Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

I etap – jednopolówka (rolnictwo odłogowe) III etap – trójpolówka W zamierzchłych czasach ludzie prowadzili koczowniczy tryb życia a głównym źródłem ich wyżywienia było łowiectwo i zbieractwo. Z czasem wzrastała liczba ludności a kurczyły się zasoby przyrody, co zmusiło ludzi do osiadłego trybu życia, uprawy roślin i chowu zwierząt. To wiązało się z kolei z pozyskiwaniem powierzchni uprawnej poprzez karczowanie lasów, wypalanie traw itp. Początki rolnictwa datuje się na lata 10 000 p.n.e. do 3000 lat p.n.e. I etap – jednopolówka (rolnictwo odłogowe) Rolnik przez kilka lat uprawiał wypalony obszar, po czym pozostawiał go na kilka lat ugorem dla odzyskania żyzności a przenosił się na inne miejsce. II etap – dwupolówka Jedno pole obsiewano zbożem ozimym i jarym, drugie pozostawiano odłogiem (jako pastwisko). W następnym roku zamieniano funkcje pól. III etap – trójpolówka 1 pole – zboże ozime, 2 pole – zboże jare, 3 pole – odłóg. Co roku zmiana kolejności upraw. zboże ozime zboże jare odłóg (pastwisko)

Narzędzia i maszyny do uprawy roli. W Polsce radło było stosowane do końca XII w. Następnie do uprawy roli używano sochy, wkrótce i ten wynalazek został wyparty przez pług konny a następnie ciągnikowy. Inne narzędzia do uprawy to brona i kultywator. Narzędzia i maszyny do zbioru plonów. Do koszenia zboża używano dawniej sierpa, który został wyparty przez kosę. Następnym wynalazkiem, ułatwiającym zbiór plonów była kosiarka konna do zbóż oraz kopaczka konna do ziemniaków. Bardziej udoskonaloną maszyną, która wyparła kosiarkę okazała się snopowiązałka. Zarówno ona jak i kopaczka konna została wyparta bardziej uniwersalną, wielofunkcyjna maszyną – kombajnem do zbóż lub roślin okopowych. Narzędzia i maszyny do młócenia. Najprostszym narzędziem do młócenia były w przeszłości żarna. Zostały one zastąpione cepem, następnie młocarnią, aktualnie funkcję tę pełni kombajn. sierp do żęcia zbóż cep do młócenia kopaczka elewatorowa snopowiązałka ładowacz ciągnikowy kombajn do zbóż

Rolnictwo – gałąź gospodarki zajmująca się wytwarzaniem żywności poprzez uprawę roślin i chów zwierząt. gospodarstwa tradycyjne, drobnotowarowe, tradycyjne formy uprawy roli, uprawa wielu gatunków różnych roślin, chów wielu gatunków zwierząt, niska mechanizacja pracy, niska produkcja (zwiększenie plonów poprzez zwiększenie areału). gospodarstwa wysokotowarowe, uzyskiwanie wysokich plonów na małych powierzchniach, wysoki stopień mechanizacji pracy, znaczne zużycie nawozów, głównie mineralnych, inwestycje irygacyjne (nawadnianie), stosowanie środków ochrony roślin. zrównoważona produkcja roślinna i zwierzęca w ramach gospodarstwa, nieskażone środowisko, z dala od źródeł zanieczyszczeń, stosowanie wyłącznie nawozów naturalnych (obornik, nawozy zielone), stosowanie naturalnych sposobów ochrony przed chorobami i szkodnikami np. sadzenie roślin, odstraszających owady, naturalne metody przetwórstwa.

Formy i struktura użytkowania ziemi w Polsce Użytki rolne - grunty użytkowane rolniczo (produkcja roślinna, ogrodnicza, zwierzęca). Nieużytki - tereny zabudowane, bagna, tereny skaliste, wydmy piaszczyste, drogi, hałdy itp. Polska w porównaniu do innych krajów europejskich ma wyjątkowo duży odsetek gruntów ornych. Różnice w rolniczym użytkowaniu ziemi wynikają z warunków przyrodniczych oraz charakteru rolnictwa. 8

Grafika na tej stronie należy do domeny publicznej. Źródło: Wikipedia Zboża należą do rodziny traw. Kwiaty są niepozorne i tworzą kwiatostany w postaci kłosa, grona, wiechy lub kolby. Łodyga zbóż to źdźbło. Owocem jest ziarniak, bogaty w skrobię. Zboża wykorzystywane są do celów: konsumpcyjnych - mąki, kasze, oleje, syropy; pastewnych – karma dla zwierząt; przemysłowych – młynarstwo, piwowarstwo, gorzelnictwo, farmaceutyka. Wyróżniamy zboża: ozime (siew: koniec sierpnia – początek października) – jęczmień, żyto, pszenica; jare (siew: wczesna wiosna) – jęczmień, owies, pszenica, proso, gryka, kukurydza. Grafika na tej stronie należy do domeny publicznej. Źródło: Wikipedia 10

Rośliny okopowe – wymagają kilkakrotnego okopywania lub obsypywania ziemia w okresie wzrostu a także intensywnego nawożenia. Dzielą się na bulwiaste np. ziemniak i korzeniowe - burak, cykoria, brukiew, rzepa. Bulwiaste są roślinami wieloletnimi. Rozmnażają się wegetatywnie przez bulwy. Korzeniowe są w większości roślinami dwuletnimi – w pierwszym roku gromadzą substancje zapasowe, w drugim wydaja kwiaty i nasiona. Ziemniaki – małe wymagania klimatyczne, gleby lekkie, piaszczyste, bielicowe. Zastosowanie: podstawowy pokarm dla ludzi i pasza dla zwierząt, surowiec do produkcji alkoholu, mąki ziemniaczanej, drożdży. Buraki cukrowe – duże wymagania glebowe i klimatyczne (ciepło, wilgoć), intensywne nawożenie, częste odchwaszczanie i okopywanie. Zastosowanie: produkcja cukru, a produkty uboczne (liście, wysłodki, melasa) jako pasza. Buraki pastewne – duże wymagania glebowe i wodne. Surowiec na paszę dla zwierząt. Brukiew – wytrzymała na niskie temperatury, wrażliwa na suszę. Cykoria – susz to podstawowy surowiec do produkcji kaw zbożowych. Rzepa – roślina jednoroczna. Zastosowanie: jako pasza oraz w kosmetyce.

Grafika na tej stronie należy do domeny publicznej. Źródło: Wikipedia Rzepak – najważniejszy surowiec do produkcji oleju w Polsce. Odmiany rzepaku - ozimy (duże wymagania glebowo-klimatyczne, wysokie plony) i jary (niższe wymagania, rzadziej uprawiany). Roślina jednoroczna z rodziny krzyżowych, kwiatostan – grono, owoc – łuszczyna. Rzepik – ziele lecznicze, zawiera olejki eteryczne, działanie przeciwzapalne. Słonecznik – roślina pastewna (bardzo duża ilość masy zielonej), oleista, ozdobna, jadalna, lecznicza. Soja warzywna – surowiec do produkcji mączki, oleju, kaszy, mleka sojowego oraz pasza. Gorczyca (biała i czarna) – roślina przyprawowa i lecznicza. W Polsce występuje w stanie zdziczałym. Rzodkiew oleista – roślina jara, poplonowa, nawóz zielony. Mak lekarski – zawiera alkaloidy i olej, zastosowanie w cukiernictwie, lecznictwie. Uprawa w Polsce wyłącznie za zezwoleniem. Konopie – roślina włóknista, materiał izolacyjny, olej, pasza. Len – roślina oleista i włóknista, zastosowanie w lecznictwie, siemię i makuchy jako pasza dla zwierząt. Grafika na tej stronie należy do domeny publicznej. Źródło: Wikipedia

Tymotka łąkowa

Grafika na tej stronie należy do domeny publicznej. Źródło: Wikipedia

Grafika na tej stronie należy do domeny publicznej. Źródło: Wikipedia

16

17

18

gryka ziemniak pomidor fasola dynia kukurydza jabłoń burak cukrowy pszenica żyto łubin jęczmień owies porzeczkamalina jeżyna papryka seler pietruszka cebula rzodkiewka

Program nauczania biologii w gimnazjum. Wyd. WSiP. PAKIET III. Wyd. WSiP - Ciekawa biologia. Podręcznik dla gimnazjum. Część 3. Człowiek zmienia świat przyrody - Ciekawa biologia. Zeszyt ćwiczeń dla gimnazjum. Część 3. Człowiek zmienia świat przyrody - Ciekawa biologia. Poradnik dla nauczyciela. Część 3. Nowa encyklopedia powszechna PWN. Wyd. Naukowe PWN. Atlas warzyw i owoców. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska. Wikipedia