Teoria krytyczna

„wkład tej teorii polega na ponownej refleksji nad nowoczesnym państwem i wspólnotą polityczną. Tradycyjne teorie skłaniają się do przyjmowania państwa za pewnik, natomiast krytyczna teoria stosunków międzynarodowych analizuje, jak zmieniają się sposoby formowania, utrzymania i transformacji granic wspólnoty. Krytyczna TSM nie tylko dostarcza podejścia socjologicznego, zapewnia także wzmocnioną analizę etyczną praktyk inkluzji i wykluczenia”. Richard Devetak

Traktowana jako rozwinięcie marksizmu, czasem określana jako neomarksizm Rozwinięta przez niemieckich badaczy żyjących na wygnaniu w USA (SZKOŁA FRANKFURCKA)

Szkoła frankfurcka dążyła do pokazania cech współczesnego społeczeństwa przez zrozumienie jego rozwoju historycznego i społecznego. Cel tej teorii: „polepszenie ludzkiego bytu przez zniesienie niesprawiedliwości”

ODRZUCENIE 3 POSTULATÓW POZYTYWIZMU Istnienia obiektywnej rzeczywistości zewnętrznej ( bo rzeczywistość ulega zmianie) Rozróżnienia na podmiot (badacz)i przedmiot (obiekt jego badania), ponieważ polityka światowa jest raczej konstruowana niż odkrywana Oraz wolności od wartości nauk społecznych

Teoretycy krytyczni uważają, że nie ma neutralnej wiedzy, ulega ona wpływom określonych interesów, wartości, grup, partii, klas, narodów itp. Tendencyjne są teorie: „Teoria zawsze służy komuś lub czemuś” (Robert Cox)

Teoria krytyczna nie ogranicza się do badania państw i systemów państw, Jest zainteresowana siłą i dominacją w świecie. Są zaangażowani politycznie, bronią postępowej ideologii emancypacji. Nie wierzą w możliwość akademickiej niezależności i bezstronności

Robert Cox o teorii krytycznej: Teoria krytyczna pozwala dokonać normatywnego wyboru na korzyść odmiennego od panującego ładu społecznego i politycznego, ogranicza jednak możliwości wyboru do ładów alternatywnych, stanowiących osiągalną transformację istniejącego świata (…). Teoria krytyczna zawiera zatem element utopizmu w tym sensie, że może zaproponować spójny obraz pewnego ładu alternatywnego, jej utopizm można jednak ograniczyć dzięki zrozumieniu procesów historycznych. Musi ona odrzucić nieprawdopodobne alternatywy, tak samo jak odrzuca trwałość istniejącego ładu.

„Teoria krytyczna nie skupia się tylko na wyjaśnianiu i zrozumieniu istniejących realiów polityki światowej. Jej zadaniem jest krytyka tychże realiów, podejmowana w celu ich przekształcenia” „jest zobowiązana do rozszerzania racjonalnej, sprawiedliwej i demokratycznej organizacji życia politycznego z poziomu państwa na poziom całej ludzkości”

Teoria krytyczna skupia się na normatywnych podstawach życia społecznego np. przedstawiciele tej teorii zastanawiają się, czy państwo narodowe jest normatywnie pożądaną formą organizacji międzynarodowej? Jak rozumieć „JA”? Jako państwo, jednostkę, społeczeństwo? ( refleksja nad możliwością zapobieżenia wykluczeniu społecznemu) Czy jest możliwe osiągnięcie sprawiedliwości w kulturalnie zróżnicowanym świecie?

Projekt totalny państwa (państwo typu westfalskiego) wg Linklatera Państwo ma monopolistyczne prawa: Monopol na użycie siły na obszarze własnego terytorium Wyłączne prawo nakładania podatków w obrębie jurysdykcji terytorialnej Prawo wymagania niepodzielnej lojalności politycznej Wyłączne prawo do rozsądzania sporów między obywatelami Prawo do występowania jako jedyny podmiot praw i reprezentacji w prawie międzynarodowym

Cox analizował relacje między państwem a społeczeństwem obywatelskim Rozszerzenie definicji państwa, by mogła objąć „fundamenty struktury społeczeństwa obywatelskiego”

Linklater zwraca uwagę na transformację, która dotknęła społeczeństwo: Popularyzacja przekonania o konieczności upowszechniania zasad moralnych, politycznych i prawnych; nacisk na zmniejszenie nierówności materialnych; żądania respektowania różnic wynikających z odmienności kultury, rasy i płci.

Potrzeba dyskursu etycznego „dyskurs etyczny działa na rzecz kosmopolitycznego ideału, w którym polityczną organizację ludzkości określa proces nieskrępowanego i nieograniczonego dialogu”

bibliografia R. Devatek, Teoria krytyczna, w: S. Burchill,R. Devatek, A. Linklater, M. Paterson, Ch. Reus-Smit, J. True, Teorie stosunków międzynarodowych, Warszawa 2006, s. 202-233.