MODEL SĄDOWEGO STOSOWANIA PRAWA V. DECYZJA STOSOWANIA PRAWA Ustalenie wiążących konsekwencji prawnych wynikających z ustalonego stanu faktycznego. Może to być konsekwencja w postaci sankcji, albo też np. stwierdzająca istnienie czyjegoś prawa. VI. UZASADNIENIE DECYZJI Jego podstawową funkcją jest przekonanie odbiorców decyzji o jej słuszności, racjonalności i trafności. Odbiorcami uzasadnienia oprócz adresatów decyzji mogą być także inne podmioty stosujące prawo, środowisko prawnicze czy też publiczność.

HIPOTEZA I DYSPOZYCJA NORMY PRAWNEJ W TWORZENIU I STOSOWANIU PRAWA TWORZENIE PRAWA STOSOWANIE PRAWA Adresat: generalny, Np. Art. 148 k.k. : kto …- dotyczy każdej osoby fizycznej podlegającej odpowiedzialności karnej : Okoliczności : abstrakcyjne, Np.. W art. 148 k.k. brak wyróżnionych okoliczności, co w domyśle oznacza, że chodzi tu o każde okoliczności ( zawsze, kiedykolwiek- oprócz okoliczności wyłączających przestępczość lub karalność czynu); Zachowanie: abstrakcyjne, np. art. 148 kk…. Zabija człowieka…- dotyczy każdego tego typu zachowania, niezależnie od sposobu jego dokonania. Adresat: indywidualny, np. Jan Kowalski; Okoliczności: konkretne, Np. określonego dnia, w określonym miejscu i czasie ( dnia 25 sierpnia 2007 roku podczas libacji alkoholowej w…); Zachowanie: konkretne, Np. popełnienie tego konkretnego zabójstwa w określony sposób (…).

OBOWIĄZYWANIE PRAWA- ZAKRES KRYTERIA OBOWIĄZYWANIA- ZAKRESY OBOWIĄZYWANIA ( na określonym terytorium, w określonym czasie, określone podmioty) TERYTORIALNY: Zasada: akty normatywne wydane przez organy centralne obowiązują na terytorium całego państwa , chyba że same stanowią inaczej rozszerzenie : terytorium pływające, powietrzne, kosmiczne( statki pod banderą danego państwa), dyplomatyczne ( ambasady i urzędy konsularne) ograniczenie: eksterytorialność placówek dyplomatycznych państwa obcych, baz wojskowych( kwestie regulowane prawem międzynarodowym) prawo lokalne: akty normatywne organów terenowych i samorządowych obowiązują na terenie działania organów , które je wydały

OBOWIĄZYWANIE PRAWA- ZAKRES 2) CZASOWY ( TEMPORALNY) normy prawne obowiązują od momentu wejścia w życie do momentu uchylenia nabycie mocy obowiązującej: zasada : akty normatywne o mocy powszechnie obowiązującej wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia chyba że same stanowią inaczej ( a więc przewidują dłuższy lub krótszy okres vacatio legis) sposób oznaczenia daty wejścia w życie w samym akcie: „z dniem ogłoszenia „- decyduje data danego publikatora, np. Dziennika Ustaw podanie daty kalendarzowej podanie określonego vacatio legis: „ wchodzi w życie po upływie roku od dnia ogłoszenia „ odesłanie do innego aktu, np. przepisów wprowadzających daną regulację zakaz retrakcji- lex retro non agit( prawo nie działa wstecz) chyba że jest to dopuszczalne ( ogólną zasadą jest , iż prawo może działać z mocą wsteczną, gdy poszerza sferę uprawnień lub ujmuje obowiązków, lecz nie odwrotnie) utrata mocy obowiązującej tzw. klauzula derogacyjna zawarta w akcie prawnym, pozbawiająca mocy prawnej cały akt bądż też poszczególne jego przepisy

OBOWIĄZYWANIE PRAWA- ZAKRES 3) PODMIOTOWY ( PERSONALNY ) zasada: wszystkie osoby przebywające na terytorium danego państwa ( wyjątki : prawo dyplomatyczne, prawo prywatne międzynarodowe)

OBOWIĄZYWANIE PRAWA- REGUŁY KOLIZYJNE to zasady pozwalające uznać za obowiązujący jeden z popadających w kolizję przepisów PODSATWOWE REGUŁY KOLIZYJNE: hierarchiczna: lex superior derogat legi inferiori- prawo wyższego rzędu ( wyższej mocy prawnej) uchyla prawo niższego rzędu ( np. przepis konstytucji ma pierwszeństwo przed wpadającym z nim w kolizję przepisem ustawy) chronoligiczna: lex posterior derogat legi priori – przepis ustanowiony późniejszy w czasie ( nowszy) uchyla przepis wcześniejszy merytoryczno- chronologiczna: lex posterior generali non derogat legi priori speciali- późniejszy przepis ogólny nie uchyla wcześniejszego przepisu o charakterze szczegółowym merytoryczna: lex specialis derogat legi generali- przepis szczególny uchyla przepis ogólny ( przepis stanowiący wyjątek , odnoszący się do wyższej kategorii stosunków społecznych, sytuacji faktycznych ) ma pierwszeństwo przed przepisem ogólnym, ( np. przepisy o sprzedaży konsumenckiej stanowią lex specialis w stosunku do ogólnych przepisów normujących umowę sprzedaży).

WYKŁADNIA Wykładnia prawa- operacja myślowa której celem jest ustalenie jakie normy prawne, są zawarte w obowiązujących przepisach prawnych i co one znaczą. Wykładnia przepisów prawnych ma prowadzić do ustalenia znaczenia normy prawnej.

PODZIAŁY WYKŁADNI AUTENTYCZNA dokonywana przez ten sam podmiot który ustanawia normę; np. Sejm- normy zawarte w ustawach . LEGALNA dokonywana przez organ upoważniony do stanowienia wiążącej wykładni ; obecnie nie ma organu generalnie upoważnionego do wykładni legalnej ( w latach 1989- 1997 taką kompetencję miał TK. OPERATYWNA dokonywana na potrzeby konkretnej sprawy , w toku rozpatrywania indywidualnego przypadku; stosują: ją sądy, organy administracji ; rozstrzygając sprawę cywilną karną, administracyjną. DOKTRYNALNA Dokonywana przez przedstawicieli nauki np. profesor w książce, podręczniku, komenatrzu.

WYKŁADNIA ETAPY WYKŁADNI: I. ustalenie czy przepis budzi wątpliwość; jeżeli jest jasny ( w danych okolicznościach w odniesieniu do danego stanu faktycznego) wykładnia jest zbędna, w myśl zasady „ clara non sunt interpretanda” II. ustalenie właściwego znaczenia przepisu; użycie dyrektyw wykładni I stopnia ( językowych, systemowych, celowościowych) III. kolizja interpretacyjna ( sprzeczności interpretacyjne)- użycie dyrektyw II stopnia – wybór między wynikami uzyskanymi przy użyciu dyrektyw I stopnia, jeśli rezultat rodzi sprzeczności interpretacyjne. Zasada: w pierwszej kolejności należy skorzystać z dyrektyw językowych, a jeżeli okaże się to niewystarczające, w drugiej kolejności z systemowych i w trzeciej – funkcjonalnych.

WYNIKI WYKŁADNI Punkt odniesienia stanowią wyniki wykładni językowej z którą porównuje się wyniki wykładni otrzymane innymi metodami. STWIERDZAJĄCA- stwierdzenie zgodności dyrektyw językowych i pozajęzykowych, uprawnia do mówienia o wykładni stwierdzającej; ROZSZERZAJĄCA- zakres treściwo normy prawnej jest większy niż to wynika z wykładni językowej; ZAWĘŻAJĄCA- interpretator przyjmuje węższe od językowego znaczenie przepisu; UCHYLAJĄCA- ten sam stan faktyczny regulują dwie normy całkowicie ze sobą sprzeczne.

WYKŁADNIA Odpowiedź na poniżej zamieszczone pytania. Wskaż z jakiego rodzaju wnioskowania korzystałeś przy udzielaniu na nie odpowiedzi? ( a maiori ad minus, a minori ad maius, argumentum a contrario). 1„Sąd polski nie jest związany wyrokiem skazującym sądu zagranicznego, bowiem może zaliczyć skazanemu całość bądź część kary wykonanej za granica.”Czy sąd polski jest związany wyrokiem uniewinniającym sądu zagranicznego? 2.”Sąd może odstąpić od wymierzenia kary zasadniczej i dodatkowej.”Czy sąd może odstąpić od wymierzenia jedynie kary dodatkowej? 3.”Spowodowanie wypadku drogowego wskutek nieumyślnego naruszenia zasad bezpieczeństwa ruchu jest karalne.”Czy karalne jest umyślne spowodowanie wypadku drogowego? 4.”Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony , którego społeczna szkodliwość jest znikoma.”Co to jest przestępstwo? 5.”Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej osobie za jej zgoda dla pozoru.”Czy ważne jest oświadczenie złożone drugiej osobie bez jej zgody dla pozoru?

POJĘCIE „PAŃSTWO” Pojęcie „państwo” może być rozumiane jako: 1) Organizacja społeczna: - tworząca system celowy – organizacja państwowa ze względu na jej złożoność tylko częściowo spełnia to kryterium, kształtująca własne normy postępowania- prawo i powołująca instytucje stojąca na straży ich przestrzegania, mająca najbardziej złożoną strukturę ( określa zasady funkcjonowania innych organizacji, np. prawo państwa określa status stowarzyszeń spółek), mająca charakter uniwersalny ( łącząca elementy, jednostki różnorodne : ekonomiczne, narodowościowe, rasowo, religijnie).

POJĘCIE „PAŃSTWO” 2) jednostka geopolityczna: trzy cechy państwa ( G. Jellinek) określone wyodrębnione terytorium, grupa ludzi ( naród) zamieszkujących terytorium, jednia władza zwierzchnia. 3) podmiot prawa: zinstytucjonalizowana władza nadrzędna- w opozycji do podmiotów jej podlegających( obywateli, organizacji prywatnych,) które są jej podporządkowane ( w krajach demokratycznych jedynie legalistycznie, w krajach totalitarnych: w szerokim spektrum aspektów życiowych) podmiot gospodarczy ( Skarb Państwa)

POJĘCIE „PAŃSTWO” 4) aparat państwowy: - ogół organów państwowych, wyposażonych w określone kompetencje i spełniających określone funkcje.

FUNKCJE PAŃSTWA To główne kierunki jego działalności realizujące zadania, jakie sobie stawia, o zakresie określonym celami , które państwo chce osiągnąć. Zarówno termin państwo jak i „funkcja” jest wieloznaczny i może być różnie określany; można przyjąć iż funkcją jest ukierunkowana społecznie realizacja jakiegoś założonego przez dany podmiot społeczny celu.

KLASYFIKACJA FUNKCJI PAŃSTWA 1) Kryterium społeczne: funkcja ogólnonarodowa ( np. obrona granic) funkcja klasowe ( grupowe, cząstkowe np. szczególna ochrona pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne) 2) Kryterium czasowe: funkcje trwałe funkcje czasowe ( np. zwalczanie skutków powodzi) 3) Kryterium terytorialne ( zasięgu) wewnętrzne zewnętrzne ( obronność, wymiana handlowa) ogólnopaństwowe lokalne ( np. dbanie o zachowanie infrastruktury lokalnej).

KLASYFIKACJA FUNKCJI PAŃSTWA 4) funkcje wewnętrzne: - organizowania - regulowania -ochronna ( ład i porządek) - gospodarcza - socjalna - wychowawcza ( kulturowa) 5) funkcje zewnętrzne : - obrony, - ataku, - utrzymania status quo

KLASYFIKACJA FUNKCJI PAŃSTWA 6) inny podział funkcji: ochronna- systemu społecznego i porządku prawnego, adaptacyjna- dostosowania struktury i prawa do zmain społecznych, technicznych itp. c) innowacyjna- prognozowanie.

BIBLIOGRAFIA M. Droba, Podstawy Prawa, Plansze Becka, Wydawnictwo C. H. Beck , Warszawa 2008r.,s.34 i n. A. Kalisz, E. Prokop- Perzyńska, Podstawy Prawoznawstwa w schematach i tablicach, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2009r.,s. 91 i n. Ł. Bojarski,M.Płatek, Z prawem na ty, Zakamycze 1999r.,s.14 i n. A.Korybski,L.Leszczyński,A.Pieniążek,Wstęp do prawoznastwa, Lublin 2009r.,s.189 i n.