JAK PRACOWAĆ Z TEKSTEM LITERACKIM ? Opracowała Anna Horodelska

Zasady tworzenia kryteriów rozwinięcia tematu na poziomie rozszerzonym wstępne rozpoznanie utworu b. część analityczna c. część interpretacyjna d. wnioski (podsumowanie)

Jak pracować z tekstem literackim? Utwór jest CAŁOŚCIĄ i znaczy jako CAŁOŚĆ Utwór jest powiązany systemem znaków – STRUKTURĄ Każdy element tekstu pełni określoną funkcję i jest rozpatrywany na tle całości Elementy utworu są funkcjonalnie powiązane i z tych powiązań wynikają ZNACZENIA NAJWAŻNIEJSZE są relacje pomiędzy poszczególnymi elementami tekstu

Przebieg analizy tekstu – ogólne etapy UWAŻNE CZYTANIE TEKSTU *określ PROBLEMATYKĘ zgodnie ze wskazówka interpretacyjną *wybierz elementy, które pełnią zasadnicza funkcję WŁAŚCIWA ANALIZA *rozpoznaj i wyodrębnij elementy poddające analizie np. w liryce –sposób obrazowania, środki stylistyczne, typ monologu lirycznego itp., w epice postaci, wątki, motywy, sposób narracji itp. INTERPRETACJA UTWORU *sformułuj WNIOSKI na podstawie analizy utworu *określ KONTEKSTY np. prądy artystyczne, konwencję i tradycję literacką, gatunek, biografię i twórczość autora

Analiza i interpretacja utworu lirycznego - etapy

WSTĘPNE ROZPOZNANIE CAŁOŚCI Poszukaj nadrzędnego sensu utworu oraz sprecyzuj zakres swoich poszukiwań (rozpisz temat maturalny, podziel go na czynności i słowa – klucze) Sformułuj hipotezę interpretacyjną

NADAWCA - ADRESAT Określ kto do kogo mówi oraz zwróć uwagę na: *kreację podmiotu lirycznego („ja liryczne”) *konstrukcję adresata monologu („Ty liryczne”) *relacje między podmiotem a adresatem: dystans (ja – ty; ja – wy) identyfikacja (my, ja – my) *sytuację liryczną (okoliczności wypowiedzi) *rodzaj liryki (bezpośrednia, pośrednia, wyznania itp.)

UKSZTAŁTOWANIE WYPOWIEDZI JAK MÓWI? *określ konstrukcję wypowiedzi lirycznej (np. monolog, dialog, wyznanie) W JAKIM GATUNKU SIĘ WYPOWIADA? *określ gatunek liryczny oraz powiąż go z charakterem wypowiedzi *określ konwencję utworu *określ język utworu DOMINANTA KOMPOZYCYJNA (NADRZĘDNA ZASADA ORGANIZACJI TEKSTU) *wpływ kształtu utworu na przyjętą hipotezę interpretacyjną

TEMAT UTWORU O CZYM MÓWI? *uwzględnij miejsca nacechowane znaczeniowo (tytuł, puenta, gatunek) *znajdź kluczowe wyrażenia i znaczące motywy kulturowe (MOTYWY I NAWIĄZANAI INTERTEKSTUALNE) JAK WPISUJE SIĘ W POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE POGLĄDY (KONTEKST MACIERZYSTY)

KONTEKSTY ORAZ SPOSÓB ICH WYKORZYSTANIA W ODCZYTANIU SENSU UTWORU *nawiązania przywołane w utworze bezpośrednio *inne nawiązania przywołane w utworze pośrednio (konteksty kulturowe: filozoficzne, estetyczne, historycznoliterackie; konteksty osobiste ucznia)

INTERPRETACJA UOGÓLNIAJĄCA *wynikająca z odczytania tezy interpretacyjnej *wynikająca z odczytania całości *wynikająca ze sposobu oceny i wartościowania

Analiza i interpretacja utworu epickiego - etapy

WSTĘPNE ROZPOZNANIE CAŁOŚCI Poszukaj nadrzędnego sensu utworu oraz sprecyzuj zakres swoich poszukiwań (rozpisz temat maturalny, podziel go na czynności i słowa – klucze) Sformułuj hipotezę interpretacyjną

NARRACJA – ŚWIAT PRZEDSTAWIONY Określ obecność narratora *narrator ukryty za światem przedstawionym *narrator ujawniający swoją obecność przez komentarze, oceny, przewidywanie zdarzeń itp.

Określ sytuację narracyjną, czyli: *okoliczności wypowiedzi *obecność adresata i jego wpływ na kształtowanie wypowiedzi *usytuowanie narratora wobec świata przedstawionego np. abstrakcyjny, osobowy

Określ postawę narratora, która może być: *sprawozdawcza *informacyjna *interpretująca *oceniająca *dygresyjna * postawy narratora mogą się wzajemnie przenikać np. postawa sprawozdawczo – informacyjna, interpretująco - oceniająca

Analizuj wypowiedź i język narratora *wskaż rozwiązania i nawiązania stylistyczne *określ sposoby uobecniania się narratora i adresata narracji Scharakteryzuj narratora (czy jest np. Wiarygodny, ironiczny, zaangażowany, kreator) Określ wpływ relacji na kształt świata przedstawionego (czy jest np. chronologia zdarzeń, subiektywizm, obiektywizm)

UKSZTAŁTOWANIE ŚWIATA PRZEDSTAWIONEGO Określ sposób prezentacji świata przedstawionego: *hierarchia podstawowych elementów świata np. akcja, czas, postaci etc. *sposób konstruowania świata przedstawionego *zasada motywacji (np. realistyczna, fantastyczna, groteskowa) *pozycja narratora wobec świata przedstawionego (informacyjna, interpretująca etc.)

OGÓLNY SENS UTWORU O czym mówi? *uwzględnij miejsca nacechowane znaczeniowo (tytuł, początek, koniec, gatunek, dosłowne lub metaforyczne znaczenie) *znajdź kluczowe wyrażenia i motywy kulturowe *wykorzystaj przywoływane w utworze konteksty *określ relację między analizowanym fragmentem a całością tekstu

NA KONIEC!!!!! Przejdź do interpretacji uogólniającej w tym celu: *odwołaj się do tezy interpretacyjnej *przedstaw swój sposób oceny i wartościowania

Analiza i interpretacja utworu dramatycznego - etapy

Dramat różni się od utworu epickiego: Brak jest w nim narratora Najważniejszy jest świat przedstawiony i wypowiedzi bohaterów Istotną wagę stanowi tekst poboczny

WSTĘPNE ROZPOZNANIE CAŁOŚCI Poszukaj nadrzędnego sensu utworu oraz sprecyzuj zakres swoich poszukiwań (rozpisz temat maturalny, podziel go na czynności i słowa – klucze) Sformułuj hipotezę interpretacyjną

UKSZTAŁTOWANIE ŚWIATA PRZEDSTAWIONEGO Określ sposób prezentacji świata przedstawionego: *hierarchia podstawowych elementów świata np. akcja, czas, postaci etc. *sposób konstruowania świata przedstawionego *zasada motywacji (np. realistyczna, fantastyczna, groteskowa)

Ogólny sens utworu O czym mówi? *uwzględnij miejsca nacechowane znaczeniowo (tytuł, początek, koniec, gatunek, dosłowne lub metaforyczne znaczenie) *znajdź kluczowe wyrażenia i motywy kulturowe *wykorzystaj przywoływane w utworze konteksty *określ relację między analizowanym fragmentem a całością tekstu

Na koniec!!!! Przejdź do interpretacji uogólniającej w tym celu: *odwołaj się do tezy interpretacyjnej *przedstaw swój sposób oceny i wartościowania