Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

STRUKTURA I ROZMIESZCZENIE PRODUKCJI ROLNEJ Justyna Drop

Produkcja rolnicza w Polsce Ziemiopłody 2002 2008 Na 1 ha użytków rolnych Na 1 ha gruntów ornych W kg Zboża podstawowe 1245 1366 1610 1824 Pszenica 551 572 712 767 Żyto 227 213 293 285 Jęczmień 199 224 258 299 Owies 88 78 114 104 Pszenżyto 180 276 233 369 Ziemniaki 919 648 1188 865 Buraki cukrowe 795 539 1028 721 Rzepak i rzepik 56 130 73 174 Warzywa ogółem 278 322 360 430

Struktura zasiewów Struktura zasiewów - procentowy udział każdej z grup czy gatunków roślin uprawianych na całkowitej powierzchni gruntów ornych (poza ugorami). W gospodarstwie odnosi się do każdego płodozmianu, ale może dotyczyć także kraju. Ziemiopłody 2002 [ w tys. ha] 2008 [ w tys. ha] zboża 8294 8599 ziemniaki 803 549 Rośliny pastewne 492 929 Rośliny przemysłowe 775 1003 Rośliny strączkowe 100 115 Pozostałe gatunki uprawne 300 436 Struktura zasiewów w Polsce. Porównanie roku 2002 i 2008.

Zboża żyto Jęczmień zwyczajny W strukturze zasiewów przeważają zdecydowanie zboża około 70% wszystkich upraw. Zboża są wykorzystywane do celów spożywczych, przemysłowych i pastewnych. Pszenica zajmuje około 20% powierzchni gruntów ornych, jest uprawiana w pasie, ciągnącym się od Żuław Wiślanych przez Kujawy, Nizinę Wielkopolską, aż do Niziny Śląskiej, a także na Wyżynie Sandomierskiej i Wyżynie Lubelskiej. Pszenica jest wymagającym zbożem pod względem warunków glebowych i wilgotnościowych. Żyto jest tradycyjnym polskim zbożem, uprawianym na słabych glebach w Polsce środkowej i wschodniej. Coraz bardziej popularne jest pszenżyto, ponieważ ma małe wymagania glebowo - klimatyczne, a daje wysokie plony z hektara. Jęczmień jest uprawiany do celów przemysłowych lub do produkcji pasz. Owies jest coraz mniej popularny, ponieważ stanowił paszę dla koni, a tych pogłowie maleje. żyto Jęczmień zwyczajny

Uprawa wybranych zbóż Żyto Pszenica Powyżej 40 % Powyżej 40 % 30 -40 20-30 10-20 5-10 Poniżej 5 Powyżej 40 % 30 -40 20-30 10-20 5-10 Poniżej 5

Powierzchnia zasiewów zbóż według województw Województwo 2005 [w tyś. ha] 2008 Polska 8328,9 8598,8 Dolnośląskie 562 538,3 Kujawsko -pomorskie 647,7 672,9 Lubelskie 854 947,6 Lubuskie 238,8 249,6 Łódzkie 628,1 666,5 Małopolskie 255,9 274,6 Mazowieckie 1013,6 1041,6 Opolskie 346,2 359,2 Województwo 2005 [w tyś. ha] 2008 [w tyś. ha] Podkarpackie 285,3 296,6 Podlaskie 503,9 528,3 Pomorskie 414,4 415,2 Śląskie 228,8 222,9 Świętokrzyskie 275,5 293,2 Warmińsko –mazurskie 443,8 432 Wielkopolskie 1108,1 1149,7 Zachodniopomorskie 522,8 510,6

Ziemniaki Pole z ziemniakami Drugie pod względem udziału w strukturze zasiewów są ziemniaki. Są one podstawą wyżywienia w naszym kraju, są bardzo rozpowszechnione ze względu na małe wymagania glebowo - klimatyczne. Poza funkcją żywieniową ziemniaki wykorzystywane są jako pasza dla zwierząt oraz jako surowiec w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Największą powierzchnię upraw ziemniaków odnotowano w województwie Mazowieckim 82,1 tyś ha, najmniej w wojew. Lubuskim 11,8 tyś ha, Ogólna powierzchnia upraw ziemniaków w Polsce w 2008 roku wyniosła 549 tyś ha. W porównaniu z rokiem 2000 powierzchnia upraw zmalała ponad dwukrotnie (1250,6 tyś. ha). Zbiory ziemniaków w 2008 r : 10462,1 tyś ton. Pole z ziemniakami

Rośliny przemysłowe Rośliny przemysłowe zajmują kolejne miejsce w strukturze zasiewów około 6%. W 2008 roku powierzchnia zasiewów wyniosła 1003 tyś. ha, w tym w gospodarstwach indywidualnych: 722 tyś. ha. Należą do nich: rośliny cukrodajne - buraki cukrowe (187 tyś. ha), rośliny oleiste - rzepak i rzepik (791 tyś. ha), rośliny włókniste - ( 3,4 tyś ha, w tym len 2,4 tyś ha ) Używki - tytoń ( 17 tyś ha) i chmiel (2,3 tyś ha). Spośród wyżej wymienionych najbardziej wymagające pod względem glebowym i klimatycznym są buraki cukrowe. Warunki uprawy: Buraki cukrowe udają się najlepiej po zbożach – zwłaszcza w płodozmianie z pszenicą – na żyznych, średnio żyznych i próchniczych glebach, zasobnych w wilgoć i niezakwaszonych. Ich uprawy są kapitałochłonne i pracochłonne, wymagają bowiem stosowania dużych ilości obornika i nawozów mineralnych oraz częstych zabiegów pielęgnacyjnych. Potrzebują one stosunkowo długiego okresu wegetacyjnego i dużego nasłonecznienia w fazie dojrzewania, co zwiększa zawartość cukru w korzeniu. Jednocześnie rośliny te źle znoszą transport i składowanie, dlatego cukrownie buduje się w sąsiedztwie ich upraw.

Rzepak i rzepik oraz Len oleisty Len oleisty - roślinę tę uprawia się na małych powierzchniach. Są to przede wszystkim formy przejściowe: włóknisto-oleiste. Nasiona lnu zawierają w suchej masie ok. 40 proc. tłuszczu i 25 proc. białka. Len oleisty nie ma dużych wymagań siedliskowych i łatwo można go włączyć do płodozmianu. Najlepiej plonuje na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego, a także żytniego dobrego. Dobrze rośnie na rędzinach, średnich i mocnych glebach czarnoziemnych oraz na średnich i mocnych glebach brunatnych i madach. Najodpowiedniejszy odczyn to obojętny. Roślina ze względu na dobrze rozwinięty i głęboko wnikający w glebę system korzeniowy znosi okresowe niedobory wody. Wrażliwa jest jednak na częste niedobory wilgoci. Rzepak i rzepik - zbiory rzepaku i rzepiku wyniosły w 2009 roku blisko 2,5 mln t, tj. o prawie 400 tys. ton, (o 17,8%) więcej od uzyskanych w roku 2008, oraz o 1,3 mln t, tj. o 110,5% więcej od średniej z lat 2001-2005. Powierzchnia uprawy rzepaku i rzepiku (ozimego i jarego łącznie) wyniosła w 2009 roku 810 tys. ha i była większa od tej w 2008, o około 38,9 tys. ha (wzrost o 5%) oraz większa o 330,6 tys. ha (wzrost o 69%) od średniej z lat 2001-2005. Największe zbiory rzepaku i rzepiku, powyżej 300 tys. ton, uzyskano w województwach: wielkopolskim (413,5 tys. t), kujawsko-pomorskim (368,2 tys. t), zachodnio-pomorskim (336,3 tys. t) i dolnośląskim (333,9 tys. t), natomiast najmniejsze, poniżej 15 tys. ton odnotowano w małopolskim (14,7 tys. t) i podlaskim (14,9 tys. t). Len oleisty rzepak

Używki - tytoń i chmiel tytoń Szyszki chmielu Powierzchnia upraw tytoniu w 2007 r. wzrosła o 3 tys. ha w porównaniu do roku poprzedniego i wyniosła ok. 21 tys. Tytoń najlepiej rozwija się w temperaturze 18–25 st.C, niebezpieczne są przymrozki. Dla rozwoju tytoniu ważne okazuje się również nasłonecznienie. Wzrasta wtedy zawartość olejków eterycznych, które decydują o właściwościach aromatycznych surowca, a  roślina jest mniej narażona na choroby grzybowe. Pod uprawę tej rośliny najlepsze są gleby próchniczne. Jednak dobre wyniki w uprawie uzyskuje się na glebach niezbyt żyznych, ale przewiewnych, piaszczystych i piaszczysto— gliniastych. W 2008 roku zebrano 41,2 tyś ton tytoniu. Chmiel Miejsce pod plantację powinno być nasłonecznione i osłonięte od wiatrów. Gleba żyzna, o odczynie obojętnym do lekko zasadowego. Przed założeniem plantacji prowadzi się staranne zabiegi pielęgnacyjne ziemi, nawożenie i odchwaszczanie. Następnie co roku nawozi się i wykonuje zabiegi niszczące chwasty, szkodniki i choroby. Chmiel wykorzystywany jest m.in. w piwowarstwie oraz w przemyśle kosmetycznym. W 2008 roku zebrano 3,5 tys. ton chmielu w Polsce. tytoń Szyszki chmielu

Rośliny pastewne Rośliny pastewne - rośliny uprawiane w czystym siewie lub mieszankach na paszę, odznaczające się stosunkowo dużą masą otrzymywaną z jednostki powierzchni oraz korzystnym ze względów odżywczych składem chemicznym. Wszystkie typowe rośliny pastewne dzieli się na dwie duże grupy: – motylkowe drobnonasienne (koniczyny, lucerny, komonica, esparceta, inkarnatka), – rośliny niemotylkowe (kukurydza, słonecznik, kapusta pastewna), Do roślin pastewnych rocznych należą m.in.: owies, jęczmień, kukurydza, proso, słonecznik pastewny i niektóre strączkowe, jak np.: bobik, roczne gatunki łubinu, seradela, peluszka, wyka. Do roślin pastewnych dwuletnich należą: kapusta pastewna i rośliny pastewne korzeniowe, jak: burak pastewny, marchew pastewna, brukiew, rzepa. Do roślin pastewnych wieloletnich do najważniejszych należą gatunki z rodziny motylkowatych, np.: koniczyna, lucerna, komonica, łubin trwały, a także trawy pastewne (np. tymotka łąkowa, kupkówka pospolita, życica trwała), ziemniak i słonecznik bulwiasty. Rośliny pastewne zapewniają całoroczną paszę dla zwierząt inwentarskich, są czynnikiem decydującym o ekonomicznej opłacalności całej produkcji zwierzęcej. Największe znaczenie w tej grupie mają rośliny motylkowe drobnonasienne, które są podstawowym źródłem wartościowego i taniego białka dla zwierząt. Zajmują większą od roślin przemysłowych powierzchnię, gdyż około 8% powierzchni zasiewów. W 2008 roku powierzchnia zasiewów roślin pastewnych wynosiła 929 tyś hektarów, natomiast zbiory 1307,8 tyś ton.

Sadownictwo 2002 [w tyś ha] 2008 [w ha] ogółem 270 ,1 276,6 Jabłonie Udział sadów w powierzchni użytków rolnych jest niski (ok. 1%) z powodu braku sprzyjających warunków przyrodniczych oraz z powodu braku tradycji i doświadczenia w sadownictwie. Wyróżnia się na terenie Polski trzy większe rejony sadownicze: grójecko - skierniewicki : sady jabłoniowe ze znacznym udziałem wiśni, czereśni i śliw, lubelski, podkarpacki w rejonie Nowego Sącza Powierzchnia uprawy drzew owocowych 2002 [w tyś ha] 2008 [w ha] ogółem 270 ,1 276,6 Jabłonie 168,4 171,9 Grusze 14,3 13,0 Śliwy 26,9 21,1 Wiśnie 39,0 36,1 Czereśnie 11,9 9,9 Inne 9,5 24,4

Wyszczególnienie 2002 2008 W tyś ton Jabłonie 2 167 2 831 Grusze 92,1 72,8 Śliwy 102,9 113,6 Wiśnie 173,1 201,7 Czereśnie 40,8 Inne 27,1 27,8 Zbiory owoców z drzew. Porównanie roku 2002 i 2008. Sady jabłoniowe Sady kwitnącej wiśni

Chów zwierząt i produkcja zwierzęca Na chów zwierząt, w odróżnieniu od uprawy roślin, w znacznie mniejszym stopniu wpływają warunki przyrodnicze, duże znaczenie mają natomiast czynniki ekonomiczne. Produkty rolne 2000 2005 2008 W kg Żywiec rzeźny w wadze żywej 230,9 295,4 308,0 Bydło 35,7 37,6 44,7 Cielęta 4,6 3,9 4,1 Owce 0,4 0,3 Trzoda chlewna 140,4 159,7 1153,7 W przeliczeniu na mięso: 175,1 224,1 232,2 wołowe 18,6 19,7 23,4 Cielęce 2,8 2,7 2,4 wieprzowe 109,5 124,6 119,9 Mleko krowie 648 l 728 l 747 l Wełna owcza 0,07 0,06 Tab. Produkcja ważniejszych produktów zwierzęcych na 1 ha użytków rolnych

Chów wybranych zwierząt Trzoda chlewna Bydło Trzoda chlewna w sztukach na 100 ha użytków rolnych, 2002 rok Bydło w sztukach na 100 ha użytków rolnych, 2002 rok Powyżej 300 200-300 100-200 50-100 25-50 Powyżej 70 50-70 30-50 10-30 Poniżej 10

Trzoda chlewna Wśród hodowanych zwierząt w Polsce przeważa trzoda chlewna. Główny obszar hodowli trzody rozciąga się od Niziny Południowo - wielkopolskiej po wschodnia część Pojezierza Pomorskiego, W 2008 roku na 100 ha użytków rolnych w Polsce ogółem wyprodukowano 95,5 sztuk trzody chlewnej; Województwo odznaczające się największym pogłowiem trzody chlewnej to: woj. Wielkopolskie - 4623,4 tyś sztuk, oraz 255,4 sztuk na 100 ha, Województwa powyżej 100 sztuk na 100 ha użytków rolnych to: kujawsko-pomorskie ( 163,4), łódzkie (102,2) , opolskie (105) i pomorskie (117), Na jednego mieszkańca Polski wyprodukowano 50,8 kg mięsa wieprzowego Bydło Główny obszar hodowli bydła w 2008 roku to województwo mazowieckie – 1038,7 tyś sztuk, oraz ( na 100ha użytków rolnych w sztukach) 48,6 sztuk, Duże znaczenie ma także województwo podlaskie – 835,1 tyś sztuk i wielkopolskie - 803,2 tyś sztuk, Województwo odznaczające się najmniejszym pogłowiem bydła to woj. Lubuskie 72,0 tyś sztuk Na jednego mieszkańca w 2008 roku wyprodukowano 9,9 kg mięsa wołowego i 1,0 kg cielęcego, a także 316 l mleka krowiego.

Owce, kozy oraz konie W 2008 roku pogłowie wynosiło: 324 tyś sztuk owiec, 2,0 sztuki na 100 ha użytków rolnych, 136 tyś sztuk kóz, 0,8 sztuk na 100 ha użytków rolnych, 325,3 tyś sztuk koni, 2,0 sztuki na 100 ha użytków rolnych, Województwo dominujące w produkcji owiec to: województwo Małopolskie (107 tysięcy sztuk), Najmniejszą produkcją odznacza się woj. Opolskie ( 2,5 tysięcy sztuk), W produkcji kóz dominuje : woj. Śląskie (18,2 tyś. Sztuk, podobnie woj. Małopolskie - 17,7 tyś sztuk), Najmniejszą produkcją odznacza się województwo lubuskie – 2,7 tyś sztuk oraz opolskie 3 tyś sztuk.

Drób Wyszczególnienie 2000 rok [ w tyś sztuk] 2008 rok [ w tyś sztuk] Drób kurzy 48274 114266 Gęsi 614 861 Kaczki 3571 2832 Indyki 802 6370 Największy udział w produkcji drobiu ma województwo wielkopolskie - 29098,5 tyś sztuk, Najmniejszy warmińsko-mazurskie - 2686,9 tyś sztuk. Ferma kurza

wybrane produkty rolne – miejsce Polski w świecie w 2007 roku Produkt rolny Udział % w świecie Miejsce Polski w świecie Pszenica 1.4 16 Żyto 21,2 2 Owies 5,9 3 Ziemniaki 3,8 6 Buraki cukrowe 5,1 Rzepak 4,2 Jabłka 1,6 13 Mięso 1,3 14 Mleko krowie 2,1 10 Jaja kurze 0,9 22 Pogłowie bydła 0,4 46 Pogłowie trzody chlewnej 2,0 7