Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

HIGIENA UKŁADU ODDECHOWEGO

1. Porównanie składu procentowego powietrza wdychanego i wydychanego przez człowieka.

2. Mechanizm oddychania. Mechanizm oddychania opiera się na wdechu i wydechu. Wdech jest aktem czynnym. Mięsnie międzyżebrowe kurczą się, powodując przesuwanie się żeber do góry i na zewnątrz. Przepona przesuwa się w dół. W wyniku tego zwiększa się pojemność klatki piersiowej i objętość płuc. Zmniejsza się ciśnienie wewnątrz płuc co powoduje zassanie powietrza atmosferycznego. Powietrze jest zasysane do momentu całkowitego wypełnienia się płuc.

Wydech jest aktem biernym Wydech jest aktem biernym. Następuje automatycznie bez nakładu pracy mięśni. Mięśnie międzyżebrowe rozkurczają się, a przepona wraca do swojego normalnego położenia. Pojemność klatki piersiowej i płuc zmniejsza się. Powoduje to wypchnięcie powietrza z płuc. Mechanizm oddychania jest niezależny od woli człowieka. Kieruje nim ośrodek oddechowy znajdujący się w rdzeniu przedłużonym poprzez nerwy autonomicznego układu nerwowego. Powietrze należy wdychać nosem, a wydychać ustami.

3. Pojemność płuc. Pojemność płuc człowieka zależna jest od wieku, płci, aktywności fizycznej. Przeciętna pojemność płuc dorosłego mężczyzny wynosi 4500 ml, a kobiety 3200 ml. Pojemność płuc sportowców wynosi 6000 – 7000 ml. Przy spokojnym oddechu wprowadza się jednorazowo do płuc około 500 ml powietrza. W czasie głębokiego oddechu może to być nawet 3000 ml. Pojemność płuc mierzy się spirometrami.

4. Choroby układu oddechowego. Choroby infekcyjne (zakaźne): nieżyt nosa przeziębienie                                 zapalenie migdałków podniebiennych zapalenie zatok zapalenie krtani i zapalenie tchawicy zapalenie oskrzeli zapalenie płuc zapalenie opłucnej gruźlica grypa angina błonica

choroby nowotworowe: rak jamy ustnej (rak języka, ślinianki) rak krtani nowotwory płuc rak oskrzela rakowiak śródbłoniak opłucnej choroby zawodowe azbestoza pylica płuc inne choroby: rozedma płuc dychawica oskrzelowa alergia oddechowa astma oskrzelowa katar sienny SARS

5. Charakterystyka wybranych chorób układu oddechowego. Nieżyt nosa – choroba wirusowa przenoszona drogą kropelkową. Objawia się katarem kaszlem, pieczeniem spojówek, osłabieniem, stanem podgorączkowym. Droga kropelkowa polega na przenoszeniu zarazków od chorej osoby poprzez kropelki śliny, parę wodna podczas kichania, kaszlu, rozmowy czy wydychania powietrza. Grypa – choroba wirusowa. Wirus grypy ma duże zdolności mutacji, stąd trudno wyprodukować skuteczną szczepionkę. Przenoszona drogą kropelkową. Objawy: wysoka gorączka, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, suchy kaszel, zaczerwienienie gardła.

Angina (zapalenie migdałków) – choroba bakteryjna Angina (zapalenie migdałków) – choroba bakteryjna. Objawy to: silny ból gardła, ból głowy, podwyższona temperatura, dreszcze, ogólne rozbicie, ropne nacieki w gardle. Powikłania mogą prowadzić do choroby reumatycznej, a nieleczona wywołać uszkodzenie nerek, serca lub mózgu. Zapalenie oskrzeli (nieżyt oskrzeli) – chorobę wywołują bakterie lub wirusy. Objawy to: podwyższona temperatura (niekoniecznie występuje), kaszel, duszności. W czasie choroby dochodzi do przekrwienia i obrzęku błony śluzowej oskrzeli, któremu towarzyszy zwiększone wydzielanie śluzu.

Zapalenie płuc – są to wszelkie zmiany w tkance płucnej Zapalenie płuc – są to wszelkie zmiany w tkance płucnej. Może być wywołane przez bakterie (dwoinka zapalenia płuc, paciorkowiec) lub wirusy (wirus grypy, odry). Zapalenie płuc może być konsekwencją innych chorób np. nieleczonego zapalenia oskrzeli. Objawy: ból w klatce piersiowej, wysoka, utrzymująca się gorączka, przyśpieszony oddech, kaszel. Gruźlica – chorobę wywołuje prątek gruźlicy odkryty w 1882 przez Roberta Kocha. Zakażenie następuje drogą kropelkową. Gruźlica jest zaliczana do chorób społecznych. Objawy są mało charakterystyczne. Profilaktyka polega na szczepieniach, racjonalnym odżywianiu, przestrzeganiu codziennej higieny.

Pylice – grupa chorób wywołana długotrwałym działaniem różnego rodzaju pyłów np. pyłu węglowego, bawełnianego, azbestowego. Prowadzi do zmian w tkance płucnej, niewydolności oddechowej. Alergie – choroba wywoływana różnorodnymi czynnikami – alergenami. W ostrzejszych formach może prowadzić do astmy. Rozedma płuc – poważna choroba układu oddechowego polegająca na zaniku sprężystości pęcherzyków płucnych i zmniejszeniu powierzchni oddechowej płuc. Choroby nowotworowe – mogą atakować różne części układu oddechowego. Wywołują zmiany w komórkach. Częste są przeżuty do kolejnych organów ciała.

6. Palenie tytoniu, a zdrowie. Wielu młodych ludzi popada w nałóg nikotynizmu. Obecnie wyodrębniono około 5000 związków chemicznych znajdujących się w dymie papierosowym. Większość z nich to trucizny lub substancje silnie rakotwórcze. Do najbardziej szkodliwych należą: nikotyna – silny środek uzależniający, trujący, rakotwórczy. Wywiera szkodliwy wpływ na serce, naczynia krwionośne, przewód pokarmowy, układ nerwowy. Skutki działania nikotyny ujawniają się najczęściej w późniejszym wieku w postaci nowotworów.

tlenek węgla (czad) – trujący gaz powstały podczas spalania tytoniu tlenek węgla (czad) – trujący gaz powstały podczas spalania tytoniu. Łączy się trwale z hemoglobiną (600 razy szybciej niż tlen), uniemożliwiając przyłączenie tlenu. Powoduje to niedotlenienie organizmu. substancje smołowate – powstające podczas spalania tytoniu; mają silne działanie rakotwórcze. siarkowodór, cyjanowodór, amoniak, alkohol metylowy, lotne kwasy tłuszczowe, substancje drażniące, kwas octowy i tysiące innych związków.

Długotrwałe palenie tytoniu może wywoływać szereg chorób: rozedma płuc, rak płuc, jamy ustnej, gardła, krtani, pęcherza moczowego, przewlekłe zapalenie oskrzeli, wrzody żołądka, choroba wieńcowa, uszkodzenia płodu, zwężenie naczyń krwionośnych powodujące ogólne niedotlenienie organizmu, niedotlenienie mózgu powodujące kłopoty z zapamiętywaniem i kojarzeniem.

Bardzo szkodliwe dla zdrowia, szczególnie młodych organizmów jest palenie bierne. Jest to wdychanie dymu papierosowego pochodzącego z papierosów wypalanych przez inne osoby. Zawiera on więcej nikotyny, tlenku węgla i ciał smolistych niż dym wdychany przez palacza. U biernych palaczy, którzy regularnie wdychają dym tytoniowy, ryzyko zachorowania na raka płuc jest większe od 10% do 30 % niż u osoby palącej.

7. Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie człowieka. Nie bez znaczenia dla prawidłowego funkcjonowania układu oddechowego człowieka jest czystość powietrza, którym oddychamy. Niestety powietrze w rejonach przemysłowych, dużych miastach jest silnie zanieczyszczone. Najczęstszymi zanieczyszczeniami powietrza są: pyły, dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, tlenek węgla, tlenki azotu. Silne zanieczyszczenie powietrza wpływa na wzrost zachorowalności na: astmę, nieżyt oskrzeli, rozedmę płuc, chroniczny bronchit, raka płuc.

8. Zapobieganie chorobom układu oddechowego. Profilaktyka chorób układu oddechowego polega na: hartowaniu organizmu, ruchu na świeżym powietrzu, racjonalnym odżywianiu się, unikaniu nałogów, podnoszeniu sprawności fizycznej organizmu, odpowiednim do pory roku ubieraniu się, a szczególnie nie przegrzewaniu organizmu, unikaniu przebywania w dusznych, przegrzanych pomieszczeniach (wietrzenie pomieszczeń), unikaniu kontaktu z osobami chorymi.

9. Zasady reanimacji. W przypadku zatrzymania akcji oddechowej należy podjąć reanimację. Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy trzeba powiadomić pogotowie ratunkowe – telefon 999 lub 112 z telefonu komórkowego. Podczas reanimacji wykonujemy następujące czynności: Udrażniamy drogi oddechowe usuwając ewentualne ciała obce. Głowę poszkodowanego odchylamy do tyłu.

Rozpoczynamy sztuczne oddychanie polegające na wdmuchiwaniu powietrza do płuc poszkodowanego. Powietrze wdmuchujemy do momentu, aż klatka piersiowa się wyraźnie uniesie. Czynność powtarzamy 10 -12 razy na minutę. Sprawdzamy tętno. Jeżeli tętno jest niewyczuwalne rozpoczynamy masaż serca. Rytmicznie uciskamy dolna część mostka. Na dwa oddechy wykonujemy 15 ucisków mostka.

10. Omdlenie, utrata przytomności. Omdlenie jest to kilkunastominutowa utrata przytomności spowodowana niedostatecznym dopływem krwi do mózgu. Może nastąpić w wyniku wypadku, nagłej zmiany pozycji ciała, przebywania w dusznym pomieszczeniu, pod wpływem emocji. Osobie takiej należy zapewnić dopływ świeżego powietrza i tak ułożyć ciało, aby zapewnić dopływ krwi do mózgu. Osobę która straciła przytomność w wyniku wypadku należy ułożyć w bezpiecznej pozycji bocznej ustalonej.

11. Bibliografia i netografia: Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część druga, Wydawnictwo Nowa Era, Gulewicz B., Wierbiłowicz E.: Biologia dla klasy I gimnazjum, Wydawnictwo ABC, Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL, Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II, Wydawnictwo M. Rożak, Villee C. A.:Biologia, PWRiL, www.wikipedia.pl, www.encyklopedia.interia.pl www.wiem.onet.pl